Ο Δημήτρης Χριστοδούλου, το 1959, με τον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη και την σύζυγό του Νόρα, στο μπαλκόνι του σπιτιού τους, στη Θεσσαλονίκη (Αρχείο του περιοδικού και των εκδόσεων «Μετρονόμος»)

Συνοδοιπόροι του, ως προς τις αισθητικές και τις πολιτικές θέσεις του, τέσσερις προσωπικότητες της γενιάς του, προερχόμενες από την περιοχή της κομμουνιστικής λογοτεχνίας και κριτικογραφίας: Ο κριτικός Αλέξανδρος Αργυρίου (ψευδώνυμο του Αλέξανδρου Κουμπή, 1921 - 2009), ο ποιητής, πεζογράφος και κριτικός Κώστας Κουλουφάκος (1924 - 1994), ο ποιητής και κριτικός Τάσος Λειβαδίτης (1922 - 1988) και ο πεζογράφος και δημοσιογράφος Ανδρέας Φραγκιάς (1921 - 2002).

Αναφερόμαστε κυρίως στην εποχή κατά την οποία προσπαθούσε να διαμορφώσει το προσωπικό ύφος και ήθος του, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '60. Τότε αρχίζει να δίνει και τους πρώτους στίχους του για τραγούδια, αυτά τα αριστουργήματα της άλλης πρωτότυπης δημιουργίας του, στον Μίκη Θεοδωράκη και στον Γιώργο Ζαμπέτα.

Συνεχίζοντας, λοιπόν, για τρίτο Σαββατοκύριακο το αφιέρωμά μας στον μαχητή της πρώτης γραμμής με τον λόγο και το τραγούδι, η έρευνά μας επιχειρεί να σταθεί στην πρόσληψη της ποιητικής του κατάθεσης.

Η πρώτη κριτική που εντοπίσαμε, προέρχεται από το περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης» (τεύχος 30, Ιούνης 1957). Ο Κώστας Κουλουφάκος αντιμετωπίζει τη δεύτερη συλλογή του Δημήτρη Χριστοδούλου, «Πελταστές» (1956), με κάποια επιφύλαξη, συγκρίνοντάς την με την πρώτη, «Νυχτοφύλακες»:

«Ενώ οι"Νυχτοφύλακες"παρουσίαζαν μια πολύ - λίγο γνώριμη ψυχική κατάσταση, που κινούνταν στο συνηθισμένο χώρο της μεταπολεμικής ποίησης κι εξωτερικευόταν με εκφραστικά μέσα λίγο - πολύ χρησιμοποιημένα από πολλούς, εδώ το άπλαστο υλικό δείχνει μιαν αναζήτηση προσωπικότερου τόνου (...)

Ο ποιητής, πεζογράφος και κριτικός Κώστας Κουλουφάκος σε νεαρή ηλικία (Αρχείο Γιώργου Ανδρειωμένου)

Η δεύτερη προσέγγιση φέρει την υπογραφή του Αλέξανδρου Αργυρίου και δημοσιεύεται στο θεσσαλονικιώτικο περιοδικό «Κριτική» του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (τεύχος 17 - 18 και τελευταίο, Σεπτέμβρης - Δεκέμβρης 1961). Αφού ανασκοπήσει την έως τότε παραγωγή του κρινόμενου (πέντε ποιητικές συλλογές), κρίνει, με ενστάσεις, την έκτη συνεισφορά του, «Παραμεθόρια» (1961):

«(...) Οι"Νυχτοφύλακες" (1954) και οι "Πελταστές" (1956) είχαν ακόμη όχι τόσο ζωηρές επιρροές, όσο μια γλώσσα ελαφρώς ουδέτερη, που έδειχνε πάντως έναν ποιητή με προϋποθέσεις. Ο στίχος του ζωηρός, λίγο δύσκαμπτος και λίγο ρητορικός, επιδίωκε να αποφέρει έναν αρρενωπό τόνο στο λόγο του. Ο κόσμος του συγκροτημένος από παραστάσεις της σύγχρονης πολιτείας αλλά και συναισθήματα ιδιωτικά, έδειχνε ότι είχε ακόμη να διανύσει πολύ δρόμο μέχρις ότου οργανωθεί σε πειστικό σύνολο, μέχρις ότου τα μέρη αποτελέσουν ένα κεντρικό σώμα με αυτοτέλεια και εσωτερική οικονομία (...)

Το εξώφυλλο, τα περιεχόμενα και η κριτική του Κ. Κουλουφάκου για τους «Πελταστές», στην «Επιθεώρηση Τέχνης»

(...) Εν τούτοις το αποτέλεσμα που προκύπτει (...) δεν είναι κακό αλλά αισθητικά περιορισμένο. Ψαύουμε το μήνυμα του ποιητή, φτάνομε ως τις υπώρειες του οράματός του, πιστοποιούμε συχνά την ποιητική του δύναμη (...)

(...) Οι"Εστίες αντιστάσεως" (1959), (...) ένα ζεστό ποιητικό λόγο και μια αμεσότητα συναισθήματος ικανή να αναστήσει μέσα μας τον κόσμο που φέρουν (...) Ο στίχος έχει πλατύνει χωρίς να έχει αραιώσει, και πάλλεται με άκρα ευαισθησία (...)

Στο "Μετά το ανακλητικό" (1960) ο ποιητής πέφτει σ' έναν μανιερισμό και σε μια αυτοεπανάληψη. Το νέο του ποίημα, χάνοντας τους γνήσιους τόνους του προηγούμενου, απλώνεται σε ένα λεκτικό πληθωρισμό χωρίς ψυχικά φόντα (...)

Ομως, με τα"Παραμεθόρια"ξαναγυρίζει (...) σ' ένα έδαφος λιγότερο άνυδρο ποιητικά (...) Το ψυχικό τους τοπίο κρατιέται σ' ένα σταθερό ποιητικό φως. Ο λόγος χορδισμένος σε μείζονα κλίμακα, για να ορίσει ποιητικές καταστάσεις με λιγότερη σαφήνεια και περισσότερη έμφαση. Αν όμως δεν υπάρχει ίσως απόλυτα οργανική επικοινωνία των στίχων, η διάθεση που εκφράζουν μαρτυρεί την ένταση και το πάθος των βιωμάτων. Τα συναισθήματα αναπηδούν σαν εναλλασσόμενα ψυχικά κύματα, που τα προκαλεί μια ιδεοκρατημένη συνείδηση, ώριμη στο να θέσει αλλά όχι και να αποκριθεί στις απορίες της (...)

Ο ποιητής παραμένει ένας πορευόμενος ανάμεσα από τα υψηλά τείχη που του ανακόπτουν το βλέμμα. Στην άρνησή του είναι πάντα αρκετά κατηγορηματικός. Γνωρίζει τι λεηλατεί την ανθρώπινη ύπαρξη και από ποιες οδούς αφού ο θάνατος και η νύχτα της ζωής, αφού ο θάνατος και η νύχτα (της ψυχής) αποκλείονται σαν καταφάσεις.

Το εξώφυλλο, τα περιεχόμενα και η κριτική του Κ. Κουλουφάκου για τους «Πελταστές», στην «Επιθεώρηση Τέχνης»

Η πρόσληψη του ποιητικού έργου του Δημήτρη Χριστοδούλου από τον Τάσο Λειβαδίτη και τον Ανδρέα Φραγκιά θα παρουσιαστεί το ερχόμενο Σαββατοκύριακο.

ΥΓ: Η «Σύγχρονη Εποχή» συμπλήρωσε μισό αιώνα ζωής και για να τον γιορτάσει, προσκάλεσε νέες ποιήτριες και νέους ποιητές να συνδράμουν με το έργο τους σ' αυτήν την επέτειο. Το αποτέλεσμα, πλέον, το κρατάμε στα χέρια μας, σε μια καλόγουστη έκδοση με τίτλο «Ποιήματα. Πρόσκληση λογοτεχνικού έργου για τα 50 χρόνια της Σύγχρονης Εποχής». Συμμετέχουν οι Μ. Αλυγιζάκης, Α. Βαλσαμής, Μαρία Καραπιπέρη, Π. Κατής, Τ. Κλάδης, Ράνια Κουτσοτόλη, Κ. Λαζαράκης, Π. Μηλιώτης, Γ. Μπίμης, Λ. Πιστόλης, Ο. Ρήνας - Ευγενικός, Γ. Σαραντόπουλος, Α. Στόικος.

Το εξώφυλλο, τα περιεχόμενα και η κριτική του Κ. Κουλουφάκου για τους «Πελταστές», στην «Επιθεώρηση Τέχνης»

Ο κριτικός Αλέξανδρος Αργυρίου

Το εξώφυλλο, τα περιεχόμενα και η κριτική του Α. Αργυρίου για τα «Παραμεθόρια», στην «Κριτική»

Το εξώφυλλο, τα περιεχόμενα και η κριτική του Α. Αργυρίου για τα «Παραμεθόρια», στην «Κριτική»

Το εξώφυλλο, τα περιεχόμενα και η κριτική του Α. Αργυρίου για τα «Παραμεθόρια», στην «Κριτική»