ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ταξίδεψε ο Νεάντερταλ ... του Γυθείου!

Αυτό είναι το δόντι που «μίλησε» για τις μετακινήσεις του κατόχου του

Διεθνώς, το πρώτο άμεσο τεκμήριο που επιβεβαιώνει τις μετακινήσεις των Νεάντερταλ ανακαλύφθηκε στη Λακωνία, με τη μορφή δοντιού ηλικίας 40.000 ετών! Το δόντι ανακαλύφθηκε το 2002 σε παράκτιο ασβεστολιθικό σπήλαιο, στη θέση «Λακωνίς» Γυθείου, στα πλαίσια ανασκαφής που διενεργεί η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας του υπουργείου Πολιτισμού, υπό τη διεύθυνση της δρ. Ε. Παναγοπούλου.

Στάλθηκε στα εργαστήρια του Ινστιτούτου «Max Planck» της Λειψίας, όπου αναλύθηκαν τα ισότοπα στροντίου, ενός στοιχείου που απορροφάται από τον οργανισμό μέσω της τροφής και του νερού. Ετσι αποκαλύφθηκε η γεωλογική «ταυτότητα» της περιοχής στην οποία ζούσε ο Νεάντερταλ κατά την περίοδο σχηματισμού της οδοντοφυΐας του, δηλαδή στην παιδική του ηλικία, περιοχή που απέχει αρκετά από τη θέση όπου ανακαλύφθηκε το δόντι. Πιο απλά, ο Νεάντερταλ μεγάλωσε μακριά από το χώρο όπου βρέθηκε το δόντι του, άρα μετακινήθηκε σε σημαντική απόσταση κατά τη διάρκεια της ζωής του.

«Τα αποτελέσματα των αναλύσεων, που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο "Journal of Archaeological Science", θα συμβάλλουν στην επίλυση ενός από τα κεντρικά ζητήματα της παλαιοανθρωπολογίας, εκείνο της κινητικότητας των Νεάντερταλ», λέει η δρ. Ελένη Παναγοπούλου και προσθέτει: «Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι διέμεναν στην ίδια περιοχή σε όλη τους τη ζωή, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι τα νομαδικά τους δίκτυα κάλυπταν ευρύτερες περιοχές. Τα ευρήματά μας αποδεικνύουν ότι η κινητικότητά τους ήταν σημαντική και τα οικιστικά τους δίκτυα ήταν ευρύτερα και πιο οργανωμένα απ' ό,τι πιστεύαμε. Δεδομένου ότι την περίοδο εκείνη οι Νεάντερταλ συνυπήρχαν σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης με τον σύγχρονο άνθρωπο, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι η κινητικότητα αυτή θα διευκόλυνε τις επαφές των δύο πληθυσμών, σε πολιτισμικό και, ίσως, σε βιολογικό επίπεδο».

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Από τη Χεβρώνα στο Αφγανιστάν

«Εδάφη» ντοκιμαντέρ της Mary Ellen Davis

Κινηματογραφικό αφιέρωμα με τίτλο «Πρόσωπα του φασισμού» διοργανώνει το 10ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης - Εικόνες του 21ου Αιώνα (7-16/3) με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από τη «Νύχτα των Κρυστάλλων», την έναρξη των ναζιστικών πογκρόμ.

Θα προβληθούν ταινίες όπως «Κάτω από την κουκούλα: Ενα ταξίδι στον κόσμο των βασανιστηρίων» του Χιλιανού Patricio Henriquezγια που σκιαγραφεί τη «νέα τάξη πραγμάτων» που χρησιμοποιεί την «τρομοκρατία» για να καταστρατηγεί κάθε δικαίωμα. «Με ταξί στη σκοτεινή πλευρά» του Alex Gibney που χρησιμοποιεί ως αφετηρία το θάνατο ενός αθώου ταξιτζή, κατόπιν βασανιστηρίων στο Αφγανιστάν το 2002, για να σχολιάσει διεισδυτικά τον «ιερό πόλεμο» των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. «Επιχείρηση γυρισμός» του Richard E. Robbins, που μεταφέρει εμπειρίες Αμερικανών στρατιωτών από το Ιράκ και το Αφγανιστάν. «Πολίτης Νάουι» του Nissim Mossek, με ήρωα έναν Ισραηλινό που αγωνίζεται για τα δικαιώματα των Παλαιστινίων στη νότια Χεβρώνα. «Εδάφη» ντοκιμαντέρ της Mary Ellen Davis που ακολουθεί τον φωτογράφο Λάρι Τάουελ στο ταξίδι του από τη Δυτική Οχθη και την κηδεία ενός μικρού Παλαιστίνιου που δολοφονήθηκε από ισραηλινές σφαίρες, στα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό, όπου μια μικρή, παραδοσιακή κοινότητα Μεξικανών, προσπαθεί να διατηρήσει την πολιτισμική της ταυτότητα κ.ά.

-- «Σύγχρονη Εποχή»: Θανάσης Ν. Καραγιάννης «Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους (θέατρο, ποίηση, πεζογραφία, "κλασικά εικονογραφημένα")». (Ο Θ. Καραγιάννης, δρ. Επιστημών Αγωγής - Παιδικής Λογοτεχνίας και Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ, μ' αυτό τον τόμο 654 σελίδων, καταθέτει μια πρωτότυπη, εξαιρετική, διεξοδική μελέτη ερμηνευτικής - θεματολογικής - ιδεολογικής - παιδαγωγικής προσέγγισης του ποσοτικά μεγάλου και πολύμορφου έργου που έγραψε ο αλησμόνητος Βασίλης Ρώτας για παιδιά και εφήβους. Ο μελετητής αρχικά ιστορεί τα παιδικά, εφηβικά και φοιτητικά χρόνια του Ρώτα, τη ζωή και την πολύμορφη δραστηριότητά του, την προσωπικότητα και το έργο του και στη συνέχεια καταγράφει κατά είδος, δίνοντας πλήθος πληροφορίες, γεγονότα και πρόσωπα, τα έργα, τη θεματολογία και τα παιδαγωγικά μηνύματά τους. Περιλαμβάνονται η εργογραφία του, βιβλιογραφία, ευρετήριο ονομάτων, φωτογραφικά και εικονογραφικά ντοκουμέντα από τη ζωή του, παραστάσεις του ίδιου και παραστάσεις έργων του από θιάσους).

-- «Ικαρος»: Κική Δημουλά «Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως» (η νέα ποιητική συλλογή της σπουδαίας, βραβευμένης και ακαδημαϊκού ποιήτριας).

-- «Τοπίο»: «Ιόνιο - Πορεία Δυτικά» (δίγλωσσο, λεύκωμα, με κείμενα του Διονύση Καρατζά και υπέροχες φωτογραφίες του Δημήτρη Ταλιάνη, από τοπία, εικόνες θαλάσσιες και στεριανές, τη ζωή στα νησιά του Ιονίου. Με την ευκαιρία των 20 χρόνων του στο χώρο του βιβλίου τέχνης, ο οίκος κυκλοφόρησε και ένα μικρό λεύκωμα - αναδρομή σε θαυμαστές φωτογραφικές εικόνες της Ελλάδας που περιλαμβάνουν οι εκδόσεις του).

-- «Κέδρος»: Τζον Ε. Λιούις «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος» (μετάφραση Διονυσία Ρώντα. Ιστορικό βιβλίο με περισσότερες από 200 μαρτυρίες στρατιωτικών που πρωταγωνίστησαν και ανθρώπων που έζησαν από κοντά την κορυφαία σύρραξη του 20ού αιώνα, στην οποία χάθηκαν 50 εκατομμύρια άνθρωποι. Περιλαμβάνεται πλούσια βιβλιογραφία). Αναστασία Τσαλδάρη «Η Αριάδνη και τα μυστικά ενός αρχαίου θρύλου» (σύγχρονο μυθιστόρημα για παιδιά από 12 ετών, βασισμένο στον αρχαίο μύθο).

-- «Νεφέλη»: Γιώργος Χατζηνίκος «Το ρετσιτατίβο στις όπερες του Mozart (πυξίδα για την αναγέννηση της μουσικής αντίληψης)» (μουσικολογική μελέτη). Αλέξης Φραγκιαδάκης «Ελληνική Οικονομία (19ος - 20ός αιώνας)» (ιστορική μελέτη της ελληνικής οικονομίας, από τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους και εντεύθεν). Πασκάλ Φερούλ «Ο γιατρός συνιστά David Bowie» (μετάφραση Μαριλένα Καρρά, αστυνομικό μυθιστόρημα).

-- «Μεταίχμιο»: Εντνα Ο' Μπράιεν «Στο φως του δειλινού» (μετάφραση Σοφία Σκουλικάρη, μυθιστόρημα). Μαγκνταλέν Ναμπ «Οι αθώοι» (μετάφραση Γωγώ Αρβανίτη, μυθιστόρημα).

-- «Υψιλον»: Θανάσης Χατζόπουλος «Μετόπη» και «Πέρασμα» (ποιητικές συλλογές).

-- «Μελάνι»: Τζην Ρις «Η πλατιά θάλασσα των Σαργασσών» (μετάφραση Αργυρώ Μαντογλου, μυθιστόρημα εμπνευσμένο από το διάσημο μυθιστόρημα της Σαρλότ Μπροντέ «Τζέιν Εϊρ»).

-- «Νίκος Παλαμήδης (Πάλδης) «Πεζά και έμμετρα (Χρονογραφήματα)» (κείμενα του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, συγγραφέα και δημοσιογράφου. Εκδόσεις «Αοιδός». Ν. Παλαμήδης: Βοσπόρου 51, Ν. Ελβετία, Βύρωνας 162 32, Αθήνα).

-- Στάθης Λειβαδάς «Οδός Ηλυσίων Πεδίων» (ποιήματα. Εκδόσεις «Περί Τεχνών», Κανακάρη 65, 262 21, Πάτρα).

-- Εφη Παπαθεοδώρου «Λειτουργικό για το Νοέμβρη του 1973» (ποίημα για την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Εκδόσεις «Αίολος», Χαρ. Τρικούπη 25, 106 81 Αθήνα).

-- «Ισόρροπον»: Μάνουελ Σοχ «Παρατήρηση: Το "κλειδί" της ελευθερίας (Η αρχαία σοφία του Ασταβάκρα)» (μετάφραση Χριστίνα Σπηλιώτη - ψυχιατρικού περιεχομένου βιβλίο).

-- «Ψυχογιός»: Βαγγέλης Κόντας «Χωρίς παραλήπτη» (μυθιστόρημα).

-- «Ηλέκτρα»: Περικλής Κοροβέσης «Ανεπίδοτοι έρωτες» (μυθιστόρημα).

-- Κωνσταντίνος Π. Μπάτρας «Καθρέπτης της Ολυμπιάδας» (ποιήματα, Ρόδος).

-- «Αλκυών»: Τόνυ και Μπάρυ «Το βιβλίο των χαρτών του εγκεφάλου» (μελέτη για τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου). Μιχάλης Φυσεντζίδης «Η παγκόσμια διάρθρωση του τεκτονισμού» (μελέτη για τις τεκτονικές στοές).

-- P. C. Cottrele «The Ionian Bank - An imperial institution (1839-1864)» (αγγλόφωνη, εικονογραφημένη ιστορική μελέτη για την Ιονική Τράπεζα στα χρόνια 1839-1864. Εκδοση της Alpha Bank).

Η «ματιά» του Κασσαβέτη

Το σύνολο των ταινιών (12) του σπουδαίου ελληνικής καταγωγής Αμερικανού σκηνοθέτη, Τζον Κασσαβέτη, θα απολαύσουν οι φίλοι του κινηματογράφου από 12-17/2, στην Ελληνοαμερικανική Ενωση (ελεύθερη είσοδος).

Στο αφιέρωμα, που επιμελείται η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, θα προβληθούν και σπάνια προβεβλημένες ταινίες του σκηνοθέτη, όπως «Οταν ο πόθος προστάζει» (1961), «Το παιδί μας σε περιμένει» (1963), «Μεγάλος μπελάς» (1985, σε πρώτη προβολή στην Ελλάδα) και το τρίωρο ντοκιμαντέρ «A Constant Forge: The Life and Art of John Cassavetes» (2000). Με σκηνοθετικό ντεμπούτο τις «Σκιές» (1959), «χειροποίητη» παραγωγή που αποσπά το βραβείο κριτικών στο Φεστιβάλ Βενετίας κι αναδεικνύεται σε ορόσημο του ανεξάρτητου αμερικανικού κινηματογράφου, ο Κασσαβέτης θα διαπεράσει σύντομα τα χολιγουντιανά στούντιο με ταινίες όπως οι παραπάνω. Η κινηματογραφική γραφή του, με τη διεισδυτική ματιά στην αμερικανική κοινωνία, αποκρυσταλλώνεται στη «Νύχτα πρεμιέρας» (1977) και ολοκληρώνεται στην «Ερωτική θύελλα» (1984), μεταφορά στην οθόνη του ομώνυμου θεατρικού του έργου, που αποτελεί την πιο αυτοβιογραφική του ταινία και κινηματογραφική του διαθήκη.

Στο πλαίσιο της έκθεσης νέων καλλιτεχνών «Εικόνα - Χώρος - Δράση 2», που διοργανώνει το ΕΕΤΕ στην «Τεχνόπολη» του Δήμου Αθηναίων (Πειραιώς 100, Γκάζι), αύριο (12μ), θα πραγματοποιηθεί συζήτηση με γενικό θέμα «Ο κοινωνικός ρόλος της τέχνης και του καλλιτέχνη». Στόχος της συζήτησης είναι «να ανοίξει ένας διάλογος για τα προβλήματα της σύγχρονης τέχνης, του ρόλου, της σχέσης της με το κοινό, των θεσμών και όρων που παρεμβαίνουν σε αυτή την επικοινωνία». Θέματα της συζήτησης είναι: «Η Τέχνη ως διαμεσολαβητής ανάμεσα στην κοινωνία και το άτομο, στο μέρος και το σύνολο». «Η τέχνη θεμελιακός λίθος στην επικοινωνία και στη μαθησιακή διαδικασία από τα πρώτα βήματα έως...». «Η κοινωνική αποδοχή του ρόλου του καλλιτέχνη ως δημιουργού σήμερα και η αντιμετώπιση των σχέσεών του ως εργαζόμενου». «Ο κοινωνικός ρόλος του καλλιτέχνη». Είσοδος ελεύθερη.

Μέχρι 15/3 θα δέχεται αιτήσεις συμμετοχής στο Τμήμα Σπουδαστικών Ταινιών «Digital View» το 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Φιλμ και Βίντεο Μικρού Μήκους Νάουσας (8-11/5). Το «Digital View» οργανώνεται υπό την αιγίδα της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα του φεστιβάλ και στην ιστοσελίδα του τμήματος (www.naoussafilmfestival.gr, www.niff.gr και www.digitalviewfestival.gr).

Τρεις γλυπτικές εγκαταστάσεις μεγάλων διαστάσεων, σχέδια και ένα βίντεο του Κωστή Βελώνη είναι η ελληνική συμμετοχή στο 24ο Διεθνές Φεστιβάλ Σεράγεβο, που θα πραγματοποιηθεί 7-14/2.

«Ο ελληνικός κόσμος ανάμεσα στην εποχή του Διαφωτισμού και στον εικοστό αιώνα», ήταν το θέμα του Γ΄ Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου που πραγματοποίησε η Ευρωπαϊκή Ενωση Νεοελληνικών Σπουδών (Βουκουρέστι, Ιούνιος 2006). Την ομότιτλη έκδοση των πρακτικών του συνεδρίου («Ελληνικά Γράμματα») θα παρουσιάσουν (19/2, 8μμ, Στοά του Βιβλίου) η ερευνήτρια της Ρουμανικής Ακαδημίας, Λία Κισακόφ και η καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ερη Σταυροπούλου.

Είκοσι ένα χρόνια συμπληρώνονται από το θάνατο του Καρόλου Κουν. Τιμώντας τη μνήμη του ιδρυτή του «Θεάτρου Τέχνης» και δασκάλου στις 14/2, στις 11.30 π.μ. στον τάφο του στο Α΄ Νεκροταφείο θα γίνει το μνημόσυνό του, παρουσία μαθητών, φίλων και συνεργατών του.