Πατώντας πάνω στο αντιδραστικό θεσμικό πλαίσιο που είχαν δημιουργήσει οι προηγούμενες κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ στην Παιδεία, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έρχεται να οικοδομήσει τα παραπέρα βήματα στις εκπαιδευτικές αναδιαρθρώσεις. Οπως φαίνεται μάλιστα από το πόρισμα της Επιτροπής Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία, επιχειρείται πιο επιθετικά τώρα να προχωρήσουν και μια σειρά μέτρα που είχαν υπάρξει ως εξαγγελίες από ΠΑΣΟΚ ή από ΝΔ παλιότερα, αλλά δεν προχώρησαν όσο τολμηρά θα ήθελαν.

Μια τέτοια περίπτωση είναι η περιβόητη «κινητικότητα στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση». Πριν έξι χρόνια, η Αννα Διαμαντοπούλου, ως υπουργός Παιδείας του ΠΑΣΟΚ, είχε περιγράψει εύγλωττα το στόχο «οι φοιτητές να μπορούν να κάνουν ένα δικό τους μενού μαθημάτων». Στο ίδιο πνεύμα σήμερα, στο πόρισμα της επιτροπής του κυβερνητικού διαλόγου προτείνεται: «Κάθε φοιτητής να μπορεί να υποβάλει αίτηση μεταφοράς των πιστωτικών του μονάδων από ένα Τμήμα σε ένα άλλο, του ίδιου ή άλλου ΑΕΙ κάθε Σεπτέμβριο. Μπορεί να κάνει έως 5 αιτήσεις». Σύμφωνα με το πόρισμα, τα Τμήματα υποδοχής θα θέτουν τα κριτήρια με βάση τα οποία θα δέχονται μετεγγραφές. Βέβαια, αποκλείει από την κινητικότητα τις μετακινήσεις από περιφέρεια προς Αθήνα ή Θεσσαλονίκη και από Τμήματα των πανεπιστημίων προς Τμήματα των ΤΕΙ.

Η πρόταση αυτή του πορίσματος δεν αφορά τις μετεγγραφές όπως τις γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, ως ένα μέτρο που δίνει τη δυνατότητα σε παιδιά λαϊκών οικογενειών να σπουδάσουν στον τόπο κατοικίας τους. Εξάλλου, βρίσκεται έξω από τη λογική του πορίσματος συνολικά ο εντοπισμός του προβλήματος του τεράστιου κόστους σπουδών, της έλλειψης στοιχειωδών υποδομών στέγασης, σίτισης κ.τ.λ. Αντίθετα, εντοπίζεται ως μείζον πρόβλημα η καθυστέρηση ολοκλήρωσης των σπουδών ή η εγκατάλειψή τους από μερίδα φοιτητών που ανακαλύπτουν ότι η σχολή στην οποία πέρασαν δεν τους ενδιαφέρει. Στο όνομα αυτού, λοιπόν, προωθείται η δυνατότητα να παρέχονται «joint degrees», δηλαδή πτυχία διπλής ειδίκευσης, με τη μετάβαση από ένα Τμήμα σε ένα άλλο παρεμφερές ή με την παρακολούθηση ενός ενιαίου προγράμματος σπουδών που έχει συνδιαμορφωθεί από κοινού από δυο διαφορετικά Τμήματα.

Πέρα από αυτές τις περιπτώσεις των «joint degrees», όμως, που περιγράφονται σε δυο διαφορετικά σημεία του πορίσματος, με την πρόταση για την «κινητικότητα» και τη μεταφορά πιστωτικών μονάδων θεωρητικά θα μπορεί ένας φοιτητής να περνάει από δύο και τρία Τμήματα, διαλέγοντας το δικό του «μενού μαθημάτων», όπως οραματιζόταν και η Α. Διαμαντοπούλου και φτιάχνοντας τελικά ένα εξατομικευμένο πτυχίο - «σούπα». Η εξατομικευμένη εκπαίδευση, εξάλλου, είναι στη φιλοσοφία του πορίσματος και ξεκινάει από το Λύκειο ακόμα, σύμφωνα με την πρόταση που γίνεται, όπου οι μαθητές θα «ψωνίζουν» μαθήματα σε βασικό ή προχωρημένο επίπεδο...

Και η εξατομίκευση πάει παρέα με την «ευελιξία», που υμνείται ποικιλοτρόπως σε όλο τον όγκο του πορίσματος. Ειδικά για τα «ευέλικτα πτυχία», το πόρισμα λέει: «Η κεντρική ιδέα είναι ότι ένα Τμήμα θα πρέπει να μπορεί να ανταποκρίνεται στις αλλαγές που συντελούνται στο γνωστικό του πεδίο ή στην αγορά εργασίας με την απαραίτητη ευελιξία, ώστε να παρέχει επίκαιρες γνώσεις στους φοιτητές και τους αποφοίτους του». Ομολογείται, δηλαδή, ότι η ευελιξία υπηρετεί τη διαρκή προσαρμογή της Ανώτατης Εκπαίδευσης στις απαιτήσεις της αγοράς, στις απαιτήσεις του κεφαλαίου. Και για να επιτυγχάνεται πιο αποτελεσματικά αυτό, προβλέπεται ότι: «Το Τμήμα προσαρμόζει το Πρόγραμμα Σπουδών του με απόφαση της ΓΣ και της Συγκλήτου κάθε 2 χρόνια με κοινοποίηση στην ΑΔΙΠ και στο υπουργείο Παιδείας (...) Ολα τα Προγράμματα Σπουδών αξιολογούνται από την ΑΔΙΠ κάθε 3 χρόνια».

Το πόρισμα υιοθετεί ακόμα μια πρόταση των προηγούμενων κυβερνήσεων ΝΔ - ΠΑΣΟΚ που δεν πρόλαβε να υλοποιηθεί και συγκεκριμένα τα αγγλόφωνα προγράμματα στα ΑΕΙ, που είχε προωθήσει ο Α. Λοβέρδος. Λέει συγκεκριμένα το πόρισμα (οι υπογραμμίσεις δικές μας): «Το Τμήμα έχει τη δυνατότητα να προσφέρει μέρος ή το σύνολο ενός ή περισσοτέρων από τα Προγράμματα Σπουδών του και στην Αγγλική γλώσσα. Οι εγγεγραμμένοι φοιτητές των Προγραμμάτων έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν τα μαθήματα στην Ελληνική ή την Αγγλική γλώσσα. Στα Αγγλόφωνα Προγράμματα σπουδών ή μαθήματα ή ομάδες μαθημάτων έχουν τη δυνατότητα να εγγραφούν κατόπιν αιτήσεως και να τα παρακολουθούν καταβάλλοντας δίδακτρα φοιτητές από χώρες - μέλη της ΕΕ και τρίτες χώρες. Η επιτυχής ολοκλήρωση της φοίτησης οδηγεί σε βεβαίωση σπουδών με τα ανάλογα ECTS εφόσον πρόκειται για ομάδα μαθημάτων (π.χ. ένα εξάμηνο, ένα έτος, 2 μαθήματα, summer school courses) ή σε Πτυχίο εφόσον πρόκειται για ένα πλήρες Πρόγραμμα Σπουδών».

Αν όμως εφαρμοστούν όλα τα παραπάνω, εύκολα θα τεθεί το ερώτημα γιατί όλη αυτή η ευελιξία που προσφέρεται στα αγγλόφωνα προγράμματα (π.χ. παρακολούθηση ομάδας μαθημάτων και αντίστοιχη βεβαίωση μετρήσιμη με πιστωτικές μονάδες ECTS) να μην προσφέρεται και στα ελληνόφωνα; Και φυσικά, δεν είναι εκτός της λογικής του πορίσματος κάτι τέτοιο. Εξάλλου, προβλέπει και δημιουργία στα ΑΕΙ Σχολών Δια Βίου Μάθησης (πρόβλεψη που υπάρχει ήδη στο νόμο - πλαίσιο της Α. Διαμαντοπούλου), που θα συγκεντρώνει όλα τα προγράμματα κατάρτισης που ήδη υπάρχουν και λειτουργούν σε πολλά πανεπιστήμια, προσφέροντας ταχέως αναλώσιμες γνώσεις, είτε με τη μορφή σεμιναρίων είτε εξ αποστάσεως εκπαίδευση κ.ά. με πανάκριβα δίδακτρα.