Από το 1969, με τα κίνητρα του τότε αναπτυξιακού νόμου, μια σειρά από βαριές βιομηχανικές μονάδες μεταφέρονται από την Αττική στη Βοιωτία και συγκεκριμένα στην ευρύτερη περιοχή Οινοφύτων - Σχηματαρίου. Πρόκειται για την περιοχή από το 55ο μέχρι και το 75ο χιλιόμετρο της Εθνικής Οδού Αθηνών - Λαμίας. Σε όλη αυτή την περιοχή υπάρχουν σήμερα 450 εργοστάσια, 10.000 μόνιμοι κάτοικοι και 11.000 εργαζόμενοι που διαμένουν στην Αττική.

Από εκείνη τη χρονική περίοδο, όλες οι βιομηχανίες, όπως μας εξηγεί ο Θανάσης Παντελόγλου, χημικός, βιοχημικός μηχανικός, διευθυντής σε εργοστάσιο παραγωγής χημικών προϊόντων, ρίχνουν τα λύματά τους «στο μέσο ρου του Ασωπού Ποταμού (σ.σ.: το κύριο μέρος του ποταμού) και στον παραπόταμό του, τον Θερμιδώνα, ο οποίος ενώνεται με τον μέσο ρου του κύριου ποταμού». Και συνεχίζει: «Μέχρι και το γεφυράκι του Αγ. Θωμά ο Ασωπός "κατεβάζει" νερά περίπου 100 κυβικών μέτρων ημερησίως. Στο μέσο ρου, ο Ασωπός μετατρέπεται σε ανοιχτό λυματοφόρο αγωγό βαριάς βιομηχανικής μόλυνσης με 800 κυβικά μέτρα το 24ωρο. Το πρόβλημα είναι ότι σε αυτό το σημείο μετράμε τόση ποσότητα. Το πραγματικό συνολικό μέγεθος όμως των λυμάτων που χύνονται στο μέσο ρου του Ασωπού είναι γύρω στα 15.000 κυβικά μέτρα το 24ωρο!».

Οπως μας εξηγεί, αυτή η διαφορά των περίπου 14.200 κυβικών μέτρων νερού (σ.σ.: δηλαδή λυμάτων) κάθε μέρα, μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής. «Η διαφορά αυτή υπάρχει γιατί χάνεται το νερό αυτό, σε μορφή λυμάτων, στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα», λέει χαρακτηριστικά. Το πρόβλημα στον Ασωπό γίνεται ακόμη οξύτερο εξαιτίας των λυμάτων που έρχονται από τον Θερμιδώνα, ο οποίος μεταφέρει τα λύματα από τεράστιες βιομηχανίες, όπως είναι η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ). «Αυτές οι διαρροές των λυμάτων στον υδροφόρο ορίζοντα κάνουν το πόσιμο νερό που αντλούμε από τον υδροφόρο ορίζοντα να είναι τοξικό, με βαριά μόλυνση χρωμίου, μολύβδου, νιτρικών και καδμίου».

Ολα αυτά τα στοιχεία, όπως μας εξηγεί, λειτουργούν σωρευτικά στον οργανισμό (δεν αποβάλλονται) με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος λευχαιμίας και άλλων μορφών καρκίνου. Πέραν, όμως, των βιομηχανικών λυμάτων, έχουμε και τα στερεά απόβλητα, τα οποία, όπως ο ίδιος μας εξηγεί, καίγονται κάθε μέρα - και βράδυ - στο πλάι του ποταμού, μολύνοντας πέρα από το νερό και την ατμόσφαιρα της περιοχής.

Η μόλυνση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα του Ασωπού έχει ως άμεση συνέπεια να μολύνονται και οι πηγές με τις οποίες υδροδοτούνται όχι μόνο οι γύρω πόλεις αλλά και μέρος της Αττικής. Συγκεκριμένα, μέσω του υδροφόρου ορίζοντα μολύνονται οι πηγές του Αγ. Θωμά, οι οποίες τροφοδοτούν με πόσιμο νερό τις περιοχές Δήλεσι, Οινοφύτων και Αγίου Θωμά. Επιπλέον, μολύνονται οι πηγές της Μαυροσουβάλας, από τις οποίες αντλεί νερό η ΕΥΔΑΠ και τροφοδοτεί με πόσιμο νερό ορισμένες περιοχές της Αττικής, όπως, π.χ., ο Μαραθώνας.

Τα παραπάνω προκύπτουν από την Περιβαλλοντική Μελέτη Ευρύτερης Λεκάνης Ασωπού Ποταμού της ΕΤΒΑ. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη μελέτη που εξετάζει τις χρήσεις γης, τον υδρολιθικό και υδρολογικό χάρτη της περιοχής. Η μελέτη συντάχθηκε και ολοκληρώθηκε το 1996. Να σημειώσουμε ότι η ΕΤΒΑ - την περίοδο της μελέτης - ήταν η αρμόδια κρατική υπηρεσία για την ανάπτυξη των βιομηχανικών περιοχών (όπως της περιοχής Σχηματαρίου - Οινοφύτων). Από το 1996, όμως, που είναι γνωστή η παραπάνω μελέτη, μόλις στις 3/10/2005 η υγειονομική υπηρεσία της Νομαρχίας Βοιωτίας αναγνώρισε το πρόβλημα όταν και ζήτησε με έγγραφό της (Αρ. Πρωτ. Φ43/12/2662) «να ενταθεί και να συστηματικοποιηθεί ο δειγματοληπτικός έλεγχος και η παρακολούθηση των νιτρικών ιόντων».

Επίσημα, δε, έγινε γνωστό μόλις το 2004 (!) όταν με ανάλυση του Γενικού Χημείου του Κράτους (Χημική Υπηρεσία Λιβαδειάς) προκύπτει ότι ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας είναι ανοιχτός στην κυμαινόμενη βιομηχανο-γεωργική βαριά ρύπανση και μόλυνση. Στην ουσία, όμως, όλα τα παραπάνω απλά επιβεβαιώνουν την πάγια πολιτική που δίνει «γην και ύδωρ» στους βιομηχάνους.

Πέρα όμως από τα παραπάνω, αναδεικνύεται άλλη μια παράμετρος. Με νόμο υποχρεώθηκαν δήθεν οι βιομήχανοι να κατασκευάσουν βιολογικό καθαρισμό σε κάθε εργοστάσιο, παίρνοντας μάλιστα πριμοδότηση από τα διάφορα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, που κάλυπτε το 60% του κόστους. «Αντί για βιολογικό καθαρισμό έφτιαξαν κάτι χαβούζες, οι οποίες σταδιακά έπαψαν και αυτές να λειτουργούν», μας λέει ο Θ. Παντελόγλου.

Στην ουσία, δηλαδή, πριμοδότησαν τους εργοστασιάρχες, οι οποίοι αφού πήραν τα λεφτά από την ΕΕ, δεν έφτιαξαν τίποτα και συνέχισαν να μολύνουν το πόσιμο νερό. Επιπλέον, τίθενται πολλά ερωτήματα:

• Τα εργοστάσια που παράγουν κατά κύριο λόγο τρόφιμα και ποτά και χρησιμοποιούν σε μεγάλες ποσότητες νερό, μήπως αυτό προέρχεται από τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής;
• Χρησιμοποιούν το μολυσμένο νερό;
• Τι έλεγχοι γίνονται από το κράτος;
• Μήπως το μολυσμένο νερό που ρέει στον Ασωπό φτάνει τελικά σε κάθε σπίτι της χώρας;

Στο γεφυράκι του Αγίου Θωμά, αντικρίζουμε και την πρώτη πηγή της μόλυνσης. «Είναι ένα καροτάδικο που πετάει τα λύματα μέσα στον ποταμό», μας εξηγεί ο Θ. Παντελόγλου. «Από αυτό το σημείο αρχίζει η μόλυνση», συνεχίζει. Μέχρι εκείνο το σημείο - μας εξηγεί - ο Ασωπός είναι ένα ποτάμι που «κατεβάζει» 100 κυβικά μέτρα νερό το 24ωρο. Λίγα χιλιόμετρα παρακάτω, γίνεται ένας ποταμός με 800 κυβικά μέτρα ημερησίως. Ολα τα επιπλέον αυτά κυβικά είναι λύματα.

Πηγαίνουμε στο σημείο όπου ο Ασωπός ενώνεται με τον παραπόταμό του, τον Θερμιδώνα. Από αυτόν κατεβαίνουν τα λύματα της ΕΑΒ (Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία) και πέφτουν στην κοίτη του ποταμού. «Εχουμε ζητήσει από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) να έρθει και να κάνει εντατικούς ελέγχους στα εργοστάσια που ρίχνουν τα λύματα στον ποταμό. Δυστυχώς, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ανταπόκριση», μας λέει ο Σπύρος Μαζαράκης, πρόεδρος του Συνδικάτου Μετάλλου Βοιωτίας.

Προχωρώντας στα εργοστάσια, συναντούμε ένα «βαφείο - φινιριστήριο». Η ταμπέλα στο μπροστινό μέρος μάς ενημερώνει ότι από τις 31/12/99, έχει ολοκληρωθεί το έργο - που συγχρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ - της συλλογής των αποβλήτων. Ομως, πλησιάζοντας, στο πίσω μέρος του εργοστασίου βλέπουμε τα λύματά του να «χύνονται» χωρίς καμιά επεξεργασία μέσα στον ποταμό!

Ενα άλλο βαφείο, λίγο πιο κάτω, καίει ανεξέλεγκτα στερεά απόβλητα: Ο εργοστασιάρχης έχει ανοίξει μια λακκούβα στο προαύλιο του εργοστασίου και εκεί έχει πετάξει κάτι πλαστικά βαρέλια (σ.σ.: δεν ξέρουμε αν είναι άδεια ή αν κάτι περιέχουν) και έχει βάλει φωτιά. «Κανείς από τους υπευθύνους δεν έχει κάνει μέχρι σήμερα τίποτα. Από τη στιγμή που μια σειρά από εργοστάσια χτίστηκαν δίπλα στο ποτάμι, χωρίς καμιά υποδομή, υπήρχε το ερώτημα πού θα ρίχνουν τα απόβλητά τους. Τώρα το ξέρουμε...», μας λέει ο Γ. Οικονομίδης, πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων των Οινοφύτων.

Λίγο πιο κάτω, στο ύψος της σιδηροδρομικής γέφυρας και λίγα μόλις μέτρα από την Εθνική Οδό, συναντούμε μια λίμνη. Λίμνη από λύματα. Θα έλεγε κανείς πως πρόκειται για βόθρο. Και όμως, είναι η συνέχεια του Ασωπού ποταμού. «Εδώ καταμετρούμε 800 κυβικά μέτρα νερού υπό τη μορφή λυμάτων», μας λέει ο Θ. Παντελόγλου. Εκτός από τους κατοίκους και οι εργαζόμενοι στις βιομηχανίες είναι αναγκασμένοι να πίνουν από αυτά τα νερά. Ο Τ. Ριζόπουλος πρόεδρος του Σωματείου Φάρμακος Βοιωτίας μάς λέει χαρακτηριστικά: «Στο χώρο του εργοστασίου επιβάλλαμε οι εργαζόμενοι να πίνουν εμφιαλωμένο νερό, ακριβώς επειδή είδαμε το πρόβλημα που υπάρχει με το νερό»...