«Μια πόλη σβήστηκε από το χάρτη», υποστήριζαν οι ανταποκριτές των διεθνών πρακτορείων, όταν, πριν από λίγες βδομάδες, κατάφεραν να προσεγγίσουν στα όρια της Φαλούτζα μετά το τέλος των πολυήμερων στρατιωτικών επιχειρήσεων των κατοχικών δυνάμεων. Η ανθρωπιστική καταστροφή που έλαβε χώρα είναι απερίγραπτη και αποτέλεσε, απλώς, την τελευταία πράξη ενός φονικού έργου που είχε αρχίσει με επίκεντρο την πόλη από τα τέλη Μάρτη του 2004. Τότε, που τέσσερις μισθοφόροι της αμερικανικής εταιρίας «ασφαλείας» «Blackwater» είχαν δολοφονηθεί και λιντσαριστεί από αντάρτες στο κέντρο της πόλης. Αυτό έδωσε την αφορμή για την κήρυξη ενός ολοκληρωτικού πολέμου κατά της πόλης, που παρουσιάστηκε ως προπύργιο «τρομοκρατών».

Η εικόνα των σορών των τεσσάρων μισθοφόρων της «Blackwater» από τη Φαλούτζα είναι και η μοναδική του είδους της που έχει δοθεί στη δημοσιότητα. Παρά το γεγονός ότι ολοένα και περισσότερα στοιχεία έρχονται στην επιφάνεια για το εύρος της δράσης των ιδιωτικών μισθοφορικών εταιριών στο Ιράκ και παρά τις αλλεπάλληλες μαρτυρίες Ιρακινών ότι αυτοί οι ιδιωτικοί στρατοί είναι που λυμαίνονται τη χώρα τους περισσότερο ακόμη και από τις κατοχικές δυνάμεις, οι πράξεις και το πρόσωπό τους παραμένει, σε μεγάλο βαθμό, στο σκοτάδι και φυσικά, κατ' επέκταση, στο απυρόβλητο.

Λίγους μήνες πριν συμπληρωθούν 2 χρόνια, από την εγκατάσταση των κατοχικών δυνάμεων στο Ιράκ, η εικόνα που αρχίζει να διαμορφώνεται για το ποια, τελικά, είναι τα πολλαπλά πρόσωπα των κατοχικών δυνάμεων μόλις τώρα αρχίζει να ξεκαθαρίζει. Αυτό, όμως, δεν την κάνει λιγότερο εφιαλτική. Σύμφωνα με επίσημο κυβερνητικό έγγραφο της Ουάσιγκτον, υπό τον τίτλο «Εταιρίες ασφαλείας που δραστηριοποιούνται στο Ιράκ» και φέρει ημερομηνία του Μάη του 2004, οι ιδιωτικοί μισθοφορικοί στρατοί που έχουν αναπτυχθεί, στον έναν ή στον άλλο βαθμό, στη χώρα είναι περισσότεροι από 25. Πρόκειται κυρίως για βρετανικές και αμερικανικές εταιρίες, χωρίς, όμως, να αποκλείονται άλλων «εθνικοτήτων» κεφάλαια. Το τι ακριβώς καθήκοντα έχουν αναλάβει είναι σκοτεινό σημείο. Για ελάχιστες από αυτές έχουν γνωστοποιηθεί ορισμένα στοιχεία και αυτά μόνο διά μέσου των επίσημων συμβολαίων ανάθεσης έργου, που έχουν υπογράψει με αντίτιμο δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων με το Πεντάγωνο ή διά μέσου «ατυχών περιστατικών», όπως στην περίπτωση της Φαλούτζα.

Επισήμως, λοιπόν, είναι γνωστό ότι το Σεπτέμβρη του 2003, η αμερικανική «εταιρία ασφαλείας» «Erinys Irak Ltd» ανέλαβε την εκπαίδευση χιλιάδων Ιρακινών φρουρών για τον πετρελαιαγωγό Κιρκούκ - Τσεϊχάν. Λίγο νωρίτερα, τον Ιούνη του ίδιου χρόνου, έναντι 48 εκατομμυρίων δολαρίων, η εταιρία «Vinnell Corp» (γνωστή για τη στρατιωτική εκπαίδευση που παρέχει στις στρατιωτικές δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας, αλλά και άλλων χωρών) ανέλαβε την εκπαίδευση του «βασικού πυρήνα των αξιωματικών» του νέου ιρακινού στρατού. Στο «εκπαιδευτικό» αυτό πρόγραμμα συμμετέχουν και άλλες ιδιωτικές εταιρίες ασφαλείας, όπως η MPRI («Military Professional Ressources Inc»), που είναι μία από τις τρεις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρίες μισθοφόρων με πλούσιο παρελθόν συνεργασίας με το Πεντάγωνο.

Μια άλλη από τις τρεις μεγάλες αμερικανικές εταιρίες «ασφαλείας», η «DynCorp» είχε, ήδη, υπογράψει με την αμερικανική διοίκηση συμβόλαιο, τον Απρίλη του 2003, πριν καν κηρυχτεί η λήξη του πολέμου στο Ιράκ, με το οποίο αναλάμβανε την εκπαίδευση και οργάνωση της νέας ιρακινής αστυνομίας. Η τελευταία της «ιερής τριάδας» των αμερικανικών εταιριών «ασφαλείας», η «Kellogg Brown and Root» (KBR), θυγατρική της πολυεθνικής «Halliburton», της οποίας μέχρι το 2000 διευθύνων σύμβουλος ήταν ο νυν Αμερικανός αντιπρόεδρος Ντικ Τσένεϊ, εξασφάλισε συμβόλαια 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων για την παροχή προστασίας στις επενδυτικές δραστηριότητες της «Halliburton», αλλά και άλλων κατασκευαστικών εταιριών που έσπευσαν να αρπάξουν από τη λεία του Ιράκ. Μάλιστα, η KBR έχει εμπλακεί και στο σκάνδαλο που προέκυψε μετά την αναχώρηση του κατοχικού διοικητή Πολ Μπρέμερ από τη Βαγδάτη, σύμφωνα με το οποίο εκατομμύρια δολάρια έτυχαν κακοδιαχείρισης ή και «εξαφάνισης».

Στον τομέα της παροχής ασφαλείας σε «κατασκευαστικές εταιρίες» δραστηριοποιείται και η «Aegis Defence Service», ενώ οι εταιρίες «Kroll» και «Control Risks» έχουν αναλάβει την προστασία των μελών της αμερικανικής διπλωματικής αποστολής, πολλά από τα οποία συμμετέχουν στο πρόγραμμα «παροχής βοήθειας» Usaid. Εκτός από αυτά τα ονόματα, στα φώτα της δημοσιότητας έχει έρθει το όνομα της «Blackwater», λόγω της επίθεσης στη Φαλούτζα, χωρίς να έχει ποτέ διευκρινιστεί επακριβώς ποιες είναι οι δραστηριότητές της, όπως επίσης και των αμερικανικών CACI Inc και «Titan Corporation», οι οποίες ενεπλάκησαν στα βασανιστήρια Ιρακινών κρατουμένων στις φυλακές Αμπού Γράιμπ, χωρίς, όμως, ποτέ να αποσαφηνιστεί υπό ποία ιδιότητα οι υπάλληλοί τους βρίσκονταν εκεί.

Το Ιράκ αναδεικνύεται, σταδιακά, στο πιο κραυγαλέο, μέχρι σήμερα, πεδίο δόξης λαμπρό για τις μισθοφορικές εταιρίες, και δεν είναι λίγοι όσοι το παρομοιάζουν με «πειραματικό εργαστήριο φυσικών διαστάσεων». Ομως, για να φτάσουμε εδώ, προϋπήρξε μια πολύχρονη πορεία μεταβίβασης εξουσιών από τους τακτικούς στρατούς, με πρώτο και καλύτερο τον αμερικανικό, προς ιδιώτες. Η διαδικασία χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του '90 και κατά τον Σάμι Μακί, ερευνητή του Κέντρου μελετών για την ειρήνη και τις στρατηγικές σπουδές του Παρισιού, στο βιβλίο του «Στρατιωτικοποίηση της ανθρωπότητας, ιδιωτικοποίηση του στρατού», εντάσσεται στη γενικότερη νεοφιλελεύθερη προσέγγιση όλων των εκφάνσεων της πολιτικής με πρωταρχικό εκφραστή τις ΗΠΑ.

Κατά τον Μακί, η απόφαση «διανομής καθηκόντων σε ιδιώτες» προωθήθηκε στην Ουάσιγκτον διά μέσου μιας σειράς επιχειρημάτων. Από αυτά ξεχωρίζουν η ανάγκη μείωσης των στρατιωτικών κονδυλίων και εξοικονόμησης πόρων, σε μια περίοδο που η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ περνά από την άσκηση πολιτικής και οικονομικής επιρροής και πίεσης στις ωμές απροκάλυπτες στρατιωτικές επεμβάσεις και η ανάγκη αποτελεσματικότητας και μάλιστα τάχιστα, χωρίς τις καθυστερήσεις που επιβάλλει η παγιωμένη γραφειοκρατία λήψης αποφάσεων στα κέντρα εξουσίας. Ταυτόχρονα, με την αξιοποίηση «ιδιωτών», υπερσκελίζεται ο σκόπελος της ανάληψης πολιτικών και ποινικών ευθυνών απέναντι, τόσο στο εθνικό, όσο και στο διεθνές δίκαιο. Επιπλέον, προσεγγίζεται ο στόχος «του μέγιστου δυνατού αποτελέσματος με τις λιγότερες δυνατές απώλειες» στους κόλπους του τακτικού στρατού πάντα.

Μέχρι σήμερα, οι επίσημες προβλέψεις του Πενταγώνου το 1997 ότι μέχρι το 2005, μέσα από τη συνεργασία με ιδιωτικές μισθοφορικές εταιρίες, θα έχουν διασφαλιστεί 11 δισεκατομμύρια δολάρια, δεν έχουν επαληθευτεί. Εχει, όμως, επαληθευτεί, τουλάχιστον στην περίπτωση του Ιράκ, η πρόβλεψη του Ρόμπερτ Χάρνατζ, προέδρου της Συνδικαλιστικής Ενωσης Ομοσπονδιακών Υπαλλήλων, ο οποίος, σχολιάζοντας την απόφαση μεταφοράς 200.000 θέσεων εργασίας από την αρμοδιότητα του Πενταγώνου σε «εξωτερικούς συνεργάτες», εκτιμούσε ότι «εκτός από μείωση των θέσεων εργασίας, η κίνηση αυτή θα σημάνει το τέλος της δεοντολογίας και της έννοιας της προσωπικής ευθύνης σε μια σειρά από στρατιωτικές δραστηριότητες, όπως ορίζονται από το διεθνές δίκαιο».

Από το 1994 μέχρι το 2004, οι τρεις μεγαλύτερες αμερικανικές μισθοφορικές εταιρίες, οι «DynCorp», MPRI, KBR, ανέλαβαν, υποτίθεται, υποστηρικτικά καθήκοντα δίπλα στις αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις σε σειρά πεδίων μάχης, με αντάλλαγμα συμβόλαια 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ανάμεσα στις δραστηριότητές τους δεν μπορεί κανείς να μην αναφέρει το λαθρεμπόριο όπλων, κατά παραβίαση των αποφάσεων του ΟΗΕ, στη Βοσνία, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις στην Κράινα το 1994. Αν στον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, το 1991, η αναλογία στο πεδίο της μάχης ήταν 1 ιδιωτικός μισθοφόρος ανά 100 Αμερικανούς στρατιώτες, κατά τη διάρκεια της εισβολής στο Ιράκ το 2003 είχε γίνει 1/10. Σήμερα, πλέον, εκτιμάται ότι οι ιδιωτικοί μισθοφόροι στο Ιράκ είναι η δεύτερη, σε μέγεθος, δύναμη κατοχής, ισοδυναμώντας με το 20% των 135.000 Αμερικανών στρατιωτών.

Και το ζήτημα δεν είναι μόνον αριθμητικό, αν και αυτός ο παράγοντας είναι εξαιρετικά σημαντικός, δεδομένου ότι οι αποδοχές των ιδιωτικών μισθοφόρων είναι πολλαπλάσιες των επαγγελματιών στρατιωτών ενός τακτικού στρατού, με αποτέλεσμα να παρατηρείται, κυριολεκτικά, αιμορραγία «από το δημόσιο προς τον ιδιωτικό τομέα». Θεωρητικώς όλες οι ιδιωτικές «εταιρίες ασφαλείας» που δρουν στο Ιράκ έχουν υπογράψει συμβόλαια, με τα οποία δεσμεύονται ότι θα υπάγονται στις εντολές της αμερικανικής στρατιωτικής διοίκησης. Διαθέτουν, όμως, συχνά, εξαιτίας και των περικοπών στις δαπάνες του Πενταγώνου, πολύ καλύτερη τεχνογνωσία και εξοπλισμό στους υπαλλήλους τους, οι οποίοι, παραλλήλως, δεν περιορίζονται από κανένα διεθνές δίκαιο και από καμία «δεοντολογία» περί κανόνων πολέμου. Αυτομάτως, λοιπόν, μετατρέπονται για την αμερικανική στρατιωτική διοίκηση, που βλέπει, καθημερινά, την κατάσταση να επιδεινώνεται εις βάρος των κατοχικών δυνάμεων στο Ιράκ, σε «ιδανική λύση».

Κατά πολλούς αναλυτές, στην κλιμάκωση της βίας στο Ιράκ που έχει πλέον λάβει διαστάσεις φαύλου κύκλου με τάση κορύφωσης, σημαντικό ρόλο έχει διαδραματίσει η ανεξέλεγκτη δράση των ιδιωτών μισθοφόρων, των οποίων τα καθήκοντα, ούτως ή άλλως, είναι εξαιρετικά θολά. Οι ίδιες αναλύσεις εκτιμούν ότι αν η Ουάσιγκτον επιμείνει στην επιλογή των «ιδιωτών μισθοφόρων» με τον τρόπο και το ρυθμό που το πράττει σήμερα (ενδεικτικό είναι ότι στο προσωρινό σύνταγμα του Ιράκ, ο κατοχικός διοικητής Πολ Μπρέμερ φρόντισε να εντάξει διάταξη που δεν επιτρέπει στους Ιρακινούς ακόμη και της δοτής κυβέρνησης να ελέγχουν τη δραστηριότητα των ιδιωτικών μισθοφορικών στρατών), τότε δεν είναι πολύ μακριά η μέρα που οι ιδιωτικοί προσοδοφόροι στρατοί θα ασκούν, ουσιαστικά και πρακτικά, την εξουσία στο Ιράκ, υποσκάπτοντας ακόμη και τις επιδιώξεις της ίδιας της Ουάσιγκτον. Κατά τον Καμί, η εποχή της «ιδιωτικοποίησης της στρατιωτικής βίας και των στρατιωτικών επεμβάσεων» έχει, ήδη, αρχίσει. Απομένει να φανεί, αν, έμμεσα ή άμεσα, θα καταλήξουμε και σε «ιδιωτικοποίηση» της κατοχής με απρόβλεπτες συνέπειες, όχι μόνο στο Ιράκ, αλλά και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.