ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

Θα αναφερθούμε στα στάδια από τα οποία πέρασε η θρηνητική σύνθεση όταν ακόμα δεν είχε στεγνώσει το αίμα από το σώμα του 30χρονου απεργού αυτοκινητιστή Τάσου Τούση και, προπαντός, δεν έχει προλάβει η θυσία του να γίνει εκ των υστέρων αφήγηση ιστορικού γεγονότος.

Ολα είναι θερμά, καυτά, κόκκινα, πληγές ανοιχτές, τραύματα προς θεραπεία και αθεράπευτα, τρυπημένες σάρκες από σφαίρες, νεκροί κατάχαμα, στα χώματα, πάνω σε πόρτες, σηκωμένοι ψηλά σε παλάμες συντρόφων και συντροφισσών, σκηνές θρήνου από ταφές ένδοξες, χέρια που ξεσκίζουν μάγουλα με τα νύχια τους, πόδια που γλιστρούν μέσα σε φρέσκα σκαψίματα, άνθη της ύστατης άνοιξης ριγμένα σε κλεισμένα βλέφαρα.

Και όλες αυτές οι εικόνες, οι ολόκληρες και οι αποσπασματικές, εντυπωμένες ακέραιες και διεσπαρμένες, μέσα στις κραυγές, μέσα στην οδύνη, μέσα στον κοπετό, μέσα στα δάκρυα, με τα λόγια, τα έπη τα θρηνώδη της λαϊκής μάνας.

Αυτής της Ελληνίδας γυναίκας που με περίσσια συναισθήματος είναι δοσμένη στο αγόρι της, αυτής της κλαίουσας ιτιάς, ελλειμματικής στον λογισμό, γιατί πρωτεύει να αντιμετωπίζει τον νεκρό κυρίως ως σπλάχνο των σπλάχνων της και ως καρδούλα της καρδιάς της.

Κι όμως, όλη αυτή η τραγωδία, όλος αυτός ο θρήνος, όλο αυτό το μοιρολόι θα είχε διασκορπιστεί στους πέντε ανέμους χωρίς τον «Ριζοσπάστη», που στις σελίδες του ο Γιάννης Ρίτσος αποσπασματικά δημοσιεύει τα πρώτα μέρη του «Επιτάφιου».

Και πάλι η εφημερίδα του λαού πρωτοστατεί στην παρθενική έκδοσή του σε 10.000 αντίτυπα, από τα οποία τα τελευταία 250 με τη μαύρη σφραγίδα της λογοκρισίας καίγονται, μαζί με τα βιβλία του Καρλ Μαρξ, του Μαξίμ Γκόρκι και του Ανατόλ Φρανς, στους Στύλους του Ολυμπίου Διός!

Πώς όμως φτάσαμε από το ειδησεογραφικό γεγονός στην ποιητική σύλληψη; Διαβάζουμε στον εξασέλιδο «Ριζοσπάστη» της Κυριακής 10 Μάη 1936:

Η ΧΤΕΣΙΝΗ ΑΓΡΙΑ ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. - 30 ΣΚΟΤΩΜΕΝΟΙ. - ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΦΗΜΕΣ ΓΙΑ ΕΚΑΤΟ | ΚΑΤΩ Η ΜΟΝΑΡΧΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΛΑΟΥ ΜΕΤΑΞΑ | ΕΜΠΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΠΑΛΛΑΪΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

Πάνω δεξιά, στον λογότυπο, τυπώνεται το σύνθημα «Εκδίκηση! Εκδίκηση!», με τα ονοματεπώνυμα 11 νεκρών (ορισμένα από τα οποία είναι γραμμένα λανθασμένα ή δεν αντιστοιχούν σε δολοφονημένους, π.χ. ο Τάσος Τούσης έχει γραφεί ως Αναστ. Τούσκας), ενώ τελικά ο αριθμός έφτασε τους 9. Ας τους θυμηθούμε, όπως τους καταγράφει ο Θέμος Κορνάρος: Τάσος Τούσης, Αναστασία Καρανικόλα, Ιντο Σενόρ, Σαλβατόρ Μασαράνο, Δημ. Αγλαμίδης, Ι. Πανόπουλος, Ευ. Χόλης, Δ. Λαϊνάς, Ευ. Αδαμαντίου (βλ. «Θεσσαλονίκη 9-11 Μάη 1936 (Οι αγώνες του λαού)», «Σύγχρονη Εποχή» 2017).

Στη βάση της πρώτης σελίδας, δύο φωτογραφίες - καταγγελίες που φιλοξενούνται κάτω από την υπογραμμισμένη «στέγη»:

ΑΠΟ ΤΟ ΧΤΕΣΙΝΟ ΜΑΤΟΚΥΛΙΣΜΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

1. Στιγμιότυπο από την παλλαϊκή εργατική απεργία, που έχει μετατραπεί σε πάνδημη πορεία διαμαρτυρίας: Οι εργάτες, ο λαός της Θεσσαλονίκης έγινε χθες κυρίαρχος των δρόμων, υπερασπιζόμενος τα δικαιώματά του από τους δολοφόνους

2. Η επίμαχη φωτογραφία η οποία εμπνέει τον Γιάννη Ρίτσο για τη συγγραφή του «Επιτάφιου»: Μια συγκινητική σκηνή, μια μητέρα σκύβει στο πτώμα του δολοφονημένου παιδιού της

Από τις έξι σελίδες του ιστορικού φύλλου θα επικεντρωθούμε στο ρεπορτάζ, το οποίο αναφέρεται στις απεργιακές κινήσεις των αυτοκινητιστών. Και ας το απολαύσουμε και για τον τρόπο γραψίματός του, κάτω από τον μεσότιτλο «ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΣΥΜΠΛΟΚΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΙΣΤΕΣ»:

«Στις 10 και μισή περνούσε απ' την οδό Εγνατίας ένα αυτοκίνητο, με το οποίο οδηγούσαν οι χωροφύλακες στην αστυνομία τους συλληφθέντες απεργιακούς φρουρούς των αυτοκινητιστών στο Χαρμάνκιοϊ. Οταν το αυτοκίνητο βρέθηκε κοντά στα γραφεία των αυτοκινητιστών, όλοι οι οδηγοί κι οι εισπράχτορες ξεχύθηκαν έξω απ' τα γραφεία, σταμάτησαν το αυτοκίνητο, κατέβασαν κάτω τους χωροφύλακες, που πρότειναν τα περίστροφα και απελευθέρωσαν τους συναδέλφους τους. Αμέσως τότε η έφιππος χωροφυλακή, που περιπολούσε στην πλατεία Κολόμβου, επιτέθηκε να διαλύσει και να συλλάβει τους αυτοκινητιστές.

Οι αυτοκινητιστές, ενισχυμένοι τώρα κι από άλλους απεργούς, καπνεργάτες, τσαγκάρηδες, λαστιχάδες κτλ., καθώς κι από άλλο κόσμο, άρπαξαν τούβλα από μια κοντινή οικοδομή κι απέκρουσαν την επίθεση των χωροφυλάκων. Επακολούθησαν πέντε αλλεπάλληλες επελάσεις της χωροφυλακής, που αποκρούσθηκαν. Σε μια στιγμή όμως οι απεργοί βρέθηκαν σε δυο περιπολίες έφιππων χωροφυλάκων. Απ' το πάνω μέρος της Εγνατίας κατέφθασε άλλη ομάδα εφίππων. Οι απεργοί αναγκάστηκαν να τραβηχτούν άλλοι στην οδό Μεγάλου Αλέξανδρου κι άλλοι στην οδό Συγγρού. Οι χωροφύλακες που ενισχύθηκαν και μ' άλλες δυνάμεις επιτέθηκαν για να τους διαλύσουν».

Βουτηγμένες στο αίμα οι μικρές σκηνές από το θέατρο των συγκρούσεων ένοπλων σωμάτων και διαδηλωτών. Από την ενότητα «ΟΙ ΑΠΕΡΓΟΙ ΜΑΧΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ», όπου δεν κατονομάζεται ο νεκρός αλλά καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για τον Τάσο Τούση:

«ΕΠΙΒΛΗΤΙΚΗ ΔΙΑΔΗΛΩΣΗ Μ' ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΟ ΠΤΩΜΑ ΕΝΟΣ ΝΕΚΡΟΥ»

«Σε μια στιγμή οι απεργοί ξεχύνονται απ' όλες τις γωνιές, ενώνονται. Αποσπούν από ένα μέγαρο μια πόρτα, πάνω βάζουν το πτώμα ενός σκοτωμένου, μ' επικεφαλής αυτό σχηματίζουν μια τεράστια διαδήλωση και κατευθύνονται προς το διοικητήριο.

Στον δρόμο από κάθε γωνιά ξεπροβάλλουν καινούργιες ομάδες εργατών και προστίθενται στη διαδήλωση. Ο αριθμός των διαδηλωτών φτάνει τώρα τις 5 χιλιάδες».

«Μια μάνα γονατισμένη, μπροστά στο πτώμα του παιδιού της, βγάζει σπαραχτικές κραυγές, χτυπιέται στα στήθια της και τραβάει τα μαλλιά της».

(Συνεχίζεται...)