Παράδειγμα «σύμπραξης» η γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου, όπου κουμάντο κάνει γαλλική πολυεθνική

Τότε, πού βρίσκεται η διαφορά; Γιατί, ενώ οι αναθέσεις έργων από το Δημόσιο προς τους ιδιώτες ανθούν εδώ και τόσες δεκαετίες, γίνεται τώρα τόσος ντόρος; Πόσο διαφορετικές ήταν οι μέχρι σήμερα «συμπράξεις», σε σχέση με αυτές που προβλέπονται από το νέο νομοθέτημα; Ποιος ωφελείται και ποιος ζημιώνει από τέτοιου είδους «συμπράξεις»; Ποια είναι η θέση του ΠΑΣΟΚ; Τι προβλέπεται από την ΕΕ; Ολα αυτά - και σαφώς ακόμα περισσότερα - είναι απόλυτα εύλογα ερωτήματα, μόνο που, για να βρει κανείς τις απαντήσεις, είναι ανάγκη να ...«ξύσει» πίσω από τις επίσημες δηλώσεις και τα εύηχα που λένε οι κυβερνώντες. Επισημότητες που θέλουν να κρύψουν ότι οι «συμπράξεις» είναι ένας σύγχρονος τρόπος εξασφάλισης προνομίων προς το μεγάλο κεφάλαιο, που θα προωθείται με την αποχώρηση του Δημοσίου από κλάδους, λειτουργίες και υπηρεσίες που μέχρι τώρα επιτελούσε και την εκχώρηση όλων αυτών στο πάντα αδηφάγο κεφάλαιο, κάτι που θα παρουσιάζεται ως συνεργασία και σύμπραξη.

Πριν από οποιαδήποτε άλλη συζήτηση, καλό είναι ο καθένας μας να έχει υπόψη του δύο στοιχεία: Πρώτον ότι η πρωτοβουλία της κυβέρνησης, να προωθήσει το νομοσχέδιο των ΣΔΙΤ, εντάσσεται στα πλαίσια μιας συνολικής κατευθυντήριας επιλογής της ΕΕ από τις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας. Δεύτερον ότι, ενώ η επιλογή των «συμπράξεων» είναι δεδομένη, η οικονομική ολιγαρχία και το πολιτικό της προσωπικό προχωρούν ανιχνεύοντας τα δεδομένα, έχοντας ως αρχή ότι «τα πάντα είναι ανοιχτά» και ότι δεν υπάρχουν περιοριστικά όρια για τομείς, όπου μπορεί να εκδηλωθεί ενδιαφέρον για τη σύναψη κάποιας ΣΔΙΤ. Μοναδικό κριτήριο και αποκλειστικός μπούσουλας σε κάθε απόφαση και επιλογή είναι να εξυπηρετούνται οι αξιώσεις που θα προβάλλουν σήμερα και στο μέλλον οι επιχειρηματικοί όμιλοι, η με κάθε τρόπο εξασφάλιση της κερδοφορίας του κεφαλαίου.

Νομοθετικό πλαίσιο για την ανάπτυξη «συμπράξεων» δημόσιου και ιδιωτικού τομέα -δηλαδή, πολιτικών μέσω των οποίων διευκολύνθηκε η λεηλασία του δημόσιου πλούτου από το κεφάλαιο - υπάρχει και γενικά είναι γνωστό. Εμπλεκόμενοι, κάνουν λόγο για νόμους και ρυθμίσεις που υπάρχουν από τα τέλη της δεκαετίας του '80, νόμοι που προωθήθηκαν από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, με στόχο τη νομιμοποίηση της εισβολής του κεφαλαίου σε τομείς που ήταν αρμοδιότητας του Δημοσίου. Αρχίζοντας από τις μέρες μας και πηγαίνοντας προς τα πίσω, τέτοια νομοθετήματα έχουν υπάρξει για:

Τη λεγόμενη αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου, διοίκηση και εκμετάλλευση, ιδιωτική χρηματοδότηση των ολυμπιακών έργων, κατασκευή του Ιππόδρομου και άλλων Ολυμπιακών εγκαταστάσεων, σύσταση εταιρίας παρακολούθησης των συγκοινωνιακών έργων, κατασκευή και λειτουργία χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων κατασκευή του Ολυμπιακού Χωριού, παραχώρηση στις ΒΕΠΕ χρήσης αιγιαλού και παραλίας, εκτέλεση λιμενικών έργων κατασκευή έργων προς τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, παροχή υπηρεσιών προς τους ΟΤΑ καζίνο, μαρίνες, τουριστικές εγκαταστάσεις, κατασκευή μονάδων ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου, αιολικών πάρκων κλπ. μεταφορά και διαχείριση λυμάτων.

Οι ασχολούμενοι με το θέμα των «συμπράξεων», στη βάση μελετών που έχουν κάνει και θέλοντας, προφανώς να διαφημίσουν το νέο εγχείρημα της οικονομικής ολιγαρχίας, υποστηρίζουν ότι οι περισσότερες μορφές και τύποι συνεργασίας που ακολουθήθηκαν μέχρι σήμερα, μέσω της ανάθεσης έργων, ήταν επιτυχείς, και θα μπορούσαν να ενταχθούν στα σχέδια για τις ΣΔΙΤ. Λόγος γίνεται για έργα όπου τα κέρδη ρέουν άφθονα και ταυτόχρονα δεν αμφισβητείται ο κοινωφελής χαρακτήρας του έργου (Αττικό Μετρό, Σταθμοί Αυτοκινήτων, Τουριστικά Ακίνητα κλπ.). Ως μη επιτυχείς περιπτώσεις θεωρούν - εκ του ασφαλούς, αφού η αναφορά γίνεται σε χρόνους που οι αποφάσεις παίρνονταν από άλλους - μάλλον εκείνα τα έργα που χρυσοπληρώθηκαν, δεν έγιναν, έγιναν με απλή ανάθεση και χωρίς κάποια παραπέρα συμμετοχή εκμετάλλευσης των ιδιωτών κ.ο.κ. Μεταξύ αυτών ανεπιτυχείς θεωρούν: Ολες τις περιπτώσεις για την κατασκευή Ολυμπιακών έργων και την κατασκευή του Ολυμπιακού Χωριού, που έγιναν με κλασικές εργολαβίες. Τις μαρίνες Μυκόνου, Σύρου, Κεφαλονιάς, όπου οι εργασίες διακόπηκαν και εκκρεμούν για πολλά χρόνια. Το θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Λαύριο. Τη σύμβαση με τους Καναδούς και την TVX για το χρυσό της Χαλκιδικής.

Εκείνο που φαίνεται πως οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου δεν ανέχονταν, ήταν οι διάφορες, καθ' όλα τυπικές, διαδικασίες που έπρεπε να ακολουθηθούν, όταν αποφασιζόταν η ανάθεση ενός έργου. Διαδικασίες που εκτιμάται ότι ήταν το ελάχιστο που μπορεί να γίνει, προκειμένου να διασφαλίσουν κάποια εντελώς στοιχειώδη ζητήματα που είχαν να κάνουν με την προστασία της δημόσιας περιουσίας. Για τους επιχειρηματικούς ομίλους ό,τι δεν ήταν άμεσο κέρδος ήταν και είναι ...βάρος, από το οποίο πρέπει να απαλλαγούν. Βάρος αποτελεί η δυνατότητα του Δημοσίου να «σπάει» τα έργα σε μελέτη - σχεδιασμό - κατασκευή. Βάρος είναι οι προβλεπόμενες ενστάσεις που μπορούν να υποβληθούν για θιγόμενα συμφέροντα πολιτών. Το ίδιο οι καθυστερήσεις που πηγάζουν από την τήρηση νόμων και ρυθμίσεων που αφορούν στην προστασία κοινωνικών ομάδων από τα έργα, οι διαδικασίες των απαλλοτριώσεων, η ανάγκη για την ύπαρξη περιβαλλοντολογικών μελετών και η αυστηρή τήρηση των σχετικών κανόνων, η παρακολούθηση των πολεοδομικών ρυθμίσεων κ.ο.κ.

Οχι, όλα αυτά για το κεφάλαιο ήταν και είναι περιττά. Απαιτούσαν και απαιτούν την κατάλυση κάθε όρου και προϋπόθεσης που ενδεχόμενα θα έβαζε το Δημόσιο, οι ΟΤΑ, φορείς των εργαζομένων. Απαιτούσαν και απαιτούν πλήρη ασυδοσία και υποταγή σε ό,τι προστάζουν τα συμφέροντά τους και τα κέρδη τους. Επιπλέον, σε μια εποχή όπου στενεύουν τα όρια για την επικερδή τοποθέτηση κεφαλαίων, αξιώνουν να τους παραχωρηθούν η λειτουργία και η εκμετάλλευση ...«οικονομικών μονάδων», που προσφέρουν σίγουρα και εξασφαλισμένα κέρδη για δεκαετίες ολόκληρες. Μόνο που όταν μιλάμε για ΣΔΙΤ ως «οικονομικές μονάδες» νοούνται και μονάδες Υγείας, Παιδείας, Πολιτισμού, Ενέργειας, Χωροταξίας κλπ. Με ένα λόγο, ζητούσαν το νομοσχέδιο για τις ΣΔΙΤ, που ετοίμαζε το ΠΑΣΟΚ και τώρα υλοποιεί η ΝΔ. Στην προσπάθειά τους αυτή, μάλιστα, βρήκαν αρωγό και την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, η οποία στην Εισήγησή της υποστηρίζει ότι με τον τρόπο που γίνονταν μέχρι τώρα οι αναθέσεις, «δεν προσφέρεται πλήρης κάλυψη σε όλα τα σχετικά θέματα», ενώ οι αναθέσεις, λέει, «γίνονται με μεγάλες καθυστερήσεις, αυξημένα κόστη, σημαντικές δυσκολίες στις διαδικασίες δημοπράτησης και περιορισμένες δυνατότητες σωστού καταμερισμού των κινδύνων». Αυτά όλα καλούνται τώρα να εκλείψουν μέσα από ένα νόμο, που δε θα αφήσει τίποτα όρθιο, σε ό,τι αφορά τους κλάδους και τις δημόσιες υπηρεσίες που σχεδιάζεται να παραχωρηθούν στους ιδιώτες.

Το ακριβές χρονοδιάγραμμα εξάπλωσης των νέων μορφών εξασφάλισης ζωτικού χώρου για τη μακροχρόνια κερδοφόρα δράση του μεγάλου κεφαλαίου μπορεί να μην είναι γνωστό, ωστόσο θεωρείται βέβαιο ότι η κυβέρνηση έχει ...στρώσει το σχετικό χαλί. Ολους τους τελευταίους μήνες έχει προωθήσει διάφορες νομοθετικές ρυθμίσεις που στοχεύουν στην εισβολή των επιχειρηματικών ομίλων στα διάφορα σχήματα των ΣΔΙΤ. Τέτοιες ρυθμίσεις είναι: Το πρόγραμμα «ΘΗΣΕΑΣ» που προβλέπει ότι η χρηματοδότηση συγκεκριμένων και αναγκαίων για τους ΟΤΑ έργων θα γίνεται μόνο με την προϋπόθεση ότι θα περνούν μέσα από «συμπράξεις» με εκπροσώπους του κεφαλαίου. Ο αναπτυξιακός νόμος της ΝΔ, οι νέες φορολογικές ρυθμίσεις, το νομοσχέδιο που ρυθμίζει θέματα της Κτηματικής Εταιρίας του Δημοσίου, πολεοδομικές και άλλες ρυθμίσεις. Ενα σύνολο ρυθμίσεων, που -όπως λένε οι αρμόδιοι- «με τον κατάλληλο συντονισμό θα δημιουργήσουν συνθήκες ευελιξίας για προσέλκυση επενδυτών και την άντληση ιδιωτικών κεφαλαίων».

Με πρόσχημα την ανακαίνιση νοσοκομείων μεθοδεύεται η εισβολή του ιδιωτικού κεφαλαίου σ' αυτά

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι ενώ με σχετική ακρίβεια περιγράφονται τουλάχιστον 10-15 τύποι «συμπράξεων», ανάλογα με το βαθμό και το χρονικό διάστημα εμπλοκής του ιδιωτικού κεφαλαίου, αποφεύγεται επιμελώς να ονοματιστούν οι τομείς στους οποίους μπορούν να εμφανιστούν ΣΔΙΤ. Ετσι, στο νομοσχέδιο που έδωσε στη δημοσιότητα ο υπουργός Οικονομίας αναφέρονται μόνο τομείς στους οποίους υποτίθεται πως δεν μπορούν να υπάρξουν «συμπράξεις», αλλά και αυτοί είναι συζητήσιμοι. Κι αυτό επειδή ως τέτοιοι εμφανίζονται τομείς «που κατά το Σύνταγμα ανήκουν άμεσα και αποκλειστικά στο κράτος», αλλά η διατύπωση είναι άνευ ουσίας, αφού μία μέρα μετά τη δημοσιοποίηση του νομοσχεδίου ο Θ. Ρουσόπουλος ανακοίνωσε ότι ...ξεκινούν οι διαδικασίες τροποποίησης του Συντάγματος. Σε ό,τι αφορά στο νομοσχέδιο, πάντως, σημειώνεται ότι αντικείμενο ΣΔΙΤ δεν αποτελούν «η εθνική άμυνα, η αστυνόμευση, η απονομή της δικαιοσύνης και η ευθύνη εκτέλεσης των ποινών που επιβάλλονται από τα ποινικά δικαστήρια». Αρα, κάθε άλλος τομέας, κάθε άλλος κλάδος, κάθε άλλη υπηρεσία, μπορεί να ενταχθεί σε ΣΔΙΤ, αρκεί αυτό να συμφέρει τους εκπροσώπους του κεφαλαίου.

Μέχρι στιγμής δεν είναι εύκολο να ειπωθεί κάτι συγκεκριμένο για τον τρόπο που θα εμφανιστούν οι ΣΔΙΤ, ή για τη σειρά των κλάδων που θα πρωταγωνιστήσουν. Θεωρείται όμως βέβαιο ότι οι εκπρόσωποι των επιχειρηματικών ομίλων ακονίζουν τα μαχαίρια τους για να βάλουν πόδι σε τομείς όπως:

Ο κλάδος της Υγείας, ο κλάδος της Παιδείας, ο κλάδος του Τουρισμού, κλάδοι που συνδέονται με το περιβάλλον (εργοστάσια ανακύκλωσης απορριμμάτων και παραγωγής ενέργειας), ο κλάδος του Πολιτισμού (μουσεία, πολιτιστικοί χώροι), ο κλάδος της Δικαιοσύνης (φυλακές, ασφάλεια), ο κλάδος της Ενέργειας, ο κλάδος της ύδρευσης, κλάδοι που εντάσσονται σε τομείς των υποδομών, αποχετεύσεις, βιολογικοί καθαρισμοί, πάρκα, παιδικές χαρές, πεζόδρομοι, κλπ., η κατασκευή και λειτουργία εκθεσιακών κέντρων, η οργάνωση των τελωνείων, η κατασκευή και λειτουργία των ΚΤΕΟ, οι εθνικοί οδικοί άξονες, οι σιδηροδρομικές εμπορευματικές μεταφορές, η εκχώρηση επιμέρους υπηρεσιών (λογιστική παρακολούθηση, ανάθεση μελετών, ερευνών, κλπ.).

Υπάρχουν βέβαια κλάδοι όπου, μάλλον λόγω του διαγκωνισμού των κυβερνητικών στελεχών να δείξει ο καθένας για δικό του λογαριασμό ότι έχει να παρουσιάσει έργο, έχουν εμφανιστεί κάποιες πιο συγκεκριμένες πλευρές από το σχεδιασμό που γίνεται παρασκηνιακά.

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί ο χώρος της Υγείας, όπου ο αρμόδιος υπουργός, Ν. Κακλαμάνης, για να δικαιολογήσει την πολιτική που οδηγεί στη ραγδαία εμπορευματοποίησή της, χρησιμοποιεί ένα καθ' όλα αποπροσανατολιστικό σλόγκαν, λέγοντας ότι «εμείς δεν ιδιωτικοποιούμε τον δημόσιο τομέα, αλλά δημοσιοποιούμε τον ιδιωτικό»!!! Σ' αυτά τα πλαίσια, στα πλαίσια της δημιουργίας των προϋποθέσεων να αλωθεί το δημόσιο σύστημα Υγείας από τα ιδιωτικά ξενοδοχειακού τύπου μεγαθήρια, εντάσσεται και η άρνηση της κυβέρνησης για τη λήψη μέτρων που θα οδηγήσουν στη βελτίωση της λειτουργίας των δημόσιων νοσοκομείων. Αντί αυτών προωθείται η λειτουργία πολυκλινικών με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια (Ολυμπιακό Χωριό), ή η ακριβοπληρωμένη για το δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία ενοικίαση θέσεων Μονάδων Εντατικής Θεραπείας σε ιδιωτικές κλινικές. Επιπλέον, με πρόσχημα την ανακαίνιση νοσοκομείων («Ιπποκράτειο», «Λαϊκό», «Σωτηρία», «Ελπίς», κ.ά.) μεθοδεύεται η εισβολή του ιδιωτικού κεφαλαίου σ' αυτά, ενώ με το σύστημα των «συμπράξεων» ετοιμάζεται η κατασκευή νοσοκομειακών μονάδων στην Κέρκυρα, στην Κατερίνη, στη Χίο και αλλού. Το πώς ακριβώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις των ιδιωτικών φορέων μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής των νοσοκομειακών μονάδων, αν δηλαδή και για πόσο χρονικό διάστημα θα ανατεθεί στους ιδιώτες η διαχείριση και λειτουργία των νοσοκομείων, ποιους τομείς της λειτουργίας θα παρακολουθεί κ.ο.κ., είναι ζητήματα που θα διευκρινιστούν στο αμέσως επόμενο διάστημα.

Κυβέρνηση και επιχειρηματικές ομάδες είναι βέβαιο ότι έχουν εκπονήσει σχέδια και για άλλους τομείς, όπως, για παράδειγμα, τον κλάδο της Παιδείας. Εδώ, μπορεί οι κυβερνώντες να μην έχουν ανοίξει τα χαρτιά τους, το έκανε όμως πριν από τις εκλογές ο Παπανδρέου του ΠΑΣΟΚ. Τότε, που πάνω στον ειρμό του ...«άλλαξέ τα όλα», εξηγούσε ότι οραματίζεται το σχολείο να λειτουργεί ως ένας πολυχώρος που θα χρηματοδοτείται από κάποιες εταιρίες, οι οποίες θα παίρνουν πίσω τα χρήματά τους (έτσι όριζε ο αρχηγός το επιχειρηματικό κέρδος) από την εκμετάλλευση του συγκροτήματος, όπου θα λειτουργούν καταστήματα, καφετερίες, δισκοπωλεία, κλπ.

Μπορεί σήμερα να ακούγεται ακραίο ο Αποστολόπουλος του Ιατρικού Κέντρου να στρογγυλοκαθίσει και να κάνει μπίζνες στο Γενικό Κρατικό, ή ο Λαμπράκης να γίνει αφεντικό στο σχολικό συγκρότημα της Γκράβας. Οπως εξίσου υπερβολικό φαίνεται να φτιαχτούν από τους δύο συγκεκριμένους επιχειρηματίες νοσοκομεία και σχολεία, που να εμφανίζονται ως δημόσια. Κακώς. Κακώς νομίζουμε ότι όλα αυτά δεν αποτελούν για το κεφάλαιο στοχεύσεις. Και καλό είναι να μην ξεχνάμε ότι σχετικά πρόσφατα θεωρούνταν, για παράδειγμα, αδιανόητο να γίνεται συζήτηση για συνταξιοδότηση μετά τα 65 και 70, κανείς δεν πίστευε ότι η «διευθέτηση» του χρόνου εργασίας θα γεννούσε εργάσιμη βδομάδα μέχρι 65 ώρες, ουδείς φανταζόταν παραλίες, πλαζ και ξενοδοχεία που πάντα ανήκαν στο δημόσιο να παραδίνονται σε ιδιώτες, ήταν εκτός λογικής μέσα στην Αθήνα να πληρώνουμε διόδια και να 'χουμε ιδιωτικά αεροδρόμια και γέφυρες. Ετσι, εκείνο που δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας είναι η ουσία: Οσο εξαρτάται από την οικονομική ολιγαρχία και τις κυβερνήσεις της, οι «καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις», οι αντιδραστικές-αντιλαϊκές ανατροπές, που και μέσω των «συμπράξεων» στόχο έχουν τη βελτίωση των όρων αναπαραγωγής του κεφαλαίου, θα επεκτείνονται και θα βαθαίνουν χωρίς τελειωμό. Μόνο αν απέναντι σ' αυτή την καταστροφική, για το λαό και τη χώρα, πολιτική, ορθωθεί ένα λαϊκό αντιιμπεριαλιστικό- αντιμονοπωλιακό κίνημα αντίστασης και αντεπίθεσης, είναι δυνατόν να αναχαιτιστούν οι αρπαχτικές διαθέσεις του κεφαλαίου.

Ο καθένας, πρώτοι και καλύτεροι οι κυβερνώντες, οι νυν και οι πρώην, καταλαβαίνει ότι οι «συμπράξεις» του δημοσίου με ιδιωτικές εταιρίες δε στήνονται στη βάση του αλτρουισμού των μεγαλοεπιχειρηματιών, ούτε επειδή τάχα θέλουν να συμβάλουν στην εξυπηρέτηση των πολιτών και στην αναβάθμιση των συνθηκών ζωής. Αποκλειστικό κριτήριο για την ανάληψη οποιασδήποτε επιχειρηματικής δράσης είναι το κέρδος. Και επειδή στις σημερινές συνθήκες οι ...συνεταιρισμοί με το δημόσιο αποφέρουν αισθητά μεγαλύτερα, σαφώς πιο εγγυημένα και τώρα με τις ΣΔΙΤ περισσότερο μακρόπνοα κέρδη, γι' αυτό και προτιμούνται από τους εκπροσώπους του κεφαλαίου.

Η άλλη πλευρά του ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας και των ΣΔΙΤ είναι ότι η εξασφάλιση των επιχειρηματικών κερδών «πάει πακέτο» με την ολόπλευρη και συνολική υποβάθμιση των προσφερόμενων υπηρεσιών, κάτι που εκφράζεται με διάφορους τρόπους. Εκεί οδηγεί η εισαγωγή ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων αποτίμησης της λειτουργίας τομέων, που έτσι κι αλλιώς έχουν κοινωφελή χαρακτήρα. Ο καθένας μπορεί να καταλάβει τις συνέπειες και τις επιπτώσεις που θα έχει για μια κοινωνία - και ειδικά για τα οικονομικώς αδύνατα τμήματά της - να μετριέται η αποδοτικότητα της λειτουργίας μιας σειράς κλάδων και υπηρεσιών, με βάση τους δείκτες κερδοφορίας των ...«συμπραττομένων» επιχειρήσεων. Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι με την εφαρμοζόμενη πολιτική οδηγούμαστε στην υποβάθμιση της έρευνας και των μελετών. Στην επιβολή τελών, εισιτηρίων, διοδίων και άλλων χαρατσιών για τη λήψη υπηρεσιών που μέχρι τώρα ήταν δωρεάν. Στον αποκλεισμό μεγάλων ομάδων εργαζομένων, ανέργων, συνταξιούχων. Στην καθιέρωση υπηρεσιών πολλών ταχυτήτων. Οδηγούμαστε, δηλαδή, στην πλήρη και καθολική εμπορευματοποίηση του συνόλου των κλάδων και των υπηρεσιών που όλες τις τελευταίες δεκαετίες «προσφέρονταν» για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης. Εν τέλει, είναι απόλυτα βέβαιο: Από τη στιγμή που το κέρδος γίνει, όπως επιδιώκει το στρατόπεδο των εκμεταλλευτών, το πρωταρχικό κριτήριο αξιολόγησης της λειτουργίας κλάδων-υπηρεσιών, όπως η υγεία, η παιδεία, ο πολιτισμός, οι συγκοινωνίες, η ηλεκτρική ενέργεια, η ύδρευση, η αποχέτευση, κ.ο.κ., πολλές εκατοντάδες χιλιάδες λαϊκά νοικοκυριά, στην όχθη των εκμεταλλευομένων αρκετά εκατομμύρια εργαζόμενοι θα βρεθούν στο μεταίχμιο της οικονομικής και κοινωνικής περιθωριοποίησης.