Με τυμπανοκρουσίες πριν λίγο καιρό το υπουργείο Παιδείας παρουσίαζε το πρόγραμμα «εκπαίδευση στην επιχειρηματικότητα», το οποίο μπορεί και να αποτελεί την πιο απροκάλυπτη εισβολή του νεοφιλελεύθερου πνεύματος, της καπιταλιστικής λογικής στο σχολείο και στις υπό διαμόρφωση προσωπικότητες των μαθητών. Η παρέμβαση εκτείνεται κυριολεκτικά από το νηπιαγωγείο έως το πανεπιστήμιο!

Η «Ανάπτυξη και προώθηση της Επιχειρηματικότητας και της Προσαρμοστικότητας των Νέων» αποτελεί τον τρίτο άξονα του Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης 2 (ΕΠΕΑΕΚ 2) και αποτελεί κεντρική πολιτική επιλογή. Στόχος, σύμφωνα με τους συγγραφείς του ΕΠΕΑΕΚ, «να αναπτύξει εκείνες τις γνώσεις και τις δεξιότητες των νέων, που προωθούν την επιχειρηματικότητα και αυξάνουν την προσαρμοστικότητά τους στις εξελίξεις της αγοράς εργασίας. Επίσης, μεγάλη σημασία δίνεται στην ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος και στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού σε θέματα έρευνας και τεχνολογίας».

«Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υποστηρίζονται καλλιεργούν την καινοτόμο επιχειρηματική σκέψη και δράση, ώστε όσοι αποφοιτούν από αυτά να είναι σε θέση να συμβάλουν, ως εργαζόμενοι, στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της ανταγωνιστικότητας των φορέων που θα τους προσλάβουν, ή να είναι σε θέση να ξεκινήσουν τη δική τους δουλιά», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Ανάμεσα στα κριτήρια αξιολόγησης και επιλογής των πράξεων του προγράμματος περιλαμβάνονται «η συνέπεια με την εθνική και ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση», η «εφαρμογή των εθνικών και κοινοτικών κανόνων που αφορούν στον ανταγωνισμό, στο περιβάλλον στις δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών, υπηρεσιών και όλων των προαπαιτούμενων από τη σχετική νομοθεσία μελετών ή άλλων προϋποθέσεων», οι κανόνες δηλαδή της «ελεύθερης αγοράς» του κεφαλαίου.

«Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανικών, ο κ. Κυριακόπουλος ήρθε και μας πρότεινε ένα πρόγραμμα που μας εντυπωσίασε. Ενα πρόγραμμα, ίσως σε 140 χώρες του κόσμου αυτή τη στιγμή, περιλαμβανομένων και χωρών όπως η Κίνα και το Βιετνάμ, όπου αναπτύσσεται σε μεγάλη έκταση το Juniors Achievement International, το οποίο έχει ακριβώς στοιχεία που δίνουν αυτή την κουλτούρα της επιχειρηματικότητας με έναν τρόπο παιδαγωγικό». Με τα παραπάνω λόγια ο υπουργός Παιδείας Π. Ευθυμίου είχε μιλήσει σε ημερίδα για την επιχειρηματικότητα στα μέσα Γενάρη. Και είχε ανακοινώσει ότι το υπουργείο Παιδείας συνεργάστηκε με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, ώστε να εντάξει το πρόγραμμα «και να κάνουμε συμμέτοχο το ΣΕΒ και τα στελέχη του σε αυτό που γνωρίζουμε όλοι ότι είναι κομμάτι του επιχειρείν, δηλαδή το παράδειγμα, η άμεση αίσθηση από μια επιχείρηση, η άμεση αίσθηση από έναν άνθρωπο που είναι μέσα στη δουλιά, που συμβάλλει εκπαιδευτικά σε αυτό».

Ο υπουργός Παιδείας αναφερόταν στην πρωτοβουλία Juniors Achievement International (JAI), ένα πρόγραμμα που παρακολουθούν περισσότεροι από 1.75 εκατομμύρια νέοι σε 112 χώρες σε προγράμματα που εφαρμόζονται σε 36 γλώσσες. Οι εμπνευστές και διοργανωτές του, στην ιστοσελίδα που διαθέτει στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ, περιγράφουν το πρόγραμμα, χωρίς να αφήνουν περιθώρια για παρερμηνείες. Στο ερώτημα γιατί υπάρχει το πρόγραμμα, η απάντηση είναι ότι για πολλές χώρες που προσπαθούν να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις, τα προγράμματα του JAI έχουν μεγάλη επιτυχία στο να δημιουργούν προεπιχειρηματικό κλίμα, ειδικά σε αναπτυσσόμενες χώρες. Για παράδειγμα, «μια πρόσφατη έρευνα ανάμεσα στους συμμετέχοντες στην Γκάμπια έδειξε ότι «το 98% των σπουδαστών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, είχαν καλύτερη συμπεριφορά απέναντι στις επιχειρήσεις ως αποτέλεσμα της ανάμειξής τους στο πρόγραμμα».

Δεύτερον, συνεχίζουν, «ο "απλός λαός" δε θα στηρίξει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις αν δεν κατανοήσει τα ρίσκα και τα ανταλλάγματα». Και συνεχίζει «φέρνοντας εθελοντές με εμπειρία στην επιχειρηματικότητα μέσα στις τάξεις, για να διευκολύνουν τα προγράμματά του, το JAI διδάσκει στην επόμενη γενιά των επιχειρηματιών, διευθυντικών στελεχών, policy makers και ψηφοφόρους (!) την αξία της ελεύθερης επιχειρηματικής δραστηριότητας».

Στην Ελλάδα, το πρόγραμμα υπάρχει από το 2000 υπό την αιγίδα του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών και πρόσφατα με τις ευλογίες του υπουργείου Παιδείας μπαίνει στα σχολεία.

Χαρακτηριστικός όμως είναι και ο τρόπος που πλασάρονται στα παιδιά οι βάρβαροι νόμοι της αγοράς. Για παράδειγμα, στο πρόγραμμα για το «στήσιμο» μιας τράπεζας, αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Καλωσήρθατε στον συναρπαστικό κόσμο των χρημάτων και των οικονομικών! Ολοι ενδιαφέρονται για τα χρήματα, και οι τραπεζίτες ασχολούνται με αυτά περισσότερο από τον οποιονδήποτε. Εσύ και οι φίλοι σου μόλις αναλάβατε μία τράπεζα και είστε τώρα υπεύθυνοι, για να διαχειριστείτε όλα τα χρήματα μέσα σε αυτή. Θα μάθετε πώς οι τραπεζίτες αποφασίζουν και θα εξασκηθείτε στο να λαμβάνετε και οι ίδιοι αποφάσεις.Οι πιο επιτυχημένοι τραπεζικοί είναι εκείνοι που θα κάνουν την τράπεζά τους μεγαλύτερη από τους ανταγωνιστές τους και θα καταφέρουν να κρατήσουν τα περισσότερα χρήματα ή κέρδη για τον εαυτό τους».

Για την εφαρμογή του προγράμματος, το ελληνικό υπουργείο Παιδείας λαμβάνει υπόψη και τη διεθνή εμπειρία. Η αξιολόγηση του προγράμματος που ξεκίνησε στη Δανία το 1996 έδειξε ότι, μετά την κατάρτιση, οι μαθητές και οι σπουδαστές ήταν πολύ πιο πρόθυμοι να ιδρύσουν δική τους επιχείρηση ή να εργαστούν σε μια μικρομεσαία επιχείρηση, στην Ιρλανδία ο σύλλογος γονέων και κηδεμόνων του σχολείου έχει την επίβλεψη για την επιτυχία της επιχείρησης που ιδρύουν οι μαθητές. Στην Ιταλία η μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος περιλαμβάνει προτάσεις για τη δημιουργία κύκλου μαθημάτων επιχειρηματικότητας, στο Λουξεμβούργο επιστρατεύτηκαν ακόμα και κινούμενα σχέδια, για να προωθηθεί η εικόνα των επιχειρήσεων στα σχολεία. Στην Ολλανδία η επιχειρηματικότητα έχει αναχθεί σε βασική προτεραιότητα του σχολείου.

Η εφαρμογή προγραμμάτων επιχειρηματικότητας στο σχολείο συνδέεται όχι μόνο με το περιεχόμενο αλλά και με τη δομή, η οποία τείνει να εγκαθιδρυθεί στο σχολείο. Οπως επισημαίνει το υπουργείο Παιδείας με βάση τη διεθνή εμπειρία, «για την αποτελεσματικότητα της επιχειρηματικής εκπαίδευσης είναι απαραίτητη η ευέλικτη οργάνωση του σχολείου, η διάθεση του απαραίτητου χρόνου για το σχεδιασμό και την εφαρμογή διαφόρων δραστηριοτήτων και διδακτικών μεθόδων, κυρίως όμως η αλληλεπίδραση και η ενεργοποίηση όλων των συντελεστών της εκπαίδευσης».

Κλείνοντας, αξίζει να σημειωθεί ότι στο πρόγραμμα JAI συμμετέχουν μεγάλα ονόματα πολυεθνικών. Από βιομηχανίες ρούχων και παπουτσιών μέχρι τραπεζικούς κολοσσούς και επιμελητήρια. Ανάμεσα σε αυτά τα ονόματα πιο γνωστά είναι Bata Limited, American Capital Markets Corporation, Hewlett-Packard Company, Eastman Kodak Company, McDonald's Restaurants of Canada Limited, ING Bank, Ernst & Young LLP-Latin American Practices Brazil, Fight for Children USA, Hovnanian Industries SA, John F. Kennedy School of Government Harvard University USA, American Express Company USA, Morgan Stanley USA, IBM-Latin America USA, Gucci Italy, Federal Express Corporation USA, Levi Strauss & Company USA κ.α.