Καμιά θυσία δεν πήγε χαμένη. Παραμένει ο όρκος. Του ανυπόταχτου. «Ολων αυτών που έδωσαν τη ζωή τους κι όλων αυτών που επέζησαν και συνεχίζουν σήμερα να παλεύουν ακούραστα και αγόγγυστα».

Παραμένει ως όρκος του σύγχρονου μαχητή στην ίδια ταξική μάχη, που μαίνεται σ' ένα σύγχρονο αντίστοιχα «πύρινο» μέτωπο. Για να εξασφαλίσει και να υπερασπιστεί «τη δημοκρατία, την τιμή, την εργασία, την περιουσία και την πρόοδο του λαού μας...». Για να δυναμώσει ο αντιιμπεριαλιστικός αγώνας, να διαφεντέψει ο λαός τον τόπο του.

Σ' αυτόν τον όρκο αποτυπώνεται το περιεχόμενο της εκδήλωσης που οργάνωσε το μεσημέρι της περασμένης Κυριακής η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, τιμώντας τα 60 χρόνια από την ίδρυση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, στη Λυκόρραχη, στο Γράμμο, όπου και έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενός απέριττου μνημείου. Στην εκδήλωση, η οποία πλαισιώθηκε από έναν θεατροποιημένο διάλογο τον οποίο απέδωσαν νέοι κομμουνιστές, μίλησε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα, ενώ αποτέλεσε και την κορύφωση του 15ου Αντιιμπεριαλιστικού Διημέρου της ΚΝΕ - που φέτος έγινε στο Νεστόριο.

Οι πρώτοι διαδηλωτές - σ' αυτήν την ιδιότυπη διαδήλωση εκεί ψηλά στο Γράμμο - που για να είναι συνεπείς στο ραντεβού ταξίδευαν όλη τη νύχτα, μπαίνουν στο χωριό λίγο πριν τις 12 το μεσημέρι. Μια ώρα μετά φτάνουν τα πρώτα λεωφορεία με τα μέλη και τους φίλους της ΚΝΕ. «ΑΓΩΝΑΣ - ΡΗΞΗ - ΑΝΑΤΡΟΠΗ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΜΕ ΑΝΥΠΑΚΟΗ»! Το πανό με το σύνθημα του 15ου αντιιμπεριαλιστικού διημέρου, αναδεικνύοντας τα διδάγματα της τρίχρονης εποποιίας, αλλά και συνολικά της ιστορίας του κινήματος, μπαίνει στην κορυφή της πορείας, μαζί με τις Οργανώσεις της Δυτικής Μακεδονίας που φιλοξένησαν νεολαίους από όλη τη χώρα. Το μήνυμα των νέων παιδιών είναι καθαρό: «ΚΚΕ Ισχυρό - Μέτωπο Λαϊκό» και «Οι μαχητές του Γράμμου δε λύγισαν ποτέ, δόξα και τιμή στο ΔΣΕ»!

Η διαδήλωση έχει αρχίσει να απλώνει το μεγαλείο της. Σμίγουν οι γενιές των ανταρτών με τους «άγουρους» ακόμα σημερινούς αγωνιστές. Στη φωτογραφική έκθεση με τα ντοκουμέντα απ' το ΔΣΕ, στα γύρω καφενεία και σπίτια, στην πλατεία και τους δρόμους, μπερδεύονται οι αναμνήσεις των μεγαλύτερων με το δέος των νεότερων, μαζί με τραγούδια όλο νόημα, για τους «ήρωες άπαρτα βουνά», αλλά κι εκείνους που «όταν σφίγγουν το χέρι, ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο». Δεν είναι απλή συγκίνηση, είναι η ζωντανή ιστορία που δικαιώνει την απόφαση της αντίστασης.

Στη 1 και τέταρτο, τα μπλοκ της ΚΝΕ πορεύονται ήδη στον μικρό αυχένα που οδηγεί στο μνημείο. Κάθε διαδηλωτής είναι και μια κόκκινη σημαία, προχωρά με βήματα αργά και σταθερά. Πρέπει να γυρίσει κανείς κάτω, να δει την πλατεία ακόμα να γεμίζει και τα λεωφορεία ακόμα να φτάνουν για να αντιληφθεί ότι όλος ο δρόμος που οδηγεί στο ύψωμα πάνω απ' το χωριό είναι πλημμυρισμένος από κόσμο που ανεβαίνει. Οι κόκκινες σημαίες, μαζί κι όσες μπηγμένες στο χώμα οριοθετούν το μονοπάτι προς το μνημείο, σκίζουν τον αέρα, σύννεφα έχουν αρχίσει να μαζεύονται, σκεπάζουν ήδη δυτικά την κορυφή απέναντι στο Κάμενικ και σιγά-σιγά βορειοανατολικά κι αυτήν στην Πάνω Αρένα. Οι λιγοστές ψιχάλες που πέφτουν εκλαμβάνονται απλά σαν ένα δάκρυ του ουρανού... Ο βρόντος απ' τις αστραπές σαν μια υπενθύμιση πως εδώ ποτέ δεν έπαψε η αντάρα...

Οι μελωδίες και οι στίχοι για τους νεκρούς που έγιναν «λευτεριάς λίπασμα», γιατί κανείς αγώνας δεν είναι χαμένος, το κάλεσμα «έλα και πάρ' τη μόνος σου τη λευτεριά, με τραγούδια, όπλα και σπαθιά» γιατί ο άνθρωπος έχει λόγο κι ευθύνη για τη ζωή του, γίνονταν, μαζί με το σαστισμένο απ' το σεβασμό προς τον ιερό αυτό τόπο βλέμμα των νέων παιδιών, τρανή υπόσχεση συνέχειας. Που έφτανε σε κάθε κορυφή του Γράμμου και του Σμόλικα, απλώνονταν στην κοιλάδα του Σαραντάπορου, ανέβαινε ψηλά στην Πέτρα Μούκα την άλλοτε έδρα του Γενικού Αρχηγείου, σκαρφάλωνε στις πλαγιές που έγιναν και νοσοκομείο και πυροβολείο και τάφος, και σχολή στρατιωτική και τόπος πολιτικής διαφώτισης, για εκείνους που επέλεξαν όχι μόνο να μη σκύψουν το κεφάλι στον ντόπιο δυνάστη και το σύμμαχό του ιμπεριαλιστή, αλλά να σηκώσουν το μπόι τους μέχρι εκεί που αρμόζει σ' όποιον παλεύει για την προκοπή τη δική του κι όλου του λαού.

Τα ίδια χέρια που αυθόρμητα σηκώνονται στο άκουσμα του όρκου του αντάρτη του ΔΣΕ, υψώνονται μετά σε γροθιά, όταν ακολουθεί η «Διεθνής». Πάντα επίκαιρο ακούγεται το κάλεσμα στη συνείδηση «εργαζόμενε λαέ, για ποιον και πώς πολεμάς», σα να μη σίγησε ποτέ ο τηλεβόας. Το «Επέσατε θύματα», τη γνώση ότι με την ιστορική πείρα «θεριεύει ο γίγαντας τώρα λαός» και σύντομα «σπάει τα δεσμά κι αλυσίδες» συνοδεύουν οι μπαταριές από συντρόφους που αποτίουν έτσι φόρο τιμής στους νεκρούς. «Σ' αυτούς που δικαίωσαν το "Ανθρωπος αυτός ο Γίγας"» όπως επισήμανε η ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος αναφερόμενη στους μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ.

Κι αμέσως μετά παίρνει ξανά το λόγο η νέα γενιά, που ήδη έχει πάρει και τη σκυτάλη: «Το μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός, είναι ο νέος κόσμος, ο σοσιαλισμός!» Η Αλέκα Παπαρήγα αφήνει λίγα αγριολούλουδα του Γράμμου στο μνημείο εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, η εκδήλωση τελειώνει. Οι ΚΝίτες αποχωρούν συγκροτημένα, όπως και ήρθαν, ενώ όσοι είχαν μείνει στην πλατεία ανηφορίζουν κιόλας, είτε απ' το δρόμο, είτε απ' το ανταρτομονοπάτι, μέσα στο δάσος.

Ο όρκος μένει κρυστάλλινος. Είτε είναι τα δάκρυα της νεαρής γυναίκας που από σεμνότητα κρύβει, είτε είναι η ήρεμη φωνή της παλιάς αντάρτισσας που γυρνώντας προς τον Κλέφτη, μιλά για «τότε...», ατάραχα, αλλά και με όλη την ορμή της στρατευμένης πάλης - μάχης. Δεν είναι οι εικόνες συγκλονιστικές, είναι πρώτα η ετυμηγορία όλων: Συνεχίζουμε στο δρόμο σας! Ορκιζόμαστε!