Τον μεγάλο μουσικοσυνθέτη Σταύρο Ξαρχάκο τιμά η ΚΕ του ΚΚΕ με συναυλία που διοργανώνει το Σάββατο 14 Γενάρη 2023, στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (ΣΕΦ) στις 19.30.

Στη μεγάλη συναυλία - αφιέρωμα θα μιλήσει ο ΓΓ της ΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας.

Στη συναυλία συμμετέχουν οι: Δήμητρα Γαλάνη, Μανώλης Μητσιάς, Νατάσσα Μποφίλιου, Γιώργος Νταλάρας, Μίλτος Πασχαλίδης και Ηρώ Σαΐα.

Την ορχήστρα διευθύνει ο ίδιος ο συνθέτης.

Πρόκειται για ένα μεγάλο και ξεχωριστό πολιτιστικό γεγονός. Η κοινή διοργάνωση της συναυλίας με τον Σταύρο Ξαρχάκο αποδεικνύει ότι το ΚΚΕ μπορεί να τιμήσει την έκταση και την ένταση του έργου αυτού του μεγάλου δημιουργού, ενός από τους κορυφαίους εκπροσώπους της ελληνικής μουσικής. Οπως είχε πει και ο Δ. Κουτσούμπας στον σύντομο χαιρετισμό του σε συναυλία που διοργανώθηκε προς τιμήν του Στ. Ξαρχάκου το καλοκαίρι στο Περιστέρι, «η τέχνη σου, που ημερεύει την ψυχή και εξυψώνει τον άνθρωπο, αποτελεί μεγάλη συνεισφορά και στον δικό μας αγώνα για έναν ανώτερο πολιτισμό, όπου "ο άνθρωπος θα πάψει για τον άνθρωπο να είναι λύκος"».

Στα 60 χρόνια μουσικής του προσφοράς ο Σταύρος Ξαρχάκος έχει αφήσει ένα πλούσιο και πολυεπίπεδο έργο. Εχει γράψει μουσική για το θέατρο, τον κινηματογράφο, το αρχαίο δράμα, όπερες. Σπουδαίοι είναι οι κύκλοι τραγουδιών του σε ποίηση μεγάλων ποιητών και στιχουργών. Εχει συνεργαστεί με σπουδαίους ερμηνευτές, όπως ο Νίκος Ξυλούρης, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Βίκυ Μοσχολιού, η Μαρία Δημητριάδη, ο Νίκος Δημητράτος, η Νάνα Μούσχουρη, η Σωτηρία Λεονάρδου κ.ά.

Η είσοδος θα γίνεται με προσκλήσεις, που διατίθενται από τις κατά τόπους Κομματικές Οργανώσεις.

Ο Σταύρος Ξαρχάκος γεννήθηκε στις 14/3/1939 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, με την Νάντια Μπουλανζέ, και στη σχολή «Τζούλιαρντ» της Νέας Υόρκης. Εχει γράψει τραγούδια για περισσότερους από 42 δίσκους, μουσική για 21 ταινίες και 15 τηλεοπτικές παραγωγές. Ακόμα, έχει συνθέσει μουσική για αρχαία τραγωδία, δράματα και διεθνή μπαλέτα.

Οπώς έχει πει ο ίδιος, «ευτύχησα να έχω σπουδαίους και εμπνευσμένους δασκάλους. Τον Στράτο Παγιουμτζή, τον Γιάννη Παπαϊωάννου, τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Γιάννη Τσαρούχη, τον Νίκο Γκάτσο, την Νάντια Μπουλανζέ, τον Ντέιβιντ Ντάιαμοντ και τον Λέοναρντ Μπερνστάιν.

Ετσι έμαθα να μιλώ όσο μπορώ λιγότερο. Ετσι έμαθα να ακούω και να αφουγκράζομαι όσο μπορώ περισσότερο. Ετσι έμαθα ότι στις πέντε οριζόντιες γραμμές του πενταγράμμου δεν κάθονται μαύρα στίγματα, αλλά χελιδόνια που τραγουδούν αδιάκοπα...».

Από πολύ νέος έγραψε μουσική και τραγούδια για θεατρικές παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίες, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία από τις αρχές της δεκαετίας του '60, μεταξύ άλλων με τη μουσική του για τις ταινίες «Ταξίδι» (1962), «Κόκκινα Φανάρια» (1963), «Τρίτος Δρόμος» (1963) και «Λόλα» (1964).

Χαρακτηριστικός είναι ο δίσκος «Κόκκινα Φανάρια», που κυκλοφορεί το 1963 και περιλαμβάνει τραγούδια και ορχηστρικά κομμάτια από την ομώνυμη ταινία σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη και σενάριο Ιάκωβου Καμπανέλλη (από το θεατρικό έργο του Αλέκου Γαλανού).

Αξέχαστες επιτυχίες του δίσκου, σε στίχους Λ. Παπαδόπουλου και με τη μοναδική φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση, είναι η «Απονη Ζωή», που ...«μας πέταξες στου δρόμου την άκρη, μας αδίκησες / Ούτε μια στιγμή δεν είπες να μας διώξεις το δάκρυ, μας κυνήγησες», και η «Φτωχολογιά»... «Φτωχολογιά, για σένα κάθε μου τραγούδι / Για τους καημούς σου που σεργιανούν στη γειτονιά / Φτωχολογιά, που απ' τον πηλό βγάζεις λουλούδι / και τους λυγμούς σου τους πλέκεις ψιλοβελονιά / Στα χέρια σου μεγάλωσαν και πόνεσαν και μάλωσαν / άνδρες μ' ολοκάθαρη ματιά / Ψηλά κυπαρισσόπουλα, χαρά στα κοριτσόπουλα / που 'χουν κι αγκαλιάζουν τη φωτιά».

«Ο Ξαρχάκος, με τις μουσικές και τα τραγούδια που έγραψε για τα "Κόκκινα Φανάρια" και έναν χρόνο αργότερα για τη "Λόλα" του Ντίνου Δημόπουλου, θεμελίωσε - από τα μέσα της δεκαετίας του '60 - την παρουσία του ως ένας σπουδαίος λαϊκός συνθέτης με δυνατό ένστικτο στη μουσική για σινεμά. Δεν παρακολουθεί απλώς, συμμετέχει σε όλες τις κορυφώσεις του δράματος, τα τραγούδια του "διαβάζουν" το σενάριο σε ένα δεύτερο επίπεδο, αποκαλύπτουν πλευρές του», έχει γράψει ο Οδυσσέας Ιωάννου.

Από τη συνεργασία του με τον Λ. Παπαδόπουλο, μεταξύ άλλων, γεννήθηκε το 1965 το τραγούδι «Σαββατόβραδο στην Καισαριανή», επίσης με τη φωνή του Γρ. Μπιθικώτση: «Τάχα τι να ζήλεψαν στα χλωμά σου μάτια / που 'γιομαν τ' απόβραδο γλύκα πρωινή / ήρθαν και βασίλεψαν τα βαθιά σου μάτια / κάποιο σαββατόβραδο στην Καισαριανή». Αξίζει να σημειωθεί ότι η λογοκρισία της εποχής «έκοψε» από την πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού τούς στίχους «Γνώριζες τα βήματα, ξέκρινα τους ήχους / και φωτιές ανάβαμε με σβηστή φωνή / τις βραδιές συνθήματα γράφαμε στους τοίχους / πέφταμε φωνάζοντας "Κάτω οι Γερμανοί"».

Το 1966 κυκλοφορεί ο δίσκος «Ενα Μεσημέρι», που περιλαμβάνει ορχηστρικά θέματα και τραγούδια σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, για την ταινία του Γ. Δαλιανίδη «Διπλοπενιές». «Μάτια Βουρκωμένα», «Στου Οθωνα τα Χρόνια», «Ασπρη Μέρα και για μας», «Με τι καρδιά τον κόσμο ν' αρνηθώ», με ερμηνευτές τους Γρ. Μπιθικώτση, Β. Μοσχολιού και Στ. Κόκοτα, οι οποίοι στη συνέχεια συμμετείχαν και σε άλλους δίσκους του συνθέτη, ερμηνεύοντας πλήθος τραγουδιών. Οπως ο δίσκος «Κόσμε αγάπη μου», που κυκλοφόρησε με τους ίδιους ερμηνευτές το 1969, σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη.

Συνέχισε να γράφει μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο, παραμένοντας ιδιαίτερα ενεργός στη δισκογραφία έως τα τέλη της δεκαετίας του '70. Εκείνη την περίοδο συνέθεσε τη μουσική για το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Το Μεγάλο μας Τσίρκο», που ανέβηκε τον Ιούνη του 1973 στο Θέατρο «Αθήναιον» από τον θίασο της Τζένης Καρέζη και του Κώστα Καζάκου.

Η παράσταση αυτή έμεινε στην Ιστορία, καθώς εξελίχθηκε σε μία από τις μεγαλύτερες αντιδικτατορικές εκδηλώσεις του λαού της Αθήνας. Η θεατρική απόδοση της σκηνής του Καραγκιόζη διδάχθηκε από τον Ευγένιο Σπαθάρη, ο οποίος διακόσμησε και τον χώρο της εισόδου, ενώ τους βασικούς ρόλους ερμηνεύουν οι Καζάκος, Καρέζη, Παπαγιαννόπουλος, Περλέγκας, Καλαβρούζος. Τα τραγούδια επί σκηνής ερμήνευσε ο Νίκος Ξυλούρης. Τραγούδια που εμψύχωναν, που συγκινούσαν, που «δίδασκαν»: «Φίλοι κι αδέλφια, μανάδες, γέροι και παιδιά / στα παραθύρια βγείτε και θωρείτε / ποιοι περπατούν στα σκοτεινά και σεργιανούνε στα στενά». «Κι όπου φοβάται φωνή ν' ακούει απ' το λαό / σ' έρημο τόπο ζει και βασιλεύει / κάστρο φυλάει ερημικό, έχει τον φόβο φυλαχτό / όπου φωνή φοβάται ν' ακούει απ' το λαό».

Το 1974 κυκλοφορεί μια νέα συνεργασία του με τον Νίκο Γκάτσο, το «Νυν και Αεί», με ερμηνεύτρια την Β. Μοσχολιού. «Πρωτομαγιά με τον σουγιά, χαράξαν τον φεγγίτη / και μια βραδιά σαν τα θεριά, σε πήραν απ' το σπίτι / Κι ένα πρωί, σε μια γωνιά στην Κοκκινιά / είδα τον μπόγια να περνά και τον φονιά / γύρευα χρόνια μες στον κόσμο να τον βρω / μα περπατούσε με τον Χάρο στο πλευρό».

Η συνεργασία του συνθέτη με τον Ν. Γκάτσο μάς έχει χαρίσει αξέχαστα τραγούδια, ερμηνευμένα από τον μοναδικό Νίκο Ξυλούρη, όπως το «Εβαλε ο Θεός σημάδι» και «Γεια σου χαρά σου Βενετιά»: «Γεια σου χαρά σου Βενετιά, βγήκα σε θάλασσα πλατιά / και τραγουδώ στην κουπαστή, σ' όλο τον κόσμο ν' ακουστεί / Φύσα αεράκι, φύσα με, μη χαμηλώνεις ίσαμε / να δω στην Κρήτη μια κορφή, που 'χω μανούλα κι αδερφή».

Ο Νίκος Ξυλούρης και η Αφροδίτη Μάνου ερμήνευσαν επίσης μοναδικά τα τραγούδια στον δίσκο «Διόνυσε Καλοκαίρι μας», του 1972. «Αυτόν τον κόσμο τον καλό, τον χιλιομπαλωμένο / βρε ράβε ξήλωνε, ράβε ξήλωνε / δουλειά, δουλειά, δουλειά να μη σου λείπει», σε στίχους Β. Ανδρεόπουλου, και «Πώς να σωπάσω μέσα μου την ομορφιά του κόσμου; / Ο ουρανός δικός μου, η θάλασσα στα μέτρα μου», σε στίχους Κ. Κινδύνη, ορισμένα μόνο από τα πανέμορφα τραγούδια.

Ενας ακόμα σπουδαίος δίσκος προέκυψε από τη συνεργασία του Στ. Ξαρχάκου με τον Ν. Γκάτσο, το «Ρεμπέτικο» του 1983, που ήταν και μουσική για την ομότιτλη ταινία σε σκηνοθεσία του Κώστα Φέρρη. «Τα παιδιά της Αμυνας», «Μπουρνοβαλιά», «Στου Θωμά», «Καίγομαι καίγομαι», «Το δίχτυ», «Μάνα μου Ελλάς»... Τραγούδια που μέχρι σήμερα μένουν διαχρονικά στα χείλη, στον ψίθυρο, στο χορό: «Δεν έχω σπίτι πίσω για να 'ρθω, ούτε κρεβάτι για να κοιμηθώ / Δεν έχω δρόμο, ούτε γειτονιά να περπατήσω μια Πρωτομαγιά / Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα, μου τα 'πες με το πρώτο σου το γάλα / μα τώρα που ξυπνήσανε τα φίδια, εσύ φοράς τ' αρχαία σου στολίδια»...