ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ

Ο ξένος διαμεσολαβητής έρχεται στην Ελλάδα, συνομιλεί με τους συνταγματάρχες και επιτυγχάνει την αποφυλάκιση του αγωνιστή συνθέτη και τη φυγάδευσή του, με προορισμό τη γαλλική πρωτεύουσα.

Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει επιλέξει να συνομιλήσει με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας, γεγονός που το 1967 του απέφερε το Βραβείο «Λένιν - Κομσομόλ». Στο αιτιολογικό αναφέρεται ότι λαμβάνει αυτήν τη μέγιστη διάκριση «για τα τραγούδια του θάρρους και της ελευθερίας, που καλούν τη νεολαία να αγωνιστεί εναντίον της καταπίεσης, εναντίον του φασισμού και για ένα καλύτερο μέλλον».

Οταν μαθαίνει την είδηση ότι τον τιμά η πρωτοποριακή Οργάνωση Νέων της ΕΣΣΔ, ο συνθέτης βρίσκεται στη φυλακή. Δικαιωματικά απονέμεται αυτή η κορυφαία διάκριση στον άνθρωπο της μουσικής ο οποίος δεν κράτησε το ταλέντο, τη σπουδή και την ικανότητά του για τους υποψιασμένους επαγγελματίες και ακροατές.

Επέλεξε να απευθυνθεί στο πλατύ, γεμάτο δύναμη και σφρίγος λαϊκό ακροατήριο, με το τεράστιο ένστικτό του και την τιτανική πρόσληψή του, γιατί αυτό και μόνο αυτό καταξιώνει τις άψυχες παρτιτούρες και τις μετατρέπει σε σάρκα από τις σάρκες του, μουσική και τραγούδι.

Τότε, στο χαρμόσυνο άκουσμα της αναγνώρισης από τη σοβιετική νεολαία, οι πρώτοι που τον συγχάρηκαν ήταν οι πολιτικοί κρατούμενοι. «Εγώ και οι σύντροφοί μου», είπε ο 45χρονος Μίκης Θεοδωράκης στις 24 Αυγούστου 1970, παραλαμβάνοντας το βραβείο από τα χέρια του προέδρου της Κομσομόλ, Εβγκένι Τιαζέλνικοφ (1928 - 2020), «τον χειμώνα 1967 - 1968 νιώσαμε πραγματικά ότι δεν είμαστε μόνοι, ότι η πιο πρωτοπόρα και προοδευτική νεολαία του κόσμου, η νεολαία της Σοβιετικής Ενωσης, είναι μαζί μας στον αγώνα μας».

«Θεωρώ» - συνέχισε - «ότι το βραβείο αποτελεί αναγνώριση των υπηρεσιών που προσφέρουν στον αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού όλοι οι φίλοι μου στην Ελλάδα, η ελληνική νεολαία, ολόκληρος ο λαός μας. Η συμπαράστασή σας εμπνέει τη βεβαιότητα στη νίκη της δίκαιης υπόθεσής μας. Σ' αυτόν τον αγώνα μάς ενώνουν κοινά ιδανικά, τα ιδανικά του μαρξισμού - λενινισμού».

«Παίρνοντας το Βραβείο της Λενινιστικής Κομσομόλ, σας διαβεβαιώνω ότι θα βαδίζω πλάι στην Κομσομόλ χέρι με χέρι, με όλη μου την καρδιά, με τα τραγούδια μου, και θα συνεχίσω τον αγώνα μου για την ελευθερία της Ελλάδας».

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας περιγράψουμε πότε και πώς διαμορφώνεται αυτή η ετεροχρονισμένη πρόσκληση στη Σοβιετική Ενωση.

Την πρόσκληση υπογράφουν η Ενωση Σοβιετικών Συνθετών και η Σοβιετική Επιτροπή Αλληλεγγύης προς τους Ελληνες δημοκράτες. Ως πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΜ φιλοξενείται μαζί με την οικογένειά του στην πατρίδα του σοσιαλισμού για ένα εικοσαήμερο, από 7 μέχρι 27 Αυγούστου 1970.

Το ρεπορτάζ της περιοδείας του Μίκη Θεοδωράκη αποτυπώνεται στο φύλλο αριθ. 146 της «Ελεύθερης Πατρίδας» της 29ης Αυγούστου 1970, με τον υπότιτλο «Εβδομαδιαία Εκδοση των Ελλήνων του Εξωτερικού».

Είχε συναντήσεις με ομότεχνούς του, με παράγοντες της Σοβιετικής Επιτροπής Αλληλεγγύης, με εκπροσώπους του κοινού της Μόσχας, με ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, με τους ηγέτες της Κομσομόλ, αλλά και με Ελληνες πολιτικούς πρόσφυγες.

Ειδικά η Ενωση Σοβιετικών Συνθετών οργάνωσε συγκέντρωση στις 10 Αυγούστου, με ομιλητή τον πρόεδρό της, Τίχον Χρένικοφ (1913 - 2007). Κατά την υποδοχή του Ελληνα συνθέτη, τόνισε: «Προσκαλώντας τον Μίκη Θεοδωράκη για ανάπαυση και θεραπεία εδώ, στη Σοβιετική Ενωση, επιθυμούμε να αισθάνεται ότι βρίσκεται ανάμεσα σε ανθρώπους που εκτιμούν και κατανοούν βαθιά την Τέχνη του, ότι βρίσκεται ανάμεσα σε ειλικρινείς φίλους».

Στο μεταξύ, η έλευση Μίκη Θεοδωράκη στη Μόσχα αποτελεί γεγονός που δίνει την ευκαιρία στον ραδιοφωνικό σταθμό της πόλης να πάρει συνέντευξη από τον τιμώμενο φίλο του εργατικού κράτους. Στην ερώτηση «με ποια αισθήματα ήρθατε στη Σοβιετική Ενωση», ο Ελληνας τιμώμενος είχε καιρό πριν επεξεργαστεί την απάντησή του:

«Ηρθα με αισθήματα φιλίας. Στα χρόνια της δικτατορίας, πολύ συχνά η φωνή της Μόσχας μάς εθέρμαινε μέσα στους τόπους της εξορίας, μέσα στις φυλακές, και ήταν μια φωνή φιλίας και συμπαράστασης.

Οποιοσδήποτε βοηθάει τη χούντα είναι και θα είναι εχθρός των Ελλήνων. Οποιοσδήποτε με οποιονδήποτε τρόπο βοηθάει τον ελληνικό λαό, οποιοσδήποτε χτυπάει με οποιονδήποτε τρόπο τη χούντα, είναι και θα είναι ο αιώνιος φίλος της Ελλάδας, ο αιώνιος φίλος του ελληνικού λαού...

(...) Ηρθα για να κινητοποιήσω τους Σοβιετικούς φίλους μας στο πλευρό του ελληνικού λαού. Μια κατηγορία του σοβιετικού λαού, η σοβιετική διανόηση και ειδικότερα οι συνθέτες (...) έδειξαν μια αρκετά σημαντική δραστηριότητα στο πλευρό των Ελλήνων δημοκρατών, και εγώ προσωπικά τρέφω αισθήματα μεγάλης ευγνωμοσύνης απέναντι στον Σοστακόβιτς, στον Χατσατουριάν, στον Καμπαλέφσκι και στον Χρένικοφ, που (...) με την έκκλησή τους κινητοποίησαν την παγκόσμια κοινή γνώμη και όχι μόνο για τη δική μου περίπτωση, αλλά για όλους τους πολιτικούς κρατούμενους».

• Ο Μίκης Θεοδωράκης τιμήθηκε με το Χρυσό Βραβείο Σύνθεσης τον Αύγουστο του 1957 και όχι του 1970, όπως εκ παραδρομής γράφαμε στις εναρκτήριες αράδες των «Δακτυλικών Αποτυπωμάτων» του περασμένου Σαββατοκύριακου.