Πριν από έξι μήνες, όταν το βόρειο ημισφαίριο ακόμη πάλευε με το πρώτο κύμα του νέου κορονοϊού, τα πρώτα εμβόλια για τον SARS-CoV-2 άρχιζαν να μπαίνουν στην τρίτη φάση των κλινικών δοκιμών. Σήμερα, κάποια απ' αυτά έχουν εγκριθεί και έχουν αρχίσει να διανέμονται, με βάση τη λογική που λειτουργούν όλα στον καπιταλισμό: Οχι τι έχουν ανάγκη οι άνθρωποι, αλλά αυτό που επιθυμεί το κεφάλαιο, δηλαδή το μεγαλύτερο κέρδος. Τα μονοπώλια που χρηματοδοτήθηκαν για την ανάπτυξη και παραγωγή τους με χρήματα των εργαζομένων (αυτοί συνεισφέρουν συντριπτικά τους περισσότερους φόρους), έχοντας εξασφαλισμένα τα κέρδη από τις συμφωνημένες πωλήσεις, αναπρογραμματίζουν τώρα κατά βούληση τις παραδόσεις των εμβολίων με τη συνήθη ασυδοσία που τα χαρακτηρίζει, χτυπάνε το ταμπούρλο στον «πόλεμο των εμβολίων». Παρά τα προβλήματα αυτά με τα υπάρχοντα εμβόλια, μια δεύτερη γενιά εμβολίων είναι στα σκαριά και ορισμένα απ' αυτά μπαίνουν σε φάση κλινικών δοκιμών.

Ο λόγος που ίσως απαιτηθούν αυτά τα νέα εμβόλια είναι ότι τα υπάρχοντα δεν είναι αρκετά για να δώσουν τέλος στην πανδημία COVID-19. Τα εμβόλια με βάση το mRNA, αν αποδειχτούν και μακροπρόθεσμα πετυχημένα, έχουν το πρόβλημα των συνθηκών διατήρησής τους (-70 βαθμούς Κελσίου το ένα και -20 το άλλο), που κάνουν πολύ δύσκολη τη χρήση τους σε χώρες της Αφρικής, της Ασίας και αλλού. Επιπλέον, είναι αρκετά ακριβά και όπως πρέπει να έχει γίνει πια σαφές σε όλους, δεν υπάρχουν λεφτά για την υγεία των φτωχών... Τα εμβόλια της Ρωσίας, της Κίνας και της Ινδίας ουσιαστικά μποϊκοτάρονται από τις δυτικές χώρες και με το εμβόλιο της «AstraZeneca» έχουν ήδη δημιουργηθεί πολλά προβλήματα σε σχέση με τη διανομή του. Για να περάσει η πανδημία, θα πρέπει να υπάρξει παγκόσμια ανοσία της αγέλης, αλλιώς με το άνοιγμα των συνόρων θα εμφανίζονται επιδημικά κύματα ακόμη και σε χώρες με ανοσία.

Καθώς ο κορονοϊός μεταλλάσσεται και οι μέχρι τώρα μεταλλάξεις του (βρετανική και νοτιοαφρικανική) φαίνεται να είναι πιο μεταδοτικές (αλλά όχι πιο θανατηφόρες), οι ειδικοί ανησυχούν ότι ίσως προκύψει και μετάλλαξη, που τα πρώτης γενιάς εμβόλια δεν θα μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά. «Δεν γνωρίζουμε αυτό που δεν γνωρίζουμε. Δεν έχουμε ιδέα τι εκπλήξεις μπορεί να εμφανιστούν με έναν ιό του οποίου αντιληφθήκαμε την παρουσία μόλις πριν έναν χρόνο», λέει ο Γκρέγκορι Πόλαντ, ειδικός στα εμβόλια. Τι θα γίνει αν τα εμβόλια προστατεύουν μεν από την COVID-19, αλλά δεν εμποδίζουν τη μετάδοσή της; Αν κάτι τέτοιο συμβαίνει, τότε η πανδημία θα χειροτερέψει για ένα διάστημα, καθώς οι εμβολιασμένοι θα πιστέψουν ότι μπορούν να μην παίρνουν πια μέτρα αποστασιοποίησης και θα γίνουν μαζικά ασυμπτωματικοί φορείς.

Το κυριότερο όμως, όπως τονίζει ο Ντάνι Ολτμαν, ανοσολόγος στο Ιμπίριαλ Κόλετζ του Λονδίνου, είναι πόσο χρόνο θα διαρκεί η ανοσία από τον εμβολιασμό. Αν διαρκεί μερικούς μήνες αντί για μερικά χρόνια, σε έξι μήνες από σήμερα θα έχει επιτευχθεί μικρή πρόοδος. Εως τότε ίσως είμαστε αντιμέτωποι με πιο επιθετικές μεταλλάξεις του ιού.

Αξιοποιώντας την τεράστια πρόοδο που επιτελέστηκε τα τελευταία 15 χρόνια γύρω από τα εμβόλια, οι ερευνητές διερευνούν τώρα ακόμη πιο πρωτοποριακές (και μη επιβεβαιωμένες) τεχνικές συγκριτικά με τα εμβόλια mRNA. Υπάρχουν 240 υποψήφια καινοτόμα εμβόλια, που βρίσκονται υπό ανάπτυξη και δοκιμή. Μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά:

Το εμβόλιο αυτοενισχυόμενου RNA πάνω στο οποίο εργάζεται το Ιμπίριαλ Κόλετζ του Λονδίνου, είναι παρόμοιο με τα εμβόλια mRNA, εισάγοντας στα ανθρώπινα κύτταρα γενετικό κώδικα για την παραγωγή της πρωτεΐνης της ακίδας πρόσδεσης του κορονοϊού, με επακόλουθο την παραγωγή από το ανοσοποιητικό σύστημα αντισωμάτων, που δεσμεύουν αυτήν την πρωτεΐνη. Η διαφορά με τα mRNA εμβόλια είναι ότι η παραγωγή αντισωμάτων συνεχίζεται επί μακρόν (άγνωστο μέχρι πότε και με ποιον τρόπο επιτυγχάνεται) και γι' αυτό δεν χρειάζεται δεύτερη υπενθυμιστική δόση εμβολίου. Επιπλέον, το RNA που χρησιμοποιεί αυτό το εμβόλιο μπορεί να παρασκευαστεί σε μεγάλες ποσότητες με μικρό κόστος.

Το εμβόλιο πρωτεϊνικής υπομονάδας είναι αυτό που επιδιώκει να κατασκευάσει η αμερικανική «Novavax», εισάγοντας στον οργανισμό ολόκληρη την πρωτεΐνη ακίδας του κορονοϊού. Η παραγωγή της πρωτεΐνης γίνεται βιοτεχνολογικά με καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων κυττάρων σκώρου και το κόστος της διεργασίας είναι χαμηλό. Επιπλέον, το εμβόλιο μπορεί να φυλαχτεί σε συνθήκες θαλάμου συντήρησης απλού ψυγείου (2 - 8 βαθμοί Κελσίου). Για τη μη συγκόλληση των πρωτεϊνών χρησιμοποιείται σαπωνίνη, μια ουσία από τον φλοιό δέντρου, που φύεται στη Χιλή.

Οπως και η «Novavax», ερευνητές στο πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον επέλεξαν να επικεντρώσουν στις ίδιες τις πρωτεΐνες του SARS-CoV-2. Αντί όμως να εισάγουν με το εμβόλιο ολόκληρη την πρωτεΐνη της ακίδας, στόχευσαν την «αχίλλειο πτέρνα» του ιού, τον υποδοχέα πρόσδεσης, δηλαδή το κομμάτι της πρωτεΐνης ακίδας, που μπορεί συγχωνευθεί με τα ανθρώπινα κύτταρα (RBD). Τα συνθετικά παρασκευασμένα RBD προσκολλώνται πάνω σε σφαιρικά νανοσωματίδια, προκαλώντας δέκα φορές ισχυρότερη ανοσολογική παραγωγή αντισωμάτων, συγκριτικά με τη χρήση ολόκληρης της πρωτεΐνης ακίδας. «Δεν παίρνουμε απλώς υπάρχουσες πρωτεΐνες τροποποιώντας τες λίγο, αλλά κατασκευάζουμε εντελώς νέες, που κάνουν ακριβώς αυτό που θέλουμε», δηλώνει ένας εκ των ερευνητών, ο βιοχημικός Νιλ Κινγκ. Το εμβόλιο αυτό βρίσκεται στην πρώτη φάση κλινικών δοκιμών.

Πέρα από τη χρησιμότητα των εμβολίων πρώτης γενιάς και την ενδεχόμενη των εμβολίων δεύτερης γενιάς, αν και εφόσον υπάρξουν, αδιαμφισβήτητη είναι η ανάγκη να παρθούν τώρα μέτρα προστασίας του λαού, στον χώρο εργασίας, στους χώρους σπουδών, στις συγκοινωνίες. Αλλά αυτά έχουν κόστος για το κεφάλαιο (τα απαραίτητα ποσά θα πάψουν να είναι διαθέσιμα για την τροφοδοσία της κερδοφορίας του, αφού θα μετατραπούν σε λεωφορεία, αίθουσες διδασκαλίας, λιγότερο «παστωμένες» γραμμές παραγωγής και χώρους γραφείων). Γι' αυτό και οι κυβερνήσεις διαχειριστές της καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων δεν κάνουν καμία κίνηση προς την κατεύθυνση αυτή.