Το «τι μαθαίνουν τα παιδιά μας στο σχολείο» μπήκε στο επίκεντρο της συζήτησης για τα νέα αναλυτικά προγράμματα σπουδών στα σχολεία, που οργάνωσε την περασμένη Κυριακή η Τομεακή Οργάνωση Εκπαιδευτικών της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ, στο μεγάλο αμφιθέατρο Χημείου, με ομιλητή τον Κυριάκο Ιωαννίδη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνο του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ.

Οπως σημείωσε μεταξύ άλλων στην εισηγητική του ομιλία ο Κ. Ιωαννίδης, στην εποχή μας συνυπάρχουν πιο έντονα «η σχετική ημιμάθεια, η αδυναμία του ανθρώπου να συγκροτήσει ένα στέρεο μεθοδολογικό υπόβαθρο ανάλυσης του κόσμου, παρακολούθησης των αλλαγών με τη συσσώρευση γνώσεων, με την πολλαπλότητα πηγών πληροφόρησης, με την πρόσβαση ολοένα και περισσότερων ανθρώπων σε αυτές.

Ανεκπλήρωτες δυνατότητες. Αυτό παράγει και στην Εκπαίδευση ο καπιταλισμός. Και όσο ζούμε σε μια κοινωνία που παράγει και αναπαράγει ανεκπλήρωτες δυνατότητες, νέες αντιφάσεις εμφανίζονται. Παλιά - νέα προβλήματα κάνουν την εμφάνισή τους. Στενεύουν οι ορίζοντες των νέων. Ομως, δεν είναι καθαρό ποιος στενεύει τους ορίζοντες. Ποιος κλείνει τους δρόμους. Ομως, η συναίσθηση αυτής της κατάστασης, όσο δεν γίνεται επίγνωση και συνείδηση, εκφράζεται και μέσα στην τάξη.

Στο παιδαγωγικό κλίμα. Στο πόσες φορές σταματάει το μάθημα ο εκπαιδευτικός για να βάλει σε τάξη τα παιδιά. Κάνει ολόκληρες μελέτες ο ΟΟΣΑ για να εντοπίσει αυτό το φαινόμενο, της πειθαρχίας στην τάξη. Ακόμα και μελέτη για το αν είναι χαρούμενοι οι 15χρονοι μαθητές στο σχολείο εκπονεί ο ΟΟΣΑ. Το αίσθημα ότι ανήκουν σε μια σχολική κοινότητα έχει αδυνατίσει το 2015 σε σχέση με το 2003, μας πληροφορεί η έρευνα.

Εκφράζεται σε φαινόμενα που τόσο συχνά δεν εντοπίζαμε παλιότερα, όπως το bullying. Εκφράζεται πάνω απ' όλα στο στέρεμα της μορφωτικής διαδικασίας από τα δημιουργικά στοιχεία της.

Κοινώς: Το αστικό σχολείο "λαχανιάζει". Και η αστική τάξη, με τις κυβερνήσεις της, παίρνει τα μέτρα της για να αντιμετωπίσει την ασθένεια. Εχει σύγχρονα μέσα, έχει πανεπιστήμια, ινστιτούτα. Γιατί δεν βρίσκει λύσεις;

Εξαρτάται τι εννοούμε όταν λέμε δεν βρίσκει λύση. Δεν είναι δα και ανίκανο το κεφάλαιο.

Το βασικό ζήτημα στο οποίο κρίνεται κάθε εκπαιδευτική πολιτική είναι το εξής: Τι άνθρωπο θέλει να διαμορφώσει η κοινωνία μέσα από το σχολείο; (...)

Αν θέλει να βγαίνουν μονόπλευροι άνθρωποι, άλλοι της θεωρίας και άλλοι της πρακτικής, τότε σωστά έχει βαδίσει μέχρι τώρα. Και όχι μόνο έχει βαδίσει, αλλά και συνεχίζει και σήμερα, όταν με μια σειρά από νόμους, όπως και ο τελευταίος της κυβέρνησης της ΝΔ, προωθούνται τα σχολεία των πολλών ταχυτήτων και κατηγοριών που αναμφίβολα θα αφήσουν πιο έντονα το στίγμα τους σε μια ήδη κατηγοριοποιημένη και ταξικά διασπασμένη κοινωνία».

Αναφέρθηκε επίσης αναλυτικά σε «συνταγές» δοκιμασμένες μέχρι τώρα στα αναλυτικά προγράμματα που έχουν δείξει τα αρνητικά αποτελέσματά τους και επαναλαμβάνονται στα νέα προγράμματα που φέρνει η ΝΔ, όπως η διαθεματικότητα, οι δεξιότητες κ.ά., λέγοντας:

«Εμείς διαχωρίζουμε την επιστημονική διασύνδεση ανάμεσα στα μαθήματα και τη διαθεματικότητα. Η πρώτη είναι αντικειμενική και προοδευτική από τη φύση της. Εκφράζει τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στις μορφές κίνησης της πραγματικότητας και τις διαφορετικές πτυχές μελέτης της ενότητάς της. Η διαθεματικότητα, όπως γίνεται σήμερα, είναι αποσπασματική μετάβαση από μέρος σε μέρος.

Πραγματικά νέο είναι τα θεμελιώδη ζητήματα για την κατανόηση του σημερινού κόσμου και την τοποθέτηση του ανθρώπου μέσα σ' αυτόν να εξετάζονται από κοινού, με την αλληλεξάρτηση των μαθημάτων, και άρα χωρίς μονομέρειες, επικαλύψεις και υπερβολές.

Το ζήτημα είναι να υπάρξει σύνθεση στη διδακτική των διαφόρων επιστημονικών κλάδων και μαθημάτων, ώστε το κάθε μάθημα να συμβάλλει, μέσα από την ιδιαίτερη λειτουργία του και σύμφωνα με την πορεία της ανάπτυξης του παιδιού και του εφήβου, στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Για παράδειγμα, να εξασφαλίζεται η σύνδεση της Φιλοσοφίας με τη Φυσική, τη Χημεία, τα Μαθηματικά, η Ιστορία με τη Βιολογία, η Γλώσσα με την Ιστορία, την Αισθητική Αγωγή, η Γεωγραφία με την Ιστορία, τα μαθήματα Κοινωνικών Επιστημών με την Ιστορία κ.ά., στη βάση μιας επιστημονικής - υλιστικής αντίληψης για τον κόσμο, διευκολύνοντας και την κατανόηση του κόσμου ως οργανικού όλου».

Πρόσθεσε ότι «δεν είναι καινοτόμα γενικά και αόριστα η βιωματική μάθηση. Γιατί η βιωματική μάθηση, που είναι παιδαγωγικά αναγκαία, ως κίνητρο γνώσης αλλά και ως μέθοδος κατάκτησης της αντικειμενικής αλήθειας, είναι ολέθριο να ταυτίζεται με τον υποκειμενισμό, την άρνηση της ύπαρξης νόμων στην κίνηση της ύλης, της κοινωνίας, στην ταύτιση της γνώσης με την γνώμη (...) Πραγματικά νέο είναι σε όλα τα μαθήματα να εξηγείται σε ποια ερωτήματα δόθηκαν από τους επιστήμονες απαντήσεις, που σήμερα τις παρουσιάζουμε σαν έτοιμη γνώση στους μαθητές. Να γίνεται κατανοητό ότι οι ερευνητές δεν άρχισαν με ορισμούς, αλλά κατέληξαν σε ορισμούς.

Να διδάσκονται δηλαδή τα παιδιά ότι οι επιστημονικές γνώσεις είναι αποτέλεσμα έρευνας, γνωστικών αντιφάσεων που λύθηκαν, και όχι "αλήθειες" που έπεσαν από τον ουρανό στα κεφάλια κάποιων ιδιοφυών ανθρώπων».

Για την επέκταση των δεξιοτήτων που φέρνει η κυβέρνηση υπογράμμισε: «Αν δοθεί το κύριο βάρος στην εκγύμναση των δεξιοτήτων τότε ο άνθρωπος ακολουθεί έναν τυφλοσούρτη ή μια μηχανική επανάληψη, γίνεται τελικά έρμαιο συνεχόμενων αλλαγών. Αλλωστε, έρευνες επιβεβαιώνουν ότι μια σειρά από δεξιότητες "παλιώνουν" πολύ γρήγορα! Το θέμα είναι το σχολείο να βοηθά τους μαθητές να αναπτύσσουν τις ικανότητές τους πάνω σε ένα στέρεο υπόβαθρο γνώσεων, με συνδυασμό θεωρίας και πράξης. Ετσι μπορεί να ενσωματωθεί οτιδήποτε αναγκαίο και σύγχρονο στην εξέλιξη της επιστήμης, της τεχνολογίας. Αν οι μαθητές ξέρουν το γιατί, θα μπορούν να δίνουν απάντηση και στο πώς κάθε φαινομένου».

Αναφορικά με την καταπολέμηση της παπαγαλίας που επικαλούνται όλοι οι μέχρι τώρα υπουργοί, επισήμανε ότι δεν αντιμετωπίζεται με τον τρόπο που προτείνει το υπουργείο Παιδείας και τόνισε: «Το φαινόμενο της παπαγαλίας δεν ταυτίζεται με την απομνημόνευση, η οποία αποτελεί - πολλές φορές - αναγκαία συνθήκη "επιστροφής" των μαθητών στο σώμα γνώσης που ήδη κατέχουν για να ερμηνεύσουν νέα φαινόμενα που ανακύπτουν κατά τη γνωστική διαδικασία. Η παπαγαλία εκφράζει το γεγονός ότι οι υπάρχουσες γνώσεις και πληροφορίες δεν ενσωματώθηκαν δημιουργικά στη συνείδηση του μαθητή, είχαν "ημερομηνία λήξεως" ακόμα και αν η παπαγαλία είχε αποτέλεσμα, λόγω της χρηστικότητας της γνώσης που επιβάλλουν διαχρονικά οι κυβερνήσεις, ειδικά στο Λύκειο και στις διαδικασίες πρόσβασης στα πανεπιστήμια».

Στη συνέχεια σημείωσε: «Αν δεν ήταν η θηλιά του ανταγωνισμού, του ανιαρού σχολείου, ο κάθε μαθητής, και όχι μόνο αυτός που ονειρεύεται να σπουδάσει Φυσική, θα ήθελε πραγματικά να ξέρει σε ποιο ιστορικό - κοινωνικό πλαίσιο έζησαν και δούλεψαν ο Γαλιλαίος, ο Νεύτωνας και ο Αϊνστάιν, τι τροφοδότησε τη σκέψη τους, πώς κατέληξαν στις σπουδαίες επιστημονικές ανακαλύψεις τους και να μην απομνημονεύει ξερούς τύπους.

Ο κάθε μαθητής, και όχι μόνο αυτός που ονειρεύεται να σπουδάσει Πληροφορική, θα ήθελε πραγματικά να ξέρει πώς ο άνθρωπος μπόρεσε να χειραγωγήσει τους νόμους της φύσης, ώστε να κάνει την πληροφορία να μεταδίδεται με ασύλληπτες ταχύτητες σε κάθε γωνιά του κόσμου, και όχι να μαθαίνει ξερούς αλγόριθμους.

Ο κάθε μαθητής, και όχι μόνος αυτός που θέλει να σπουδάσει Οικονομικά, θα ήθελε να ξέρει πώς λειτουργούν και πώς αναπτύχθηκαν τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνικής, που αναμορφώνουν διαρκώς την παραγωγική βάση της οικονομίας, και όχι να διδάσκεται ότι ο εργαζόμενος είναι "κόστος" για την επιχείρηση και ότι οι βιομήχανοι, οι εφοπλιστές και οι τραπεζίτες είναι αυτοί που κινούν την οικονομία και όχι ο πραγματικός παραγωγός του πλούτου, η εργατική τάξη.

Ο κάθε μαθητής, και όχι μόνο αυτός που ονειρεύεται να σπουδάσει Ιατρική ή Νοσηλευτική, θα ήθελε να ξέρει πώς και γιατί οι συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης επιδεινώνουν την υγεία της και όχι ότι η υγεία του λαού είναι κόστος για την οικονομία και τα φάρμακα πρέπει να είναι πανάκριβα για να κερδίζουν οι φαρμακοβιομήχανοι.

Ο κάθε μαθητής, και όχι μόνος αυτός που θέλει να σπουδάσει Ιστορία, θα ήθελε να μπορεί να επεξεργαστεί τα οικονομικά δεδομένα και να κατανοεί τις επιστημονικές ανακαλύψεις κάθε εποχής και όχι να βρίσκει στα σχολικά βιβλία "παρά των βασιλιάδων τα ονόματα", που λέει και ο Μπρεχτ».

Επισήμανε ακόμα ότι «στα νέα προγράμματα σπουδών, στα εργαστήρια δεξιοτήτων ξεχωρίζουμε τη συστηματική προσπάθεια της αστικής τάξης να χειραγωγήσει τους νέους. Αν και μια εκτενής αναφορά και μελέτη στο ζήτημα αυτό θα απαιτούσε όχι ένα αλλά πολλά διδακτορικά, θεωρούμε ότι πρέπει τα αντανακλαστικά να είναι σε εγρήγορση. Η παιδαγωγικά και επιστημονικά τεκμηριωμένη αντίθεση στο ιδεολογικό φορτίο του σχολικού περιεχομένου να αγκαλιάσει το σώμα των εκπαιδευτικών».

Απευθυνόμενος προς τους εκπαιδευτικούς τόνισε ακόμα: «Η αστική τάξη γνωρίζει πολύ καλά τον αντίπαλό της.

Κι αυτός ο αντίπαλος, το στρατόπεδο της σύγχρονης εργατικής τάξης, των αυτοαπασχολούμενων, έχει παιδιά. Και αυτά τα παιδιά τα συναντάμε καθημερινά στο σχολείο. Τους μιλάμε. Οπως τους μιλάει φυσικά και το κεφάλαιο μέσα από όλους τους μηχανισμούς του. Αυτό θέλει τους νέους υπνωτισμένους, εμείς με καθαρό βλέμμα. Χρειάζεται λοιπόν να κεντρίσουμε την προσοχή.

Γιατί - όσο και να φθείρονται κάποιες δεξιότητες - αν κάτι δεν αλλάζει είναι η σταθερή προσπάθεια της αστικής τάξης να διαιωνίσει και να εκσυγχρονίσει την ιδεολογική της κυριαρχία, αξιοποιώντας και τη νεανική ανάγκη για δημιουργία, για αναγνώριση και σεβασμό της προσωπικότητας». Εθεσε δε το ερώτημα «ποιος αν όχι εμείς» θα μιλήσει στα παιδιά για τον πλούτο που υπάρχει ως τέτοιος επειδή ακριβώς υπάρχει φτώχεια, για ζητήματα όπως η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, για τον κοινωνικό χαρακτήρα προβλημάτων όπως τα ναρκωτικά, η ουσιαστική κοινωνική αποξένωση από την υπερβολική χρησιμοποίηση του διαδικτύου, η υποκατάσταση της ζωντανής διαπροσωπικής σχέσης από μορφές κοινωνικής δικτύωσης κ.ά.

Υπογράμμισε ακόμα: «Τα νέα προγράμματα σπουδών και τα εργαστήρια δεξιοτήτων "εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μεταρρυθμίσεων". Αυτό το είπε ξεκάθαρα η υπουργός Παιδείας. Δεν είναι δηλαδή "αλλαγή της ατζέντας", όπως υποκριτικά υποστηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ για να κρύψει τις ευθύνες του και τη συμφωνία του. Οχι μόνο λοιπόν δεν είναι αλλαγή της ατζέντας αλλά είναι η ατζέντα της αστικής τάξης για το σχολείο. Γιατί τι άλλο είναι το τι μαθαίνουν τα παιδιά, ποιο είναι το περιεχόμενο της εργασίας του εκπαιδευτικού; Χαρακτηριστική αυτής της σύμπνοιας των αστικών κομμάτων στην προώθηση των συμφερόντων του κεφαλαίου μέσω της Εκπαίδευσης είναι και η πρόσφατη απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης, τον Οκτώβρη του 2021 (A9-0291/2021), που ψηφίστηκε από τους ευρωβουλευτές της ΝΔ, του ΚΙΝΑΛ και του ΣΥΡΙΖΑ και καλεί τα κράτη-μέλη της ΕΕ - ανάμεσα στα άλλα - να οικοδομήσουν πιο γρήγορα ένα σχολείο των εφήμερων δεξιοτήτων και της αποσπασματικότητας».

Κλείνοντας, μεταξύ άλλων, ο Κ. Ιωαννίδης είπε:

«Το ΚΚΕ καλεί τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς, τους μαθητές, όλο τον λαό για να συγκροτήσουμε ένα πλατύ διεκδικητικό μορφωτικό ρεύμα που θα θέτει ως σκοπό την πραγματική ανανέωση του σχολείου και των προγραμμάτων σπουδών και γι' αυτό:

-- Θα αντιστέκεται στην επέλαση της ημιμάθειας και μιας ζωής δίχως δικαιώματα για τη νεολαία.

-- Θα παλεύει για ένα σχολείο που θα μορφώνει όλα τα παιδιά, συνδέοντας τη θεωρία με την πράξη, την επιστήμη με την τέχνη και τον αθλητισμό. Για ένα σχολείο ανοιχτό στις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες και κλειστό στα ψέματα των λίγων.

-- Θα δημιουργεί μέσα κι έξω από την τάξη μορφωτικά αντισώματα σε παλιές και "νέες" μορφές ανορθολογισμού, θα διαμορφώνει σχέδιο ώστε μέσα από κάθε μάθημα να βγαίνει το συμπέρασμα ότι μπορούμε να κατακτήσουμε την αλήθεια που είναι αντικειμενική και όχι υπόθεση του πώς βλέπει το κάθε άτομο την πραγματικότητα.

-- Θα ανοίγει τη συζήτηση στα σωματεία, στους συλλόγους γονέων, στα μαθητικά συμβούλια, για το "τι μαθαίνουν τα παιδιά στο σχολείο". Σε αυτήν την υπόθεση δεν περισσεύει ούτε ένας προοδευτικός εκπαιδευτικός, ούτε ένας γονιός που προβληματίζεται για τη μόρφωση των παιδιών, ούτε ένας μαθητής που αναζητά απαντήσεις στα μεγάλα "γιατί" του κόσμου. Η πείρα, η σκέψη και η δράση όλων είναι πολύτιμες».

Ξεκαθάρισε ότι «το πραγματικά καινοτόμο και δίκαιο στην Παιδαγωγική θα γράφει στις σημαίες του: Ολοι οι άνθρωποι μπορούν να γνωρίσουν τον κόσμο για να τον αλλάξουν (...) Εμπνέεται από τα παιδαγωγικά ποιήματα της εποχής μας που γράφονται στις τάξεις και στους δρόμους. Που είναι μειοψηφικές αλλά πρωτοπόρες σημειώσεις στο πολυσέλιδο βιβλίο της διαπάλης στην Εκπαίδευση.

Δεν κρύβουμε την άποψή μας. Σας μιλάμε ανοιχτά. Εχουμε καθαρή γνώμη για το τι φταίει στο σχολείο.

Το αστικό σχολείο "έχει φάει τα ψωμιά του"», είπε, και εξήγησε πως η ίδια η καπιταλιστική κοινωνία το έχει οδηγήσει εκεί, για να καταλήξει λέγοντας:

«Και κάπως έτσι επιστρέφουμε εκεί που ξεκινήσαμε. Τι άνθρωπο θέλουμε να φτιάξουμε.

Για τους αστούς ο άνθρωπος είναι εμπόρευμα.

Για εμάς ο άνθρωπος είναι μια ανεκπλήρωτη δυνατότητα.

Και στο έδαφος αυτής της μορφωτικής απαίτησης μπορεί να ανθήσει ένα σχολείο που θα δουλεύει ώστε κάθε άνθρωπος να σκέφτεται επιστημονικά και κάθε επιστήμη να σκέφτεται ανθρώπινα.

Αυτή είναι η μάχη του νέου για να επικρατήσει στο παλιό. Και αυτό είναι το δικό μας μερτικό ευθύνης».