Στο στρατόπεδο «Παύλου Μελά» χιλιάδες ήταν οι έγκλειστοι, πάνω από 5.000 οι εκτελεσθέντες σταδιακά. Πολύ μεγάλος παραμένει ο αριθμός αυτών που οδηγήθηκαν στα κρεματόρια σε Γερμανία, Αυστρία, Πολωνία κ.α.

Εκ μέρους της Κεντρικής Διοίκησης της ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ και των Παραρτημάτων Κεντρικής Μακεδονίας, στην εκδήλωση στα Διαβατά μίλησε ο Νίκος Βάγιας, ο οποίος αναφέρθηκε στην προσπάθεια να κρατηθεί ζωντανός στη μνήμη του λαού μας ο αγώνας του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Στην προσπάθεια να εμπνεύσει τις νεότερες γενεές με τα ιδανικά της αντίστασης ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, για να πάρει ο λαός μας στα χέρια του τη ζωή του.

Μιλώντας για την εκτέλεση των αγωνιστών τόνισε ότι «η φρικιαστική αυτή ομαδική εκτέλεση είχε γίνει από τους κατακτητές ως αντίποινα για τον εκτροχιασμό τρένου και άλλες ανταρτικές επιθέσεις. Το χιτλερικό τέρας, μπροστά στη δρομολογημένη πλέον κατάρρευσή του, επιζητούσε όλο και περισσότερο αίμα για να τρομοκρατήσει τον ελληνικό λαό και να κάμψει την αγωνιστική του διάθεση.

(...) Την αποφράδα εκείνη μέρα, οι φασίστες κατακτητές εκτέλεσαν στα Διαβατά, που ήταν γνωστά τότε ως Ντουντουλάρ, τους 101 πατριώτες, οι περισσότεροι των οποίων, οι 98, ήταν κρατούμενοι όμηροι στο στρατόπεδο "Παύλου Μελά".

Ηταν η μεγαλύτερη από τις ομαδικές εκτελέσεις που οργάνωσαν οι Γερμανοί στη Θεσσαλονίκη και μία από τις μεγαλύτερες σε όλη την κατεχόμενη από τους ναζί, τότε, Ελλάδα. Στο Ληξιαρχείο Θεσσαλονίκης είναι καταγραμμένα ότι εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, στις 6 Ιούνη 1944, εκατόν τέσσερα ονόματα. Το πιθανότερο είναι να υπήρξαν άλλες τρεις εκτελέσεις πατριωτών από τους ναζί σε άλλο σημείο της Θεσσαλονίκης. Από τους εκτελεσμένους, το ένα τέταρτο ήταν κάτοικοι του νομού Θεσσαλονίκης, ενώ οι υπόλοιποι όμηροι ήταν 18 από την Ημαθία, 14 από την Πιερία, 9 από Σέρρες κι άλλοι από διάφορα άλλα μέρη.

Ανάμεσα στους 101 εκτελεσμένους πατριώτες ήταν ο 36χρονος καθηγητής Κώστας Χατζήμαλης, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ.

(...) Το αιμάτινο ποτάμι, που έτρεξε εκείνη τη μέρα στους δρόμους των Διαβατών, χάραξε ακόμα πιο βαθιά την κόκκινη διαχωριστική γραμμή, το όριο που ακόμα και σήμερα χωρίζει δύο κόσμους: Από τη μια, τον κόσμο της εκμετάλλευσης και καταπίεσης που γεννά τον πόλεμο, τον φασισμό, την προσφυγιά, τη φτώχεια, τον κόσμο που δεν διστάζει μπροστά σε κανένα έγκλημα.

Και από την άλλη, τον κόσμο που παλεύει για να ξημερώσουν καλύτερες μέρες, δίχως αδικία και εκμεταλλευτές, δίνοντας ό,τι καλύτερο έχει, ακόμα και τη ζωή του, για να υπερασπίσει τα δικαιώματα και τη λευτεριά του, για να νικήσει η ζωή...».

Στην εκδήλωση στη Σταυρούπολη μίλησε ο Μάριος Παλάντζας, στέλεχος του ΚΚΕ. Αναφέρθηκε στο μεγαλείο της κληρονομιάς ενός λαού που μεγαλούργησε όταν πίστεψε στη δύναμή του, όταν αποφάσισε να συγκρουστεί με τους δυνάστες του, όταν ανταποκρίθηκε στο ανατρεπτικό κάλεσμα του ΚΚΕ. Τόνισε ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο φασισμός είναι γέννημα - θρέμμα του συστήματος. Οι φυσικοί και πολιτικοί απόγονοι των ταγματασφαλιτών και των δοσίλογων, οι εγκληματίες της Χρυσής Αυγής αλλά και άλλες παραπλήσιες οργανώσεις, είναι ανάγκη να αποκαλυφθούν, να απομονωθούν, να συντριβούν από τη λαϊκή πάλη. Αποτελούν το μακρύ χέρι του συστήματος, των μεγαλοεργοδοτών.

Σημείωσε ότι «αυτό που δίνει δύναμη σ' έναν λαό να μεγαλουργήσει, αυτό που δίνει δύναμη σε όλους εμάς είναι η πάλη για να επικρατήσει το δίκιο!

Γιατί, τελικά, σήμερα μπορεί τα πάντα να μοιάζουν στατικά, αλλά δεν είναι... Μπορεί το σύστημα να θέλει να πείσει τον λαό ότι δεν βγαίνει τίποτα με τους αγώνες αλλά και αυτό είναι μία οφθαλμαπάτη... Πολύ περισσότερα συμβαίνουν, πολύ περισσότερα κερδίζουμε, οι αγώνες μας έχουν ακόμα μεγαλύτερο αντίκτυπο... Ολες οι μεγάλες μάχες κρύβουν από πίσω τους εκατομμύρια μικρές ιστορίες ηρωισμού, αυταπάρνησης, θυσίας, σθένους και θάρρους. Ετσι ξημερώνουν οι πιο όμορφες μέρες».