Η αντίθεση στις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις στην εκπαίδευση, αποκτά διαρκώς νέα επικαιρότητα με τα μέτρα που παίρνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στη χώρα μας

Η Βρετανία αποτελούσε και αποτελεί το κορυφαίο παράδειγμα καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στο χώρο της έρευνας και της εκπαίδευσης στα πανεπιστήμια. Μια διαδικασία που ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του 1970 με κυβέρνηση Συντηρητικών και συνεχίστηκε με μεγαλύτερο ζήλο από τις τελευταίες κυβερνήσεις των Εργατικών. Δεν είναι τυχαίο ότι ο τρόπος λειτουργίας των βρετανικών πανεπιστημίων αποτέλεσε τον κύριο πυλώνα που στηρίχθηκε η ευρωπαϊκή πλουτοκρατία, για να συντάξει τη Συνθήκη της Μπολόνια. Επίσης, η υποτιθέμενη επιτυχία τους αποτέλεσε για τα κόμματα της πλουτοκρατίας, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, αλλά και για τους οπορτουνιστές του ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ παράδειγμα για την προώθηση των αλλαγών στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Συνοψίζοντας αυτές τις αλλαγές αναφέρουμε τις βασικές κατευθύνσεις: Μεγαλύτερη σύνδεση πανεπιστημιακής έρευνας - καπιταλιστικής παραγωγής, υποβάθμιση των προπτυχιακών σπουδών με αφαίρεση εργασιακών δικαιωμάτων από το πτυχίο και πέρασμά τους στους μεταπτυχιακούς κύκλους, εισαγωγή διδάκτρων, δημιουργία κέντρων αριστείας, ανταγωνιστική διαδικασία για την εξασφάλιση ερευνητικής χρηματοδότησης με χρηματο-οικονομικούς ανταποδοτικούς όρους, χτύπημα και αναθεώρηση σε αντιδραστική κατεύθυνση των εργασιακών συνθηκών.

Ολες οι παραπάνω διαρθρωτικές αλλαγές είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με σαφείς ταξικούς διαχωρισμούς στο επίπεδο της διδασκαλίας και της έρευνας. Στα πλαίσια του υποτιθέμενου «ανοίγματος» των πανεπιστημίων, οι νέοι με λαϊκή ταξική καταγωγή παρακολουθούν κύκλους πτυχίου αμφιλεγόμενης ποιότητας σε πανεπιστημιακά ιδρύματα, τα οποία υποχρηματοδοτούνται. Παράλληλα, μέσω του μηχανισμού αξιολόγησης, τα κέντρα αριστείας λαμβάνουν τη μερίδα του λέοντος από την κρατική ερευνητική χρηματοδότηση. Ετσι, αυτόματα δημιουργείται ένα σύστημα διαφορετικών ταχυτήτων.

Στην κατηγοριοποίηση των πανεπιστημίων, μεγάλο ρόλο παίζει ο τρόπος χρηματοδότησης. Είναι αποκαλυπτικό ότι 20 πανεπιστήμια (σε σύνολο 108) λαμβάνουν το 85% της συνολικής κρατικής χρηματοδότησης για έρευνα. Κριτήριο είναι η σύνδεση του κάθε πανεπιστημίου με τις εταιρείες και την αγορά. Τα πανεπιστήμια που έχουν τη δυνατότητα, λόγω υποδομών και ονόματος να προσελκύουν κεφάλαια από τις εταιρείες για έρευνα, καρπώνονται και τη μερίδα του λέοντος της κρατικής επιχορήγησης. Ουσιαστικά, οι εταιρείες «νοικιάζουν» ολόκληρα τμήματα πανεπιστημίων, τα οποία μετατρέπονται σε ερευνητικά τους κέντρα.

Εκτός από τις επιπτώσεις που έχουν στην έρευνα, οι μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν όλο το προηγούμενο διάστημα στην ανώτατη εκπαίδευση συντέλεσαν και στην ενίσχυση των ταξικών φραγμών. Μέσα από μία συνεχή διαδικασία ταξικού φιλτραρίσματος οι φοιτητές με λαϊκή ταξική καταγωγή συνήθως σπουδάζουν σε πανεπιστήμια δεύτερης και τρίτης διαλογής. Αυτά λειτουργούν με όρους ΙΕΚ, παρέχοντας πτυχία αμφιβόλου επιστημονικής αξίας, τα οποία σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να χαρακτηριστούν πανεπιστημιακού επιπέδου και τις περισσότερες φορές δεν αναγνωρίζονται ούτε από τους ίδιους τους βρετανικούς φορείς για την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων.

Ο τρόπος λειτουργίας των βρετανικών πανεπιστημίων, αλλά κι η υποτιθέμενη «επιτυχία» τους δεν τα προστάτευσε από την κρίση. Η σύνδεση της έρευνας με τις εταιρείες είχε ως αποτέλεσμα οι τελευταίες, με πρόσχημα τη μείωση της κερδοφορίας, να μειώσουν δραστικά τα χρήματα που διαθέτουν για έρευνα. Επίσης, όλο το προηγούμενο διάστημα τα πανεπιστήμια έπρεπε να επενδύουν την περιουσία τους με καπιταλιστικούς όρους, κάνοντας χρήση επενδυτικών εταιρειών. Το αποτέλεσμα ήταν να χαθεί τεράστιο μέρος της περιουσίας τους. Για να λυθεί το πρόβλημα ρευστότητας, τα πανεπιστήμια ξεκίνησαν να δέχονται περισσότερους φοιτητές για να καλύψουν τμήμα της απώλειας κερδών από την έρευνα και τις επενδύσεις με τα έσοδα από τα δίδακτρα.

Ολο το προηγούμενο διάστημα πραγματοποιήθηκαν μαζικές απολύσεις προσωπικού και κλείσιμο ασύμφορων τμημάτων. Αυτά τα μέτρα δεν άγγιξαν τους αστούς καθηγητές στα κέντρα αριστείας, αλλά έπληξαν ιδιαίτερα το νέο ακαδημαϊκό και διοικητικό προσωπικό που εργάζονταν με συμβάσεις και καθεστώς εργασιακής ομηρίας. Το κλείσιμο τμημάτων έχει πάρει τη μορφή πανδημίας. Ασύμφορα κρίνονται τα τμήματα, τα οποία δεν προσελκύουν ικανοποιητικό ποσοστό χρηματοδότησης και συνήθως πρόκειται για κλάδους της επιστήμης που δε χαρακτηρίζονται ως σημαντικοί από την πλουτοκρατία.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, η κυβέρνηση της σοσιαλδημοκρατίας πρότεινε μια σειρά μέτρων για το υποτιθέμενο ξεπέρασμα της κρίσης, τα οποία ουσιαστικά οδηγούν σε έναν καινούριο γύρο αντιδραστικών μεταρρυθμίσεων που θα δέσουν ακόμα περισσότερο τα πανεπιστήμια με την αγορά. Η λογική της κυβέρνησης των εργατικών και το στίγμα αυτό των μέτρων φαίνεται με το πέρασμα των πανεπιστημίων από τη δικαιοδοσία του υπουργείου Παιδείας στο υπουργείο Επιχειρήσεων, Καινοτομίας και Δεξιοτήτων (Department for Business, Innovation and Skills)! Τα μέτρα που πρότεινε ο καινούριος υπουργός Λόρδος Μάντελσον είναι στην κατεύθυνση της μείωσης της χρηματοδότησης με άξονες την υποβάθμιση των προπτυχιακών κύκλων σπουδών για τα λαϊκά τμήματα της νεολαίας και την ακόμα μεγαλύτερη σύνδεση της έρευνας με το ιδιωτικό κεφάλαιο.

Πιο συγκεκριμένα, στο επίπεδο του προγράμματος σπουδών, η κυβέρνηση, για να απαντήσει στο πρόβλημα της μείωσης των φοιτητών λόγω του δυσβάστακτου κόστους σπουδών, προτείνει ο προπτυχιακός κύκλος σπουδών να συμπτυχθεί στα 2 χρόνια. Φυσικά, αυτό θα είναι μέτρο που θα αξιοποιηθεί από πανεπιστήμια δεύτερης ταχύτητας, στα οποία οι φοιτητές είναι από λαϊκότερα στρώματα. Είναι κατανοητό ότι αυτή η ρύθμιση θα υποβαθμίσει ακόμη περισσότερο τα ήδη υποβαθμισμένα πτυχία που προσφέρουν αυτά τα πανεπιστήμια. Ο ουσιαστικός σκοπός είναι η καινούρια βάρδια της εργατικής τάξης να παίρνει όχι γνώσεις στο πανεπιστήμιο, αλλά δεξιότητες όπως άλλωστε δηλώνει και ο τίτλος του υπουργείου.

Η δεύτερη κατεύθυνση έχει να κάνει με τη χρηματοδότηση της έρευνας. Με πρόσχημα τη μείωση της χρηματοδότησης γύρω στις 135 εκατομμύρια στερλίνες μόνο για το ακαδημαϊκό έτος 2010 - 11 επιχειρείται η προσπάθεια να χειραγωγηθεί ακόμα περισσότερο η έρευνα. Αυτό επιτυγχάνεται με το να χρηματοδοτείται έρευνα που ιεραρχεί η κυβέρνηση, αλλά και το κεφάλαιο ως στρατηγική. Μέσα από το καινούριο προτεινόμενο σύστημα για τη χρηματοδότηση της έρευνας καλούνται οι επιστήμονες να περιγράψουν το κατά πόσον τα ερευνητικά τους προγράμματα θα έχουν θετικό αντίκτυπο στη βρετανική οικονομία και όχι μόνο. Για παράδειγμα, κυβερνητικό φυλλάδιο που περιγράφει την καινούρια διαδικασία χρηματοδότησης εκτός από τους οικονομικούς στρατηγικούς τομείς έχει και ερευνητικές κατευθύνσεις που σχετίζονται με την καταστολή και την πάταξη της τρομοκρατίας. Πρόκειται για μια γκάμα ερευνητικών προτάσεων από τη δημιουργία καινούριας τεχνολογίας παρακολούθησης έως τους κοινωνικούς παράγοντες της ριζοσπαστικοποίησης και της δημιουργίας «φιλοτρομοκρατικής συνείδησης».

Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί ότι παράλληλα με τις παραπάνω μεταρρυθμίσεις εκτελούνται ανάλογες αλλαγές σε πολλούς τομείς όπως το ασφαλιστικό, εργασιακές σχέσεις κ.λπ. Εδώ πρέπει να τονιστεί η δυνατότητα του βρετανικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος να περνάει πιο εύκολα τέτοιου είδους αλλαγές. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, επειδή το Εργατικό Κόμμα ουσιαστικά ελέγχει τις ηγεσίες του συνδικαλιστικού κινήματος, δίνοντάς του τη δυνατότητα να αφομοιώσει τυχόν αντιδράσεις. Αντί οι ηγεσίες των συμβιβασμένων συνδικάτων να αναδείξουν τα πραγματικά αίτια της καπιταλιστικής κρίσης και να υποδείξουν ότι γι' αυτήν πρέπει να πληρώσει η πλουτοκρατία, αποδέχονται τη λογική της πλουτοκρατίας και κάνουν διαπραγματεύσεις για επιμέρους ζητήματα, όπως τον αριθμό απολύσεων και το μέγεθος της μείωσης της εργασιακής βδομάδας. Για παράδειγμα, η βρετανική ομοσπονδία συνδικάτων (TUC) χαιρέτισε τις αποφάσεις της Συνόδου των G20 που είχε γίνει τον Απρίλη στο Λονδίνο και είδε ως θετική την ενίσχυση με 1 τρισ. δολάρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Ετσι και στα Πανεπιστήμια, οι ηγεσίες των συνδικάτων του ακαδημαϊκού προσωπικού (UCU), του διοικητικού και τεχνικού προσωπικού (UNISON) και η συνομοσπονδία φοιτητικών ενώσεων (NUS), ενώ εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους προς τα προτεινόμενα μέτρα δεν ανέδειξαν την καρδιά του προβλήματος, αλλά περιορίστηκαν σε γενικόλογες τοποθετήσεις: π.χ. ότι αυτά τα μέτρα θα κάνουν λιγότερο ανταγωνιστικά τα βρετανικά πανεπιστήμια (δήλωση του γενικού γραμματέα του συνδικάτου UNISON).

Οι κομμουνιστές, μέσα σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, μπαίνουν μπροστά και παλεύουν για την ανάπτυξη αγώνων μέσα από τους οποίους θα καταδικάζεται το πανεπιστήμιο - επιχείρηση. Αναδεικνύουν τα αίτια της κρίσης και βάζουν τις ηγεσίες των συνδικάτων μπροστά στις ευθύνες τους. Οι εξελίξεις απαιτούν μεγαλύτερη επαγρύπνηση, καθώς πλησιάζουν οι βρετανικές εκλογές στις οποίες και η ήττα των εργατικών είναι σχεδόν δεδομένη για όλο το πολιτικό κατεστημένο. Στην επόμενη περίοδο η κυβέρνηση των Εργατικών θα αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητές της για αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις με αφορμή την κρίση σε βάρος της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων.