Παρασκευή 3 Ιούνη 2005
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 36
ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΑΙΝΙΩΝ
ΙΝΓΚΜΑΡ ΜΠΕΡΓΚΜΑΝ
Μέσα από το σπασμένο καθρέφτη

Μαξ Φον Σίντοου και Χάριετ Αντερσον
Μαξ Φον Σίντοου και Χάριετ Αντερσον
Ακόμα γεμίζουν οι αίθουσες, για τον «Πόλεμο των Αστρων»,όπου κανένα πλάνο δε στέκεται πάνω από μερικά δευτερόλεπτα. Διάστημα που δεν επιτρέπει την έρευνα, ούτε την επικοινωνία. Διάστημα που «κρύβει» την έλλειψη εικαστικής πρότασης. Εκείνο που προέχει, στον βιομηχανικό κινηματογράφο, είναι ο εντυπωσιασμός, το γαργάλημα των χαμηλών ενστίκτων του θεατή. Στο «...Σπασμένο καθρέφτη», η μηχανή δε βιάζεται να αλλάξει θέση. Μετακινείται όταν αυτό είναι αναγκαίο και μέσα στα καθορισμένα πλαίσια της αφήγησης. Ο κινηματογράφος του Μπέργκμαν (και όλων των άλλων μεγάλων της 7ης τέχνης), ανάμεσα στα άλλα, σου προσφέρει εκφραστικούς «πίνακες». «Πίνακες» με μεστό περιεχόμενο. «Πίνακες» καλοζυγισμένους. Τόσο τα πρόσωπα, όσο και τα αντικείμενα, δεν υπάρχουν τυχαία. Υπάρχουν για να μιλήσουν, να αφηγηθούν, να ερμηνεύσουν. Η παρουσία τους και η θέση τους είναι ποιητικές λέξεις, που σχηματίζουν ολοκληρωμένες ποιητικές προτάσεις.

Η ταινία γυρίστηκε πριν από 44 ολόκληρα χρόνια. Και εξακολουθεί να παραδίδει μαθήματα κινηματογράφου. Η εναλλαγή και η διάρκεια των πλάνων, οι θέσεις της μηχανής, οι κινήσεις και η εκφορά του λόγου από τους ηθοποιούς, οι σκιές και το φως της ασπρόμαυρης φωτογραφίας, οι ήχοι και η μουσική (Μπαχ), όλα τα στοιχεία της ταινίας είναι άψογα συγχρονισμένα. Με έναν συγχρονισμό, όμως, που δεν παρουσιάζεται. Εχεις την αίσθηση, πως όλα συμβαίνουν μόνα τους, τυχαία. Πουθενά δε βλέπεις το σκηνοθέτη να σου κλείνει το μάτι πονηρά λέγοντας «εγώ το έκανα αυτό». Ο Μπέργκμαν στέκεται «μακριά». Αφήνει την ιστορία του να μιλήσει...

Είναι κρίμα, καλλιτέχνες αυτής της εμβέλειας, να μην έχουν ανταμώσει με τη διαλεκτική υλιστική σκέψη. Τη μέθοδο, που θα τους επέτρεπε, να κάνουν την ιστορία τους, φύλλο και φτερό. Να φτάσουν την έρευνά τους στον πυρήνα. Εκεί που βρίσκεται η απάντηση στα ερωτηματικά τους. Ο «...Σπασμένος καθρέφτης», είναι μια κραυγή αγωνίας. Μια κραυγή αγωνίας, για τα δυσκολοαπάντητα ερωτηματικά του ανθρώπου. Τα ερωτηματικά, που αφορούν στην επικοινωνία, στην τέχνη, στον έρωτα, στο θάνατο... Ο μεγάλος Σουηδός σκηνοθέτης χρησιμοποιώντας τέσσερα πρόσωπα - πατέρα, γιο, κόρη, γαμπρό - και το σκηνικό ενός εξοχικού δίπλα στη θάλασσα, προσπάθησε να σκάψει τις «ψυχές» των ηρώων του και να πάρει τις απαντήσεις που έψαχνε. Δυστυχώς, αποσπώντας τους ήρωές του από το κοινωνικό περιβάλλον, που τους διαμορφώνει και το διαμορφώνουν, δεν μπόρεσε να αποφύγει τις μεταφυσικές ερμηνείες. Μεταφυσικές ερμηνείες, που τον οδήγησαν στο αδιέξοδο. Στην αποδοχή της ύπαρξης κάποιας εξωτερικής δύναμης, στη διαμόρφωση της συνείδησης και της ψυχολογίας των ανθρώπων. Στο Θεό, ...έστω και αν τον παρομοίασε με αράχνη!

Πολύς κόσμος θεωρεί τον Μπέργκμαν «δύσκολο». Πράγματι είναι δύσκολος, όπου ο ίδιος δεν έχει σαφείς απαντήσεις. Οπου ψάχνεται. Και επειδή είναι σοβαρός καλλιτέχνης, δεν κάνει εύκολες προτάσεις. Δε λέει ψέματα. Προτιμά να αποκαλυφθεί στο θεατή του, παρά να δώσει μια οποιαδήποτε απάντηση. Γι' αυτό οι ταινίες του, είναι, όπως λέμε, «προσωπικές», αφού λένε αυτό που πιστεύουν τη στιγμή που γυρίζονται. Και γι' αυτό έχουν αξία. Γιατί είναι οι ανυπόκριτες «εξομολογήσεις» ενός ανθρώπου.

Ο «...Σπασμένος καθρέφτης», ο οποίος απέσπασε το Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, είναι μια από τις τρεις ταινίες του Μπέργκμαν, που αποτελούν την «τριλογία δωματίου», όπως καταγράφτηκαν στην ιστορία του κινηματογράφου. (Οι άλλες δυο είναι: Οι «Κοινωνούντες», 1962 και η «Σιωπή», 1963). Η τριλογία πραγματεύεται τα εξής θέματα: υπαρξισμός, θρησκεία, Θεός, ψυχανάλυση, ένστικτο, σχιζοφρένεια... Αυτή η περίοδος του Μπέργκμαν, ήταν από τις «δυσνόητες», για τους θεατές.

Παίζουν: Χάριετ Αντερσον, Γκούναρ Μπιόρνστραντ, Μαξ Φον Σίντοου, Λαρς Πασγκάρντ.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ