Ο λόγος για την Υδρα. Ενα από τα ομορφότερα νησιά μας και το περισσότερο ζωγραφισμένο. Δεκάδες καλλιτεχνών το έχουν απεικονίσει, καθένας με το δικό του τρόπο και το ξεχωριστό - προσωπικό του ύφος. Τα σπίτια της προκυμαίας, τα παλιά αρχοντικά, οι όψεις του λιμανιού, η θάλασσα, τα καλντερίμια, οι οικισμοί, τα βράχια και οι ξερολιθιές, άλλοτε μέσα από το δυνατό φως του καλοκαιριού κι άλλοτε μέσα από την ατμόσφαιρα του χειμώνα, έγιναν και γίνονται αντικείμενο έμπνευσης και δημιουργίας. Πενήντα έξι έργα σημαντικών καλλιτεχνών μας, που χρονολογούνται από το 1910 έως σήμερα, περιλαμβάνει η έκθεση με τίτλο «Υδρα - Εικαστικές αποτυπώσεις» που φιλοξενείται έως 31/10 στο «Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο Υδρας». Πρόκειται για πίνακες, ακουαρέλες, σχέδια χαρακτικά, μεικτές τεχνικές και λιθόγραφες αφίσες των: Κ. Παρθένη, Μ. Οικονόμου, Π. Βυζαντίου, Ν. Χατζηκυριάκου - Γκίκα, Γ. Σπυρόπουλου, Ν. Νικολάου, Γ. Μόραλη, Α. Τάσσου, Κ. Γραμματόπουλου, Π. Τέτση, Γ. Γαΐτη, Κ. Τσόκλη, Χ. Καρά, Ν. Καναγκίνη, Π. Πρέκα, Μ. Πρέκα, Ρ. Σαρελάκου, Γ. Ρόρρη κ.ά.

Αναφερόμενη στις αιτίες αυτής της μαζικής καλλιτεχνικής προσέλκυσης, η Κωνσταντίνα Αδαμοπούλου - Παύλου σημειώνει στον κατάλογο της έκθεσης: «Η γεωγραφική θέση της Υδρας, ο γεωγραφικός προσανατολισμός της, σε συνδυασμό με την ιδιομορφία της μορφολογίας του εδάφους της και οπωσδήποτε η χαρακτηριστική, ανώνυμη όσο και μοναδικής ομορφιάς δωρική αρχιτεκτονική της, είναι ασφαλώς ένας σημαντικός παράγοντας. Μια άλλη άποψη είναι ότι ο κύριος λόγος που δημιουργεί το "ξεχωριστό" και υπαγορεύει αυτή την επιλογή σε ενεργούς, φτασμένους δημιουργούς, αλλά και σε αυτοδίδακτους ζωγράφους, είναι η ασύλληπτη χρωματική μεταβολή που συντελείται στο υδραίικο τοπίο, διαρκώς και με γραμμική συνέπεια, σε κάθε χρονική, κάθε ημερήσια και εποχιακή στιγμή».

«Είναι το φως της Υδρας, που άλλοτε στολίζει κι άλλοτε γκρεμίζει - διασπά επιφάνειες, φόρμες και δημιουργεί χρωματικές αλληλουχίες. Είναι το ίδιο φως, που δημιουργεί διαφορετικά μοντέλα για το ίδιο θέμα, μέσα σε ελάχιστα διαφορετικές στιγμές... Ο καλλιτέχνης, εκτός από την έμφυτη ευαισθησία του, κυνηγάει το χρόνο κατά τη διάρκεια της επιχειρούμενης αποτύπωσης, "τρέχοντας" με μεγάλες ανάσες, μακριές πινελιές και γρήγορες κινήσεις...».

Μέσα από τα έργα των καλλιτεχνών μας, το νησί έχει αποδοθεί σαν καθαρό τοπίο λουσμένο στο φως, σαν καταιγίδα σχημάτων σε κυβιστικές συνθέσεις, σαν αφορμή για οπτικούς πειραματισμούς, σαν εντύπωση και σαν καταγραφή. «Η εγκατάλειψή του το πρώτο μισό του 20ού αιώνα και αργότερα οι δραστικές επεμβάσεις που τελικά το έσωσαν», σημειώνει η Ειρήνη Οράτη, «διατήρησαν σχεδόν ανέπαφη την αρχιτεκτονική του διάταξη και απείραχτη τη βασική του εικόνα. Ισως και το γεγονός ότι το νησί κατάφερε να διατηρήσει μια ισορροπία μεταξύ του δομημένου περιβάλλοντος και της λειτουργίας του κοινωνικού του ιστού, να ήταν ένας από τους λόγους που κράτησαν εκεί τους καλλιτέχνες, ιδίως τις μεταπολεμικές δεκαετίες. Αποδόθηκε σαν οικιστικό σύνολο, σαν βράχια, βάρκες, θάλασσα και απεικονίστηκε όλες τις ώρες της ημέρας και όλες τις εποχές».

Η πρώτη συνοπτική απεικόνιση της όψης του νησιού έγινε από δύο χαράκτες μοναχούς του 19ου αιώνα, τον Αγαθάγγελο Τριανταφύλλου το 1829 και τον ιερομόναχο Γαβριήλ από τη Σκόπελο το 1877. Και οι δύο χαρτογράφησαν παρατακτικά και με μεγάλη πιστότητα τον οικισμό. Ανάλογα περιγράφει πολύ αργότερα και ο Αγήνωρ Αστεριάδης την όψη του νησιού, ενώ ο Κωνσταντίνος Παρθένης τονίζει τη διαφάνεια στα χρώματα και στα σχήματα. Το 1916 ο Λυκούργος Κογεβίνας δίνει σε μια από τις πρώτες του χαλκογραφίες, συνοπτικά το χαρακτηριστικό γραμμικό περίγραμμα των σπιτιών της ανατολικής πλευράς ως φόντο της αγοράς του λιμανιού.

Αντίθετα, ο Μιχάλης Οικονόμου, στην ενότητα των έργων του από την Υδρα (1929 - 31), τονίζει την ιδιότυπη φυσιογνωμία του νησιού, χωρίς να απεικονίζει αναγνωρίσιμα εικονογραφικά στοιχεία. Λουσμένα από το φως των πρώτων πρωινών ακτίνων είναι τα αρχοντικά της δυτικής πλευράς του λιμανιού, όπως τα φιλοτέχνησε στον πίνακά του το 1930 ο Παύλος Καλλιγάς, ενώ, το 1935, φοιτητής ακόμα, ανακαλύπτει το νησί ο Γιάννης Μόραλης. Στις αρχές της δεκαετίας του '30, επιστρέφει στην Υδρα και ο Υδραίος στην καταγωγή Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας και αρχίζει να δημιουργεί τις μεγάλες κυβιστικές συνθέσεις του. Στα τέλη της ίδιας δεκαετίας, ο Ουμβέρτος Αργυρός και ο Δήμος Μπραέσσας, τακτικοί περιηγητές του νησιού, καταγράφουν τις γειτονιές του. Δύο ακόμη ζωγράφοι με μεγάλη αγάπη για την Υδρα ήταν ο Παντελής Βυζάντιος και ο Παύλος Παντελάκης. Μετά τον πόλεμο, η ιδιόρρυθμη «δωρική» Υδρα συγκέντρωσε τα εικαστικά «βλέμματα» δεκάδων καλλιτεχνών. Ανάμεσά τους η Λουκία Μαγγιώρου, ο Παναγιώτης Τέτσης, οι χαράκτες: Γ. Βελισσαρίδης, Δ. Γιαννουκάκης, Γ. Οικονομίδης, Α. Τάσσος.

Στις αρχές της δεκαετίας του '50 οι: Παύλος, Ηλίας Δεκουλάκος, Δημοσθένης Κοκκινίδης, Πάρις Πρέκας, Μερόπη Πρέκα και Ευρυδίκη Κωστοπούλου απεικονίζουν ιδιόρρυθμες όψεις του νησιού, μέσα από σχήματα εναρμονισμένα στο τοπίο του νησιού. Στα πρώτα χαρακτικά του Τάκη Κατσουλίδη ανήκουν οι «Υδρες» του, χαραγμένες το 1959 - '60, ενώ ο Υδραίος Νίκος Νικολάου και ο Γιώργος Μαυροΐδης κάνουν το νησί κοινό τόπο στη ζωγραφική τους. Εργα μιας περιόδου ερευνητικής και καθοριστικής για τους δύο καλλιτέχνες, είναι οι πίνακες που φιλοτέχνησαν με θέμα την Υδρα, οι: Γιάννης Γαΐτης και Γιάννης Σπυρόπουλος.

Οι ζωγράφοι που έρχονται στην Υδρα τη δεκαετία του '70 ξεκινούν ένα νέο διάλογο με το νησί. Ανάμεσά τους ο Κώστας Τσόκλης, η Νίκη Καναγκίνη, ο Κ. Γραμματόπουλος, ο Χρίστος Καράς, ο Γιάννης Μιγάδης. Με επιλεκτικές αφαιρέσεις και τονισμούς όγκων και περιγραμμάτων σχεδιάζει η Ρέα Τζολάκη, ενώ η Τίτα Κριεζή δίνει στις όψεις των σπιτιών της προκυμαίας ένα ενιαίο έντονο φως. Αποσπασματικά ζωγραφίζει τα ίδια σπίτια η Ρουμπίνα Σαρελάκου, δημιουργώντας ένα έργο, το οποίο αποτελείται από μικρές ακουαρέλες γεμάτες λεπτομέρειες καθημερινότητας.

Ο Βαγγέλης Δημητρέας σχεδιάζει με αφαιρετική ματιά, ενώ ο Στέλιος Κατσούλης και ο Μιχάλης Μαδένης προτιμούν τις χρωματικές αντιθέσεις. Ο Γιώργος Ρόρρης ζωγραφίζει μια διάφανη χειμωνιάτικη θάλασσα μέσα στη βροχή και ο Παναγιώτης Τούντας περιγράφει τη δυτική όψη με τα δέντρα. Ο Αλέξανδρος Ψυχούλης διαλέγει τα κυρίαρχα χρώματα των τοίχων του οικισμού, ενώ ο Κώστας Παπανικολάου κοιτάζει τον οικισμό από ψηλά. Τη θέα του λιμανιού και τον κάβο ζωγραφίζουν, αντίστοιχα, η Ντιάνα Αντωνακάτου και ο Βασίλης Καζάκος, ενώ η Ιρις Χαραμή και η Ελένη Φιλιπποπούλου παρουσιάζουν χαρακτηριστικά τμήματα του νησιού. Σημειώνουμε ότι τα έργα της έκθεσης προέρχονται από συλλογές μουσείων, πινακοθηκών, ιδρυμάτων και ιδιωτών, της «Alpha Bank» και του Ιστορικού Αρχείου - Μουσείου Υδρας.