Γνώρισα τον Γιώργο Μιχαλακόπουλο, τον μεγάλο δάσκαλο και ηθοποιό που έπαιξε όλο το παγκόσμιο ρεπερτόριο, πολλά χρόνια πριν, στην παλιά γειτονιά μας, τα Εξάρχεια. Εκεί που πήγε Γυμνάσιο, στο 5ο Αρρένων. Συμμαθητές του, μεταξύ άλλων, ο Φέρτης, ο Χρονόπουλος, ο Ασημακόπουλος, και αργότερα όλοι μαζί πάλι συμμαθητές στο Θέατρο Τέχνης, με δάσκαλο τον Κάρολο Κουν. Πάνω από μισό αιώνα τήρησε ευλαβικά αυτό που του δίδαξε ο Κουν:

«Κυρίαρχο στο Θέατρο είναι η δουλειά και η επιμονή, να είσαι ασκητής σε αυτό που κάνεις». Δούλεψε όσο κανείς! Κάναμε από τη δεκαετία του '80, μέχρι πριν μερικά χρόνια, δεκάδες συνεντεύξεις κι εκπομπές σε τηλεόραση και ραδιόφωνο. Βαθιά καλλιεργημένος άνθρωπος, ευαίσθητος, ευγενής, γενναιόδωρος, με λαμπερό χιούμορ, αλλά και υπερβολικά αυστηρός με τον εαυτό του, πάντα πίστευε ότι όλα θα μπορούσε να τα κάνει καλύτερα. Σημαντικό κεφάλαιο στο ελληνικό θέατρο και αξέχαστος πρωταγωνιστής στο σινεμά, μας χάρισε μεγάλες στιγμές όλα αυτά τα χρόνια. Με τίμησε με τη φιλία του και μου χάρισε πολύτιμες συζητήσεις, μπροστά και πίσω από τις κάμερες. Απ' όλα όσα κάναμε μαζί, ξεχωρίζω μια εκπομπή στην ΕΡΤ το 2001, στην οποία είχε έρθει μαζί με τον φίλο του, τον σπουδαίο Μίμη Χρυσομάλλη.

Βλέποντάς τους τότε απέναντί μου, σκεφτόμουν πως υπάρχουν δυο, τρεις ηθοποιοί στην Ελλάδα που παρακολουθώντας τους, σου κόβεται η ανάσα ή την κόβεις μόνος σου για να τους ακούσεις, να μην χάσεις στιγμή από το ταλέντο τους. Επαιζαν εκείνη τη σεζόν στο θέατρο «Κατερίνα Βασιλάκου» τον «Επιστάτη» του Πίντερ, σε μετάφραση Κώστα Σταματίου και σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαλακόπουλου - Ιωάννας Μιχαλακοπούλου.

Στο κλασικό έργο της πιντερικής δραματουργίας, ένας άστεγος και άνεργος ηλικιωμένος, χωρίς επίσημα χαρτιά και όνομα, εισβάλλει σ' ένα σχεδόν ερειπωμένο σπίτι ενός άλλου άμοιρου ανθρώπου. Ο γερο-φτωχοδιάβολος δεν αρκείται με την προσωρινή φιλοξενία και οδηγούμενος από το ένστικτο της επιβίωσης μετέρχεται όλα τα μέσα για να εξασφαλίσει τη μόνιμη εγκατάστασή του στο σπίτι, ως «επιστάτης» του.

Ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος και ο Μίμης Χρυσομάλλης έπλασαν συνταρακτικά τους δύο ήρωες, έχοντας μαζί τους κι έναν ξεχωριστό Γιάννη Θωμά. Θυμάμαι πως ξεκινούσα κάπως έτσι:

«Είναι η εκπομπή "Οι Αταίριαστοι" και σήμερα φιλοξενώ δυο ιερά τέρατα. Στο πρώτο ...τέρας, τον Γιώργο Μιχαλακόπουλο, έχω πολύ μεγάλη υποχρέωση, γιατί έφερε σήμερα εδώ...»

Μιχαλακόπουλος - ...το άλλο τέρας;

- Εφερες τον ακριβοθώρητο Μίμη Χρυσομάλλη, που δεν βγαίνει ποτέ στην τηλεόραση. Ενα τέρας ιερό και γοητευτικό! Δεν μου απαγορεύεις, φαντάζομαι, να θαυμάζω κι άλλον εκτός από εσένα;

Μιχαλακόπουλος - Κάνε ό,τι νομίζεις. Λες και μετράει η γνώμη μου...

- Αριστούχοι και οι δυο της σχολής Κάρολου Κουν, έτσι; Πόσα χρόνια μαζί;

Μιχαλακόπουλος - 41 χρόνια. Οσο είμαι με την γυναίκα μου, είμαι και με τον Μίμη.

Χρυσομάλλης - Από δω η γυναίκα μου, από εκεί το αίσθημά μου!

Μιχαλακόπουλος - Αίσθημα ναι, αλλά κάπως λίγο δύσκολη περίπτωση βρε παιδί μου...

Χρυσομάλλης - Δύσκολη ξεδύσκολη, αλλά, τελικά πάντα υποκύπτω, όπως βλέπεις.

- Κύριε Χρυσομάλλη, υπάρχουν κάποια αστεία πράγματα για τον φίλο σας, που δεν τα ξέρει κανείς;

Χρυσομάλλης - Φυσικά. Ξέρετε, ας πούμε, ότι στην Δραματική Σχολή μπήκε με κωλοτούμπα; Επεσε και μπήκε στο Τέχνης.

- Σκουντούφλησε εννοείτε κι έπεσε;

Χρυσομάλλης - Σκουντούφλησε ναι. Οπως είναι το θέατρο Τέχνης, το παλιό, που ήταν πολύ σκοτεινό, μπαίνει ο Γιώργος με όλη τη φόρα κι όλο το τρακ που είχε, παραπατάει στο σκαλοπατάκι και σωριάζεται! «Πέρασε αυτός», φώναξαν τότε όλοι. Το αστείο, δε, είναι ότι μετά από αυτήν την τούμπα απήγγειλε Καβάφη, Απόλλων ο Ωκεανεύς, ο γλύπτης.

- Ποιοι ήταν απέναντι; Ποιοι τον έκριναν;

Χρυσομάλλης - Κουν, Πλωρίτης, Διαμαντόπουλος, Σιδέρης...

Μιχαλακόπουλος - Ο Διαμαντόπουλος μ' έκρινε και μετά ήταν συμπρωταγωνιστής μου. Γέλαγε συνέχεια αυτός. Μου έκανε καζούρα από κάτω.

- Αναρωτιέμαι αν υπάρχει και κάτι αντίστοιχο για τον κ. Χρυσομάλλη, που δεν το ξέρει κανείς.

Μιχαλακόπουλος - Εγώ έχω δει τον κ. Χρυσομάλλη με κοντά παντελονάκια, ήμουν καβάλα στη μάντρα του Αλσους κι έβλεπα αυτήν εδώ τη βεντέτα, γιατί τότε ο Μίμης χάλαγε κόσμο στο Αλσος, με τον Οικονομίδη, να τραγουδάει. Κι εγώ βέβαια ήμουν τότε με κοντά παντελονάκια. Τον έλεγαν «Ο μικρός Μίμης» και τραγουδούσε καταπληκτικά. Μιλάμε για σουξέ, πολύ μεγάλο σουξέ!

Χρυσομάλλης - Ημουν μικρούλης τότε. Δεκατριών, δεκατεσσάρων ετών, όταν έβγαινα ως τραγουδιστής στον Οικονομίδη.

- Αρα, υπήρχε από τότε το μικρόβιο στο τραγούδι.

Χρυσομάλλης - Ναι υπήρχε. Τραγουδούσα συνέχεια τότε τραγούδια στο κλίμα της εποχής. Μιλάμε για το '53-'54-'55. Τόσο παλιά. Τραγούδαγα γαλλικές καντσονέτες. Κάποια στιγμή έπαθε κάτι η φωνούλα μου και σταμάτησα.

- Διαπρέψατε και στον Αττίκ, κύριε Χρυσομάλλη. Πρέπει να σας άρεσε πολύ αυτό που κάνατε.

Χρυσομάλλης - Πάρα πολύ. Με είχε συγκινήσει βαθιά η προσωπική του ζωή. Και το τέλος του. Ηταν ένα θαυμαστό πρόσωπο ο Αττίκ, ήταν μια προσωπικότητα πραγματικά σύνθετη.

- Και ιδιαιτέρως δραστήρια στον ερωτικό τομέα.

Χρυσομάλλης - Ναι, ναι, το χίλια εννιακόσια τόσο, αυτός ο άνθρωπος έκανε τέσσερις γάμους, είχε τόσες φίλες, αγαπημένες, όσα ήταν τα τραγούδια του. Κι έχει γράψει αμέτρητα τραγούδια. Κάθε τραγούδι είναι μια ερωτική ιστορία. Ηταν ένα άτομο παθιασμένο, που κάθε τόσο έπαιρνε χάπια όταν αποτύγχανε ερωτικά, από μικρούλης όταν ήταν. Μια φανταστική ζωή, σπουδαίος τραγουδοποιός, με πάρα πολύ ωραίο στίχο, ο οποίος συμβάδιζε απολύτως με την εποχή του, έκανε ανεπανάληπτες ρομαντικές μπαλάντες.

- Να επιστρέψω για λίγο ακόμη στην παράστασή σας. Πρέπει να μεταφέρω, όμως, στον κ. Χρυσομάλλη κάτι που είπε ο Γιώργος πριν και δεν το ξέρει. Του λέει ένας συνάδελφος «Τι ωραία είναι η παράστασή σας» και λέει εκείνος: «Ο Μιμάκος σκίζει».

Μιχαλακόπουλος - Πιστεύω ότι ο Μίμης κάνει έναν από τους ωραιότερους ρόλους του. Και οι κριτικές είναι διθυραμβικές. Στον «Επιστάτη» ο θεατής ανακαλύπτει το στίγμα του, το τωρινό και το προσωπικό του, και γι' αυτό αρέσει. Οι ήρωες καταφεύγουν στον διάλογο, όχι για να επικοινωνήσουν, αλλά για να ναυαγήσουν τη σχέση τους και να κρατήσουν τις ασφάλειές τους, βλέπουμε ένα παιχνίδι που γίνεται συνεχώς μεταξύ των τριών ηρώων - και του Γιάννη Θωμά - που αλλάζουν σαν χαμαιλέοντες συνέχεια θέσεις και στάσεις. Εχουμε τον περιθωριακό γέρο που προσπαθεί συνέχεια ν' αναπτύξει τον ζωτικό του χώρο, να κλέψει το οξυγόνο όλων και που παίζει συνεχώς με τις εξουσίες, πότε είναι με τη μια, πότε είναι με την άλλη. Πολύ σημερινό! Αυτοί οι τύποι που εισβάλλουν και καταλαμβάνουν ζωτικό χώρο και επεκτείνονται συνεχώς, υπάρχουν και στη ζωή. Ανθρωποι της καθημερινότητάς μας.

Χρυσομάλλης - Η αλήθεια είναι ότι απειλούμεθα από τον προσωπικό μας επιστάτη, για να είμαστε ειλικρινείς. «Ο Επιστάτης» έχει χιούμορ, ευαισθησία, σκληράδα.

- Μιλάμε σήμερα για ένα έργο που γράφτηκε το '59, είναι τόσο επίκαιρο σήμερα και αφορά τον σημερινό θεατή. Κύριε Χρυσομάλλη, αυτοί οι κλειστοί χώροι του Πίντερ άλλοτε είναι παγίδες, άλλοτε είναι φάκες για τους ανθρώπους κι όλα μέσα εκεί εκτυλίσσονται. Ενας ολόκληρος κόσμος σ' ένα δωμάτιο. Κι εκεί παίζονται όλα.

Χρυσομάλλης - Το πρώτο του μονόπρακτο είναι το «Δωμάτιο». Βασικά, όλοι οι άνθρωποι είναι σαν να αναζητάνε έναν προσωπικό χώρο. Το home. Κάπου να βολευτούν. Αυτή είναι η αναζήτηση. Αλλά, υπάρχει κάτι άλλο κυρίαρχο, επίσης, και στον «Επιστάτη» και σ' όλα του τα έργα. Πιθανώς, σε όλο το παράλογο. Υπάρχει ένας τριγμός του σύμπαντος. Εκεί, είναι που τα αλλοτριωμένα ανθρωπάκια προσπαθούν λίγο να βολευτούν. Υπάρχει - χωρίς τη θέλησή του - ένα σύμπαν που τρίζει, πώς να το πω...

- Σε αποσύνθεση ίσως; Γιώργο τι λες;

Μιχαλακόπουλος - Ναι. Αυτή είναι η καινούρια ανατριχίλα που φέρανε αυτοί οι άνθρωποι. Παλιότερα, αυτό το είδος το είχε φέρει ο Κάφκα. Στο θέατρο το έφεραν ο Πίντερ, ο Μπέκετ, ο Ιονέσκο, ο Αντάμοφ. Ενώ ο Πίντερ σε παραπλανά και λίγο. Δεν ξέρεις τι σου επιφυλάσσει στην επόμενη σκηνή, στην επόμενη ατάκα.

- Πες μου τι σημαίνει η ακατάσχετη φλυαρία του ήρωα;

Μιχαλακόπουλος - Στον Πίντερ το σημαντικό και το γοητευτικό - που κατ' επέκταση είναι ενδιαφέρον για τον υποκριτή - είναι η πρόθεση του ήρωα. Αυτή η ακατάσχετη φλυαρία του που αναφέρεις, είναι τα οχυρώματα που βάζει μπροστά, για να απομακρυνθεί απ' την αλήθεια. Οπως ακριβώς δηλαδή συμβαίνει και στη ζωή μας. Λέμε χιλιάδες περιττά πράγματα, για να καλύψουμε τις ανασφάλειές μας, τις ευθύνες μας, τις επιθυμίες μας.

- Ποιος είναι πιο ταλαντούχος; Εσύ, Γιώργο ή εκείνος;

Μιχαλακόπουλος - Ο Μίμης. Αναμφισβήτητα.

Χρυσομάλλης - Ο Γιώργος ήταν θαυμαστό πρόσωπο απ' το πρώτο έτος της σχολής.

- Γιατί από τότε;

Χρυσομάλλης - Γιατί τον θαυμάζαμε όλοι. Ηταν ακέραιος και νέος και έντιμος. Ηταν σπουδαίος θεατρίνος. Κι όλα αυτά τα έκανε με απλούς τρόπους, χωρίς άλλους μηχανισμούς, σκέψεις κι αυτά. Ετσι αυθόρμητα έβγαινε το ταλέντο του και άνθιζε στη σχολή. Κάτι που συνεχίζει και τώρα.

- Γιώργο, ξέρεις τι νομίζω ότι δεν ξέρει ο πολύς κόσμος για σένα; Οτι έχεις δραστηριοποιηθεί σε ΚΕΘΕΑ, Στροφή, Παρέμβαση, έχεις δουλέψει στις φυλακές Κορυδαλλού...

Μιχαλακόπουλος - Βέβαια, βέβαια. Είχα κάνει και το θεατρικό εργαστήρι εκεί. Είναι κάτι που θεωρώ πολύ σημαντικό και σίγουρα χρήσιμο για τους ανθρώπους εκεί.

- Εχουμε συνηθίσει να βλέπουμε καλλιτέχνες στο απόγειο της καριέρας τους, να μην ασχολούνται με τέτοια πράγματα, αλλά με άλλες δραστηριότητες σχετικές με την προβολή τους.

Μιχαλακόπουλος - Αυτοί είναι οι σταρ. Ο σταρ ασχολείται με τα εκτός του, ο ηθοποιός ασχολείται με τα εντός του!

- Ποιος ζηλεύει πιο πολλά απ' τον άλλον πάνω στη σκηνή;

Μιχαλακόπουλος - Εγώ, ζηλεύω πάρα πολλά! Είναι ένας ρόλος συγκλονιστικός του Μίμη, αλλά κι αυτός είναι ένας σπουδαίος υποκριτής. Μεγάλος ηθοποιός ο Μίμης.

***

Βλέποντας ξανά εκείνη την εκπομπή, με εκείνη την τόσο επίκαιρη σήμερα συζήτηση, και κυρίως παρατηρώντας το διπλό πλάνο τους, αυτό που ο ένας αγκαλιάζει συνεχώς τον άλλον - σαν να τον προστατεύει - ζήλεψα αυτήν την πολύχρονη φιλία τους, τον αλληλοθαυμασμό τους, την ανεπανάληπτη συνύπαρξή τους στη ζωή, όπως και στη σκηνή.

Δεν θα τους ξεχάσουμε ποτέ, όχι μόνο για το σπάνιο ταλέντο τους, αλλά και για την ποιότητα του χαρακτήρα τους, την ευσυνειδησία, τον επαγγελματισμό, την ενσυναίσθηση, την αγωγή και την ευαισθησία τους. Θα μας συγκινούν πάντα.