Πολύτιμο «μάθημα» για τους καλλιτέχνες του θεάτρου μας ήταν η παράσταση «Τιέρο Μποκάρ», στα πλαίσια του Φεστιβάλ «Πέτρας», από το γαλλόφωνο μεν αλλά πολυεθνικό παρισινό θέατρο «Buffes du Nor», σε σκηνοθεσία του Πίτερ Μπρουκ. Πολύτιμο, προπαντός για όσους σκηνοθέτες μας ταυτίζουν το θέατρο με την εντυπωσιοθηρία, τα εφέ για τα εφέ, το σκηνοθετικό εξυπνακισμό. Οσους θεωρούν ότι τα λιτά σκηνικά μέσα, η σκηνοθετική και υποκριτική απλότητα, η κατανοητή από όλους τους ανθρώπους αλήθεια του περιεχομένου και της μορφής, δε συνιστούν μεγάλη τέχνη, ή ότι είναι ξεπερασμένη τέχνη. Ο Π. Μπρουκ, με ελάχιστα σκηνικά αντικείμενα, με λιτά κοστούμια, με δυο μουσικούς παραδοσιακών οργάνων και με δέκα επαγγελματίες και ερασιτέχνες ηθοποιούς, καθοδηγημένους να μιλούν και να εκφράζονται απλά και αληθινά, συνόψισε τη ζωή ενός ανθρώπου, την καθημερινότητα, τις παραδόσεις, αλλά και τις εμφυλιοπολεμικές συνέπειες που προκάλεσε η γαλλική αποικιοκρατία, σε δυο ισλαμικές αφρικανικές φυλές - κοινότητες στο Μάλι, στα χρόνια του Β' Παγκόσμιου. Το δραματουργικό υλικό του, πάντα ενδιαφερόμενου για τους εθνικούς πολιτισμούς όλων των λαών, Μπρουκ, βασίστηκε στο βιογραφικό έργο του Αφρικανού συγγραφέα Αμαντού Χαμαντέ Μπα «Ο σοφός της Μπαγιαγκάρα», για το γήινο, ανθρωπιστή, ισλαμιστή, αλλά σεβόμενο τις θρησκειολογικές επιλογές κάθε ανθρώπου, «δάσκαλό» του Τιέρο Μποκάρ, ο οποίος φυλακίστηκε από τους Γάλλους αποικιοκράτες επειδή δε συνέπραξε στα, τάχα θρησκειολογικά, εμφυλιοπολεμικά σχέδιά τους. Η απέριττη καλαισθησία της όψης της παράστασης, το ουμανιστικό αίσθημα της σκηνοθεσίας και η ανθρώπινη αλήθεια και γλυκύτητα που ανέδιναν οι ερμηνείες όλων των ηθοποιών, πρόσφεραν μια αξέχαστη ψυχοδιανοητική και αισθητική απόλαυση.

Οπου του δοθεί η ευκαιρία να δει ο αναγνώστης της στήλης την παράσταση «Το μοιρολόι της φώκιας», που παρουσιάζει ο θίασος «Τεχνών εθελοντές», να μην τη χάσει. Θα 'χει τριπλή απόλαυση. Πρώτον θα απολαύσει - αν το γνωρίζει - τα μέγα «θαύμα» της παπαδιαμάντειας γλώσσας και λογοτεχνίας και αν δεν τη γνωρίζει θα έχει την πρώτη «μύηση» σ' αυτήν. Δεύτερον, την ομορφιά μιας τέλειας λιτότητας αλλά και υπεραισθαντικής θεατρικής ανάπλασης του πανώριου λόγου του κυρ-Αλέξανδρου και των υπέροχων λαϊκών προσώπων που έπλασε, χάρη στη γεμάτη αγάπη για τη λογοτεχνία του Παπαδιαμάντη δουλιά του Ερρίκου Μπελιέ (θεατρική προσαρμογή), της Μάνιας Παπαδημητρίου (σκηνοθεσία), Νίκου Πετρόπουλου (εικαστική επιμέλεια - κοστούμια), Λάμπρου Λιάβα (μουσική επιμέλεια), Δήμου Αβδελιώδη (φωτισμοί), Νατάσας Ζουκά (χορογραφία), Λουδοβίκου των Ανωγείων (ακούγεται η φωνή του στο μελοποιημένο από τον ίδιο ποίημα του Παπαδιαμάντη, στο διήγημά του «Το μοιρολόι της φώκιας»). Και τρίτον, τη μεταμορφώσιμη, γεμάτη αίσθημα, λεπτό χιούμορ και παραστατικότητα ερμηνεία του Τάκη Χρυσικάκου σε τρεις ρόλους, καθώς και την υποκριτική, τραγουδιστική και χορευτική θέρμη και χάρη της νέας ηθοποιού Μαρίας Κόμη - Παπαγιαννάκη. Η παράσταση ενιαιοποιεί σε ένα αρμονικό θεματικά σύνολο τρία διηγήματα του Παπαδιαμάντη, εμπνευσμένα από το γενέθλιο τόπο του και τους φτωχούς ταπεινούς κατοίκους του: «Το μοιρολόι της φώκιας», που διηγείται την πτώση από βράχια και τον πνιγμό στη θάλασσα, μιας παιδούλας, ψάχνοντας τη μάνα της που έπλενε στο ακροθαλάσσι. Το «Ερως - ήρως», με ήρωα ένα ναυτικό. Και το «Ανθος του γιαλού», με ήρωα ένα νεαρό εργάτη θάλασσας, του οποίου την αγαπημένη παντρεύει η χήρα μάνα της με έναν πλούσιο μεσήλικα «νοικοκύρη» κι αυτός ο δόλιος μόνο στη φαντασία του σχεδιάζει την απαγωγή της αγαπημένης του και τον πνιγμό του γαμπρού.

Κάθε ουσιώδες καλλιτεχνικό επίτευγμα του θεάτρου μας, και πολλαπλάσια όταν αυτό αφορά στην τεράστια, ριψοκίνδυνη, βασανιστικά απαιτητική εν τέλει ερμηνεία του αρχαίου δράματος, δίνει χαρά όχι μόνον στους συντελεστές του αλλά και στους αποδέκτες του. Χαρά στην υπογράφουσα τη στήλη έδωσε η παράσταση των «Βακχών», στα Επιδαύρια, από το Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη. Μια παράσταση γοητευτική καθ' όλα, με ουσιώδη, μελετημένη και καλοδουλεμένη ερμηνευτική άποψη, αισθητικό γούστο και συνολικά υψηλό υποκριτικό επίπεδο. Ο Σ. Χατζάκης, έχοντας ατυχήσει με τις αριστοφανικές παραστάσεις του, βρέθηκε με τις «Βάκχες», το πιο ριψοκίνδυνο, πιο «σκοτεινού» δράματος του - άθεου, «θεμελιωτή» του κοινωνιολογικού και ανθρωπολογικού ρεαλισμού - Ευριπίδη, στο στοιχείο του. Εχοντας ασχοληθεί με τη μακραίωνη λαϊκή μας παράδοση (μύθους, θρύλους, παγανιστικά λαϊκά δρώμενα), ο σκηνοθέτης βρήκε σ' αυτή ένα «κλειδί» εισχώρησης, εκλογίκευσης και γήινης ερμηνείας αυτής της φαινομενικά μόνον υπερβατικής, βαθύτατα αλληγορικής τραγωδίας, όπου βασιλεύει το παράλογο, η πιο βίαια και απεχθής ανθρωποφαγία - η παιδοκτονική ανθρωποφαγία - για την επιβολή μιας νέας θρησκείας, σχεδιασμένη από τον τραγόμορφο, ανθρωποφάγο, αλλά εξανθρωπισμένο «θεό» Διόνυσο. Το «θεό» - σύμβολο της ζωώδους καταγωγής του ανθρώπινου είδους, των άγριων ενστίκτων του, της σχέσης του με τη φύση, του κρασιού, των απολαύσεων της σάρκας, αλλά και της καταστροφικής ψυχοδιανοητικής «τύφλωσής» του από κάθε μορφής μέθη.

Με βασικό «ατού» την εξαιρετική, ποιητικής εμβέλειας αλλά και ρεαλιστικής καθαρότητας μετάφραση του Κ. Χ. Μύρη, ο σκηνοθέτης συνειδητοποίησε και πέτυχε το μέγα ζητούμενο. Ο ευριπίδειος λόγος να φθάσει στο θεατή όχι μόνον ακέραιος, αλλά και «φωτίζοντας» την απόλυτα ανθρωπολογική αλληγορία του μύθου, με «όχημα» τους ταλαντούχους ηθοποιούς που επέλεξε για τους ρόλους, αλλά και για το Χορό, τη «μαγική», ικανή να παράγει ασύλληπτους, ακόμη και μη ανθρώπινους, λαρυγγικούς φθόγγους, φωνή της Σαββίνας Γιαννάτου, η οποία επέλεξε και τους υποβλητικούς μουσικούς ήχους, και τη συνεργάτριά του χοροθεατρική ομάδα «Sinequanon». Η σκηνοθεσία ευδοκίμησε και με το λιτό συμβολικό σκηνικό «τοπίο» (διάσπαρτο με θύρσους) που σχεδίασε ο Γιώργος Πάτσας, τα καλαίσθητα λαογραφικά και όχι φολκλορικά κοστούμια της Ερσης Δρίνης και τους υποβλητικούς φωτισμούς του Λευτέρη Παυλόπουλου. Η σκηνοθεσία βρήκε μια «χρυσή» ερμηνευτική «τομή», αναδείχνοντας, με μέτρο το λαογραφικό χαρακτήρα του τελετουργικού Χορού των βακχευομένων από θρησκευτική «μέθη» γυναικών, αλλά και εξισορροπώντας το φαντασιακό υπερβατισμό του μύθου με το βαθύτατα ανθρώπινο, ρεαλιστικό υπόβαθρό του. Μόνη παρατήρησή μας για τη σκηνοθεσία είναι ο πολύ γοργός ρυθμός και ο έντονος ήχος των τυμπάνων, που «πιέζουν» πέραν του μέτρου το λόγο στα Χορικά. Η παράσταση αρχίζει με ένα εύστοχο και εύγλωττο εύρημα. Ο Διόνυσος «γεννάται» μαγικά αναδυόμενος μέσα από ένα δοχείο - όπως μαγικά αναδύεται από τον αμνιακό σάκο της μήτρας ο άνθρωπος - και αποκτά σιγά σιγά το λόγο και τη μορφή του ανθρώπου. Ανθρώπου - «γητευτή» του νου και της ψυχής όσων αποδέχονται την «εξουσία» του και κυνικού, ανθρωποβόρου τιμωρού όσων της εναντιώνονται. Βασισμένες σ' αυτή τη θεμελιώδη σκηνοθετική «ανάγνωση» διαπλάστηκαν όλες οι ερμηνείες των ρόλων. Και το σημαντικό, έφεραν όλες κάτι καινούριο, ήταν όλες ενδιαφέρουσες και ελκυστικές. Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος έπλασε ένα σαγηνευτή και ηδονιστικά κυνικό Διόνυσο. Ο Μανώλης Μαυροματάκης κατέθεσε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ερμηνεία. Ο Τειρεσίας του μορφοποίησε την άκριτη, γεροντικής άνοιας θρησκοληπτική «τύφλωση». Πλανημένος, αφελώς υποταγμένος στο νέο «θεό» ήταν και ο Κάδμος του Θεμιστοκλή Πάνου. Ο Ιερώνυμος Καλετσάνος, με τη λιτότατα δυναμική ερμηνεία του ως Πενθέας, δείχνει να έχει μέλλον στο αρχαίο δράμα. Ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, δοκιμαζόμενος για πρώτη φορά σε δραματικό ρόλο, έπλασε έναν ευαίσθητο λαϊκό αγγελιοφόρο. Γόνιμοι ερμηνευτικά ήταν οι Δημήτρης Αγαρτζίδης και Μανώλης Σειργάκης. Η μακρόχρονη εμπειρία, τα ασκημένα εκφραστικά μέσα, η υπεραισθαντική ιδιοσυγκρασία και ο υποκριτικός της «δαίμονας» οδήγησαν τη Λυδία Φωτοπούλου σε μια άκρως ενδιαφέρουσα, αλλά και συγκλονιστική ερμηνεία της ψυχοδιανοητικής «μέθης» και παιδοκτόνου φρενίτιδας της τραγικής Αγαύης.