Η ολομέτωπη επίθεση ενάντια στον κόσμο της εργασίας, που στην παρούσα φάση εκδηλώνεται μέσω των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, και η συνακόλουθη όξυνση της ταξικής πάλης, βρίσκουν την έκφρασή τους και στο πεδίο της ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Αλλωστε, οι ίδιες οι ταξικές αντιθέσεις και η υλική βάση στην οποία εδράζονται, στις σχέσεις παραγωγής, είναι εκείνες που δημιουργούν τις ιδεολογικές μορφές μέσω των οποίων ασκείται η ταξική πάλη και πραγματοποιείται η συνειδητοποιημένη τοποθέτηση των ανθρώπων στο πεδίο της. Η επιβολή της κυρίαρχης αστικής ιδεολογίας, όπως αυτή πραγματώνεται μέσω των ιδεολογικών μηχανισμών του κράτους, αποτελεί αδήριτη ανάγκη για την ίδια τη διαιώνιση των εκμεταλλευτικών σχέσεων παραγωγής.

Είναι αυτονόητο ότι η νεολαία, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της, αποτελεί το τμήμα εκείνο του κοινωνικού σχηματισμού, στο οποίο προνομιακά απευθύνεται η κυρίαρχη ιδεολογία για την εμπέδωση πολιτικών, θρησκευτικών, πολιτιστικών και φιλοσοφικών αντιλήψεων τέτοιων που, ανάλογα με την ταξική της προέλευση και μελλοντική θέση στην παραγωγή, θα χρησιμεύουν για την εκπλήρωση από αυτήν των ρόλων εκμεταλλευτή - εκμεταλλευόμενου. Η σημασία αυτής της διαδικασίας για την αστική τάξη υποδηλώνεται από το γεγονός ότι η όξυνση των εκμεταλλευτικών σχέσεων ακολουθείται σχεδόν πάντοτε από την απαραίτητη ιδεολογική επιβολή.

Ιδιαίτερα σήμερα, σε συνθήκες αφόρητης οικονομικής πίεσης πάνω στις εργατικές - λαϊκές οικογένειες και γενικευμένης απαξίωσης μικρομεσαίων στρωμάτων που βρίσκονται υπό προλεταριοποίηση, κι ενώ ενισχύονται οι προϋποθέσεις για τη μετατροπή τους σ' ένα ανταγωνιστικό υποκείμενο και για την ίδια την πολιτική εξουσία της αστικής τάξης, η διαμόρφωση συνειδήσεων αποκτά βαρύνουσα σημασία.

Με βάση αυτήν την περιγραφή, είναι φανερό ότι η ενασχόληση με το ζήτημα της νεολαίας δεν μπορεί να είναι μία θεματική ενότητα που αφορά μόνο στους νέους ή κάποιους που ποικιλότροπα δραστηριοποιούνται γύρω της. Το ζήτημα της νεολαίας επιβάλλεται να εξεταστεί σαν αναβαθμισμένη προτεραιότητα, ενταγμένο στην προβληματική για την περαιτέρω οργανική σύνδεση αυτής με το εργατικό κίνημα, το ρόλο της στην προοπτική του Μετώπου και τη στρατηγική μετάβασης στο σοσιαλισμό. Κατά συνέπεια απαιτείται η συνδυασμένη ανάδειξη των ιδεολογικών ζητημάτων, της ολόπλευρης δραστηριοποίησης στο μαζικό κίνημα, και τελικά της συνειδητής ένταξης στην οργανωμένη πάλη.

Στο επίπεδο της ιδεολογίας, κεντρικός μοχλός χειραγώγησης είναι η εκπαιδευτική διαδικασία. Ηδη έχει αναλυθεί στις Θέσεις και στο μέχρι τώρα διάλογο η σχέση σχολείου - καπιταλιστικής παραγωγής - ιδεολογικής επικυριαρχίας. Το νέο στοιχείο που ανιχνεύεται σήμερα στην αστική ιδεολογία είναι ότι δεν αρκείται σε μία επίφαση δήθεν «ουδετεροποίησης» και «αποϊδεολογικοποίησης» του περιεχομένου των σπουδών, αλλά κάνει ένα βήμα πιο πέρα, ακολουθώντας πιστά τις διεργασίες στο κοινωνικό πεδίο. Π.χ. ο όρος «εργασιακός μεσαίωνας» που εύστοχα χαρακτηρίζει τις νέες εργασιακές σχέσεις βρίσκει το ανάλογό του στην εκπαιδευτική διαδικασία με την απροκάλυπτη προβολή σκοταδιστικών και αντιεπιστημονικών αντιλήψεων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον εκ νέου κολασμό του Δαρβίνου.

Η τεκμηριωμένη κριτική και παρέμβαση στο γνωστικό αντικείμενο με αφετηρία τις αντιλήψεις του επιστημονικού σοσιαλισμού, του μαρξισμού, από μαθητές, σπουδαστές και καθηγητές, κρίνεται σήμερα αναγκαία και μπορεί να αποτελέσει την πρώτη «εκ του συστάδην» μάχη στον αγώνα για δημιουργική αμφισβήτηση και κριτική σκέψη. Οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές και οι φοιτητές που αγωνίζονται για τα καθημερινά προβλήματα, θα έχουν τη δυνατότητα, με αυξημένο κύρος, να διεγείρουν συνειδήσεις και να ανατρέψουν παραδοχές. Σ' αυτήν την κατεύθυνση, ανάμεσα στ' άλλα, θα ήταν χρήσιμη η ενθάρρυνση και στήριξη μικρών ή μεγαλύτερων εκδοτικών προσπαθειών στον εκπαιδευτικό χώρο με ανάλογο περιεχόμενο και θα αποτελούσε ένα επιπλέον κίνητρο για καθηγητές, μαθητές, διανοούμενους.

Παράλληλα, βαθιά επίδραση στην προσωπικότητα του νέου ανθρώπου ασκούν οι αντιλήψεις του ατομισμού. Οσο μάλιστα διευρύνονται οι κοινωνικές ανισότητες και ξεθωριάζει ο μύθος του «αυτοδημιούργητου» επιχειρηματία, κι όσο μένουν ανεκπλήρωτες οι ατομικές προσδοκίες, έστω και στη μικροαστική εκδοχή τους, τόσο προβάλλονται πρότυπα λαμπερά από τα ΜΜΕ και δημιουργούνται ακόμα πιο άπιαστα όνειρα. Η εξαγορά μιας υποτυπώδους αντανάκλασης από αυτόν τον λαμπερό κόσμο γίνεται πηγή κερδοφορίας, είτε όσον αφορά τα καταναλωτικά πρότυπα, είτε ακόμη το εμπόριο της ίδιας της ελπίδας. Η επέκταση της λογικής του ...τζόγου π.χ., πέρα από την οικονομική διάσταση και τη λειτουργία ολόκληρης «βιομηχανίας» γύρω από αυτόν διεισδύει εντυπωσιακά στη νεολαία και ήδη αγκαλιάζει και την προεφηβική ηλικία.

Με αυτά τα δεδομένα είναι φανερό ότι η πρόταση συλλογικής δράσης - κατ' αρχήν σε επίπεδο μαζικού κινήματος, και σε κύτταρα αυτού, στο συνδικάτο, στον σύλλογο, στις ομάδες πολιτιστικής δημιουργίας - θα πρέπει να απαντά στις ευαισθησίες των νέων με το πρόταγμα ενός ανώτερου πολιτισμού, μιας συνολικά διαφορετικής πρότασης ζωής. Η συνάντηση του νέου και της νέας με τη συλλογικότητα είναι μια κρίσιμη στιγμή που συνήθως καθορίζει την πορεία τους για πολλά χρόνια. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ένα πλεονέκτημα: Ενα έμφυτο και διαχρονικό στοιχείο των νέων ανθρώπων είναι η ανάγκη της συνεύρεσης. Τα στοιχεία του ατομισμού και της αποξένωσης είναι αποτέλεσμα της σημερινής κοινωνικής πραγματικότητας. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι οι νέοι μπορούν να ανταποκριθούν άμεσα στις απαιτήσεις της οργανωμένης πάλης, με συνέχεια και συνέπεια.

Η διαδοχική προσέγγιση των νέων με μορφές συλλογικής δράσης, με επίκεντρο τα προβλήματα ή τα ενδιαφέροντά τους, σε τόπους συνάντησης, προβληματισμού και δημιουργίας, όπου θα αισθάνονται ότι διαχειρίζονται οι ίδιοι, και βέβαια αγωνιζόμενοι με τις υπόλοιπες συνιστώσες του κινήματος, είναι ασφαλέστερος τρόπος για τη σταδιακή ένταξη στην οργανωμένη πάλη και με έναν ολοένα σταθεροποιούμενο ιδεολογικοπολιτικό προσανατολισμό.

Επίσης, ο πολιτισμός και ο αθλητισμός είναι δύο βασικοί τομείς της νεανικής δραστηριότητας, που στο έδαφός τους μπορεί να συνδυαστεί ο διεκδικητικός αγώνας με μία πρόταση ζωής που απαντά στην αποχαυνωτική υποκουλτούρα και την εξάρτηση από κάθε είδους ουσίες. Μπροστά στη γιγάντωση της πλήρους εμπορευματοποίησης, της ποικιλόμορφης χειραγώγησης και των παρακμιακών ιδεολογημάτων, στέκουν αξίες, ιδέες και οράματα που έχουν συνεγείρει εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Με το μαζικό κίνημα, στην πόλη και στην ύπαιθρο, να υπερασπιστούμε, να διεκδικήσουμε, αλλά και να δημιουργήσουμε ζωτικούς χώρους, πρωτογενή κύτταρα έκφρασης και αγώνα. Να ενισχύσουμε τη συλλογική μας συνείδηση με τα μηνύματα και τις εμπειρίες των καλύτερων παραδόσεων του νεολαιίστικου κινήματος στη χώρα μας, που στα πιο πλατιά του φτερουγίσματα συναντήθηκε με την αναζωογονητική πνοή του λαϊκού πολιτισμού. Σε μια τέτοιου είδους αμοιβαία συνεισφορά ας αναζητήσουμε την ανάταση του νεολαιίστικου κινήματος και ακολούθως, την ανάδειξη νέων και περισσότερων πρωτοπόρων δυνάμεων. Εκεί η πολιτική διαπαιδαγώγηση μπορεί να βρει γόνιμο έδαφος και αστείρευτες δυνάμεις.

Η κατάληξη, βέβαια, μιας τέτοιας πορείας δεν μπορεί παρά να είναι μία ολοκληρωμένη ιδεολογικοπολιτική σχέση, που θα ενισχύει την εναλλακτική πρόταση εξουσίας, τη νέα προοπτική της κοινωνίας, το σοσιαλιστικό ιδεώδες. Γνωρίζουμε ότι οι ιδέες ζουν και ανανεώνονται μέσα από τους αγώνες. Και οι αγώνες για να καρποφορήσουν χρειάζονται οργάνωση. Αυτή η τριπλή συνεισφορά σε ιδέες, αγώνες και οργάνωση ορίζει ως αναντικατάστατο το ρόλο της πολιτικής νεολαίας και του Κόμματος που πρεσβεύει μια άλλη κοινωνική προοπτική.

Σήμερα η ενίσχυση και ισχυροποίηση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ αποτελεί αναγκαία συνθήκη για τη χειραφέτηση της νέας γενιάς, για τη συγκρότηση του Μετώπου με τη συμμετοχή της, για τη σοσιαλιστική προοπτική.

Χρήστος Μαργανέλης