Τι σημαίνει πανεπιστημιακή έρευνα πλήρως εξαρτημένη και προσαρμοσμένη στα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου; Ποιες θα είναι οι συνέπειες της παράδοσης του μεγαλύτερου μέρους της πανεπιστημιακής έρευνας στα Ερευνητικά Πανεπιστημιακά Ινστιτούτα (ΕΠΙ), που επιχειρείται με το νομοσχέδιο για τα μεταπτυχιακά; Ενα εύγλωττο παράδειγμα έρχεται από το χώρο των «κοινωνικών επιστημών», για να δείξει τη χειραγώγηση όχι μόνο της ίδιας της ερευνητικής δραστηριότητας, αλλά γενικότερα την προσπάθεια χειραγώγησης συνειδήσεων, του επιστημονικού δυναμικού και ευρύτερα ενός τμήματος της κοινωνίας, με επίφαση πανεπιστημιακού κύρους.

Το παράδειγμα είναι από το ΕΠΙ του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, που ονομάζεται Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ). Το Ινστιτούτο αυτό, που ιδρύθηκε το 1989 και μετονομάστηκε σε ΕΠΙ με το νόμο 2083/92, έχει να επιδείξει, σύμφωνα με τον Οδηγό Σπουδών του Τμήματος (2001 - 2002), σημαντικές προσπάθειες κι αξιοσημείωτο έργο στην προώθηση της... αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής!

Ανάμεσα στις δραστηριότητες του ΙΔΙΣ, που διαφημίζονται στον Οδηγό Σπουδών, είναι η διοργάνωση ενός ετήσιου σεμιναρίου σε «Θέματα Επίλυσης Συγκρούσεων», που διοργανώνεται από το 1992. Ανάμεσα, λοιπόν, στους διδάσκοντες στο Σεμινάριο, από τότε μέχρι πέρσι, φιγουράρουν τα ονόματα του Νίκολας Μπερνς, πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα (1998), του Μπράντι Μίσλινγκ, πολιτικού συμβούλου της πρεσβείας των ΗΠΑ στη χώρα μας (2001), Καρπ Μίχαϊ, από το Τμήμα Πολιτικών Υποθέσεων του ΝΑΤΟ (1998), στελέχη του RAND Corporation, ενώ αντίστοιχα ανάμεσα στους Ελληνες διδάσκοντες συμπεριλαμβάνονται υπουργοί των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, υπάλληλοι και σύμβουλοι υπουργών, «επιλεγμένοι» δημοσιογράφοι κι άλλοι, όπως ο πολιτικός σύμβουλος του Διοικητή των Ηνωμένων Εθνών στο Κόσσοβο (2000), Γ. Αλέξανδρος.

Δεν είναι όμως μόνο αυτά τα στοιχεία που καταδεικνύουν την κατεύθυνση της έρευνας του ΙΔΙΣ και τους σκοπούς που υπηρετεί. Η «συμβολή» του αμερικανικού παράγοντα στις δραστηριότητες του ΙΔΙΣ προχωράει ακόμα παραπέρα, καθώς κάθε χρόνο, την άνοιξη, το Ινστιτούτο συνδιοργανώνει με την αμερικάνικη πρεσβεία και το Κολέγιο Deree ένα δεκαπενθήμερο Σεμινάριο Αμερικανικών Σπουδών! Αυτή η ανοιχτή παρέμβαση διενεργείται ακόμα και από σεμινάρια «Επιμόρφωσης νέων δημοσιογράφων και νέων διεθνολόγων» (1991, 1992), «Για νέους αναλυτές επενδύσεων στα Βαλκάνια» (1995), «Στελεχών διεθνών σχέσεων μη κυβερνητικών οργανώσεων νέων» (1998).

Την περίοδο 1994 με 2000, δεκάδες στελέχη των κυβερνήσεων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ φιλοξενούνταν στο ΙΔΙΣ κι έδιναν διαλέξεις σε τακτά χρονικά διαστήματα, λανσάροντας την πολιτική τους, διοργανώνονταν σχετικά συνέδρια σε συνεργασία με το Ελληνοαμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο, ενώ οι πρεσβευτές των ΗΠΑ και του Ισραήλ ήταν οι πιο συχνοί «επισκέπτες» στα «Ambassadors' forum» του ΙΔΙΣ, με σκοπό, όπως διατείνονται, «την άμεση και τεκμηριωμένη ενημέρωση της πανεπιστημιακής κοινότητας, αλλά και των Ελλήνων policymakers στα κρισιμότερα θέματα της διεθνούς πολιτικής και διμερών σχέσεων».

Μετά από όλα αυτά, γίνεται απόλυτα κατανοητή η καταγγελία της Δημοκρατικής Πανεπιστημονικής Κίνησης (ΔΗΠΑΚ) στο Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό των ΑΕΙ, για αξιοσημείωτη «κινητικότητα ξένων παραγόντων και ιδιαίτερα της αμερικάνικης πρεσβείας, ακόμα και μυστικών υπηρεσιών» στα ΑΕΙ, στο πλαίσιο «ερευνητικών» δραστηριοτήτων. Η ΔΗΠΑΚ τονίζει ότι «οι κατευθύνσεις της έρευνας υπαγορεύονται ολοένα και στενότερα από την απαίτηση εξυπηρέτησης οικονομικών και γενικότερων ιδεολογικών - πολιτικών συμφερόντων. Δυναμώνει η κατακερματισμένη έρευνα στα πλαίσια των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Περιορίζεται ασφυκτικά η ελεύθερη ερευνητική δημιουργία».

Απέναντι σ' αυτά προβάλλει ότι είναι «αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε η αντίσταση και η διεκδίκηση ενός κοινωνικού ρόλου του πανεπιστημίου», ενώ στο διεκδικητικό της πλαίσιο συμπεριλαμβάνει το αίτημα κατάργησης των ΕΠΙ και μεταφοράς όλων των αρμοδιοτήτων στις συγκλήτους, τα Τμήματα και τους τομείς (για να ενισχυθεί η δημοκρατική λειτουργία των ιδρυμάτων), σε συνδυασμό με την κατάργηση του νόμου για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες από τα πανεπιστήμια και από μέλη ΔΕΠ, με σκοπό την εκμετάλλευση των ερευνητικών αποτελεσμάτων.