«Τιμάμε εδώ, στο προπύργιο του Γράμμου, τα 60χρονα από τη δημιουργία του ΔΣΕ. Υποκλινόμαστε με περηφάνια στον τρίχρονο αγώνα που εξελίχθηκε σε ένα πραγματικό ολοκαύτωμα. Τιμάμε όλους εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους, αυτούς που επέζησαν και συνεχίζουν σήμερα να παλεύουν. Τιμάμε τους ανθρώπους του λαού, τους αγρότες και τις αγρότισσες των βουνών που στάθηκαν δίπλα στους αγωνιστές του ΔΣΕ (...)».

«Ο ΔΣΕ μας εμπνέει», τόνισε η Αλ. Παπαρήγα, και προκαταβολικά έδωσε απάντηση σε όσους ίσως ρωτήσουν γιατί το ΚΚΕ «ανασκαλεύει μνήμες» και «φέρνει στην επικαιρότητα τον αγώνα αυτό που άλλοι τον βάφτισαν "συμμοριτοπόλεμο" και άλλοι τον επικρίνουν και τον ξορκίζουν ως έναν εμφύλιο αλληλοσπαραγμό», σημειώνοντας κάποια πράγματα που ξεχνιούνται, όπως:

Υπάρχουν δίκαιοι και άδικοι πόλεμοι. Ο πόλεμος είτε με τη μορφή της αντίστασης είτε μ' αυτή της εσωτερικής ταξικής ένοπλης σύγκρουσης δεν είναι προκαταβολική επιλογή των κομμουνιστών, των αγωνιστών, των λαών. Επιβάλλεται από τις εγχώριες αστικές δυνάμεις και τους ξένους ιμπεριαλιστές.

Η κομμουνιστική θεωρία είναι απολύτως συνυφασμένη με την εξάλειψη των αιτιών που γεννούν τους πολέμους. Ο Μαρξ διακήρυξε σε ανύποπτο χρόνο ότι η πραγματική ελευθερία του ανθρώπου αρχίζει εκεί που τελειώνει ο εργάσιμος χρόνος. Οτι η ελευθερία είναι συνώνυμη της συνείδησης της αναγκαιότητας.

Οι αστικές δυνάμεις αλλά και οι πάσης φύσεως οπορτουνιστές από τη δική τους πλευρά δε θέλουν και δεν μπορούν να αναγνωρίσουν την ερμηνεία της ουσίας, των αιτιών και της φύσης των πολέμων. Οι πόλεμοι δεν εξαπολύονται από παράλογους και ψυχοπαθείς, ούτε καν από εκείνους που έχουν μεμονωμένα ιδιοτελή συμφέροντα.

Σε κάθε ταξική κοινωνία υπήρχαν και υπάρχουν πόλεμοι ως συνέχεια της πολιτικής των καταπιεστικών τάξεων με τα λεγόμενα ειρηνικά μέσα. Υπάρχουν αντιδραστικοί και επαναστατικοί πόλεμοι. Και θα καταργηθούν μόνο όταν πάψουν να εξουσιάζουν αυτοί που καταπιέζουν και δολοφονούν λαούς, αυτοί που χρησιμοποιούν τα όπλα εκεί που δεν μπορεί να γίνει η με ειρηνικά πολιτικά μέσα διείσδυση των κεφαλαίων.

Η ομιλήτρια υπενθύμισε τα λόγια του αείμνηστου συντρόφου μας Χαρίλαου Φλωράκη, που πήρε μέρος στον Εμφύλιο από σημαντικές θέσεις, πολέμησε στις κυριότερες στρατιωτικές μάχες: «Ποτέ τόσοι λίγοι, άοπλοι σχεδόν, πεινασμένοι και αποκομμένοι δεν πολέμησαν εναντίον τόσων πολλών, πάνοπλων, χορτάτων και διασυνδεμένων με ποταμούς εφοδίων, κρατώντας ψηλά τη σημαία του αγώνα επί τρία χρόνια και πέντε μήνες».

«Ο αγώνας του ΔΣΕ - επισήμανε η Αλ. Παπαρήγα - ήταν αντιιμπεριαλιστικός και διεθνιστικός, δίκαιος και ηθικός. Από τη μια μεριά ήταν οι λαϊκές δυνάμεις που εκφράζονταν πολιτικά από το ΚΚΕ και τους συμμάχους του και από την άλλη ήταν οι συνασπισμένες εγχώριες αστικές δυνάμεις και οι ξένοι σύμμαχοί τους, ο αγγλικός αρχικά και στη συνέχεια πιο άμεσα και καταλυτικά ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός».

Αναφερόμενη στο ρόλο των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων από την περίοδο της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης τόνισε: «Και στην Ελλάδα ο αγγλικός ιμπεριαλισμός από την πρώτη στιγμή που φούντωσε το ΕΑΜικό κίνημα αντίστασης με αιμοδότη και καθοδηγητή το ΚΚΕ, έκανε ό,τι μπορούσε για να κλέψει τη νίκη στο νήμα».

Ακολούθως υπογράμμισε πως από καμία μοίρα δεν ήταν γραμμένο να πετύχουν τους σκοπούς τους. Σ' αυτό έπαιξαν ρόλο, πέρα από τον όποιο συσχετισμό δύναμης, και τα λάθη του Κόμματος, η έλλειψη πρόγνωσης για το ζήτημα της εξουσίας, οι αυταπάτες ότι με τη λήξη του πολέμου μπορεί να συνεχίσει η συμμαχία που διαμορφώθηκε στη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου.

Ομως, σημείωσε, για μια ακόμη φορά η επιστημονική μας θεωρία επιβεβαιώθηκε: Η ταξική πάλη δε σβήνει, δεν καταργείται (...). Επιβεβαιώθηκε ότι το κομμουνιστικό κίνημα όταν δεν μπορεί να αποτρέψει τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, τότε υποχρεωτικά πρέπει να συνδέει διαλεκτικά την πάλη για την απελευθέρωση με την πάλη για την εξουσία.

Τα λάθη όμως του Κόμματος - τόνισε - σε μια περίοδο που χωρίς την απαιτούμενη ιδεολογικοπολιτική ετοιμότητα τέθηκε επικεφαλής ενός από τα πιο ρωμαλέα και πιο μαζικά αντιστασιακά κινήματα της Ευρώπης, δεν αθωώνουν τη συνειδητή στρατηγική επιλογή του ιμπεριαλισμού, ή να γονατίσει το ΕΑΜικό κίνημα με πολιτικά μέσα, ή να το αιματοκυλήσει. «Η τρομοκρατία και η βία κατά των κομμουνιστών, κατά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, οι δολοφονίες είναι οι παράγοντες εκείνοι που γέννησαν την ανάγκη του ΔΣΕ, όχι μόνο ως άμυνα αλλά και ως ηρωική προσπάθεια για τη δικαίωση των οραμάτων της Εθνικής Αντίστασης. Οταν μπροστά στους κομμουνιστές, στους αντικαπιταλιστές, αντιιμπεριαλιστές μπαίνει από τα ίδια τα πράγματα το ερώτημα "υποταγή ή αντεπίθεση" η απάντηση είναι μία: Αντεπίθεση!», σημείωσε.

Αναφερόμενη στο «μαζικό ηρωισμό» των μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ, η ομιλήτρια σημείωσε πως «δεν ήταν τυχαίος». Η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ και οι παρακαταθήκες που άφησε στηρίχτηκαν - τόνισε - και σε άλλους παράγοντες που έχουν διαχρονική αξία και επικαιρότητα. Οπως, μεταξύ άλλων:

Η ηθικοπολιτική και ιδεολογική δουλιά ώστε ο σκοπός για τη λαϊκή εξουσία να γίνει κατανοητός, να μη στηρίζεται μόνο στο συναίσθημα. Η προσπάθεια να συνδυάζονται οι υλικές με τις πολιτικοπνευματικές ανάγκες των μαχητών. Η σύνδεση με τους κατοίκους των χωριών για στήριξη. Οι νέοι λαϊκοί θεσμοί που γεννήθηκαν. Η διανομή κτημάτων στους ακτήμονες, μια προσπάθεια για την αλλαγή των σχέσεων ιδιοκτησίας υπέρ του λαού. Ο ασυμβίβαστος αγώνας με τις προκαταλήψεις σε βάρος των γυναικών, των μειονοτήτων. Η φροντίδα για ανάπτυξη της στρατιωτικής τέχνης. Η ανάπτυξη της δημοκρατικής ζωής μέσα στις μονάδες.

Ακολούθως η ομιλήτρια έθιξε κι άλλες πλευρές της προσφοράς του ΔΣΕ, που αφορούσαν στην ανάδειξη της γυναίκας, στη μάχη για την οργάνωση της λαϊκής εκπαίδευσης, για την εξάλειψη της αγραμματοσύνης, για την οργάνωση συστήματος περίθαλψης και υγείας, ακόμα και για την ενημέρωση των φαντάρων του μοναρχοφασιστικού στρατού ώστε να μάθουν την αλήθεια για τον αγώνα του ΔΣΕ.

Καταλήγοντας η ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος σημείωσε ότι τα τελευταία χρόνια το ΚΚΕ έκανε συστηματικές προσπάθειες να προβληθεί το έργο και η αποστολή του ΔΣΕ, να απαντηθούν οι συκοφαντίες που χρόνια κατασκευάστηκαν. «Ημασταν - συμπλήρωσε - υποχρεωμένοι να κάνουμε γνωστά στη νέα γενιά τα ηρωικά κατορθώματα των μαχητών και μαχητριών όλων των ηλικιών. Ιδιαίτερα σήμερα που ο ατομικιστικός ανταγωνισμός είναι το πιο χρησιμοποιημένο ιδεολόγημα της αστικής τάξης».

Υπογράμμισε την ανάγκη βαθύτερης μελέτης των συμπερασμάτων της περιόδου πριν και μετά τον ΔΣΕ.

«Η δικαίωση του αγώνα του ΔΣΕ δεν έχει έρθει ακόμα (...). Νέα προβλήματα στέκουν μπροστά μας (...). Αυτό που έχει σημασία είναι να έχουμε πλήρη ιδεολογικοπολιτική ετοιμότητα, επεξεργασμένη στρατηγική και ικανότητα να ανταποκριθούμε και σε μια απότομη στροφή του κινήματος, σε μια ενδεχόμενη στασιμότητα αλλά και σε ένα πρωτοφανέρωτο φούντωμα. Εδώ, στο ΚΚΕ, χτυπά η καρδιά του μέλλοντος. Εδώ γίνονται ένα το χτες με το σήμερα και το αύριο». Και κατέληξε:

«Σύντροφοι που πέσατε στις βουνοκορφές του Γράμμου και του Βίτσι, έστω και αν σήμερα δε γνωρίζουμε όλοι τα ονόματά σας, δεν ξεχνάμε τη θυσία σας. Είσαστε εσείς που δικαιώνετε το "Ανθρωπος, αυτός ο Γίγας"».

«Σύντροφε Νίκο, Δημήτρη, Ηλία, Θανάση, Κοσμά, Μάρκο, Αβραάμ, Παντελή, Λάμπρο, Κόλια, Βάντσε...».

Η φωνή του κοριτσιού, από πάνω απ' το ύψωμα, φτάνει μέχρι κάτω, την πλατεία της Λυκόρραχης.

«Συντρόφισσα Ειρήνη, Αφροδίτη, Βαγγελιώ, Σοφία, Φλόγα, Ολγα, Αστραπή, Τσβέτα, Βελίτσα...», συνεχίζει ένα νεαρό αγόρι. «Μας ακούτε, είμαστε όλοι εδώ. Είμαστε εδώ, προσφέρουμε τις τιμές που σας πρέπουν».

Κυριακή, 2 του Ιούλη. Μία και μισή το μεσημέρι. Η εκδήλωση ξεκινά, πάνω στο ύψωμα.

«Βροντάει ο Ολυμπος και πάλι... Νέο αντάρτικο γεννιέται ν' αγωνιστεί για λευτεριά...». Ο ύμνος του ΔΣΕ αντηχεί στα λημέρια των ανταρτών. Οπως τότε.

Εξακολουθεί η ίδια αντρική φωνή:

«Σύντροφοι μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ που σε τούτα τα χώματα, για πάνω από τρία χρόνια γίνατε ολοκαύτωμα, αντιπαλεύοντας τον αγγλοαμερικάνικο ιμπεριαλισμό και τους ντόπιους υποτακτικούς, για Λαϊκή Εξουσία, δε σας ξεχνάμε!

Είμαστε όλοι εδώ και πάνω απ' όλα ο ανθός της ελληνικής νεολαίας, η Κομμουνιστική Νεολαία Ελλάδας, για να σας τιμήσουμε καθώς σας πρέπει».

Χιλιάδες κόσμος μαζεμένος, πάνω στο λόφο και κάτω στην πλατεία. Κι όμως, τίποτα άλλο δεν ακούγεται, πέρα απ' τις δυο νεανικές φωνές. Δυο φωνές που δηλώνουν «παρών» για όλους: «Είναι πολλοί οι ζωντανοί μαχητές και μαχήτριες ανάμεσά μας, είναι μαζί μας και εκείνοι που χάθηκαν στον υπέρτατο αγώνα.

Είναι μαζί μας με τα αποτυπώματα των ακροδαχτύλων τους στα υπολείμματα των κανονιών του ΔΣΕ, των όλμων, των πολυβόλων, των πάντσερ, των ντουφεκιών που συγκεντρώσαμε στο χώρο του μνημείου.

Είναι μαζί μας οι εξαϋλωμένοι στους καμένους κορμούς των δέντρων από την κόλαση των Ναπάλμ, που πρώτη φορά δοκιμάστηκαν σ' αυτόν εδώ τον τόπο.

Είναι μαζί μας οι άταφοι νεκροί μας που κείτονται στις απροσπέλαστες χαράδρες του Γράμμου.

Είμαστε εδώ, για να αποδώσουμε την τιμή που πρέπει σ' αυτούς που εδώ έδωσαν τη ζωή τους για μια Ελλάδα Λεύτερη, για μία Ελλάδα του δίκιου, για μια Ελλάδα της Λαϊκής Εξουσίας, του Σοσιαλισμού. Οι δικοί μας νεκροί, οι δικοί μας ήρωες, οι δικοί μας ζωντανοί είναι παιδιά των αγώνων μιας 90χρονης πορείας...».

Η εκδήλωση δεν έχει απλά επετειακό χαρακτήρα. Ο λόγος της συγκέντρωσης είναι άλλος: «Επικαλούμαστε τους ήρωες και τον αγώνα του ΔΣΕ για να τρανέψουμε στη φαντασία και τη λογική μας τα καθήκοντα που πρέπει να υλοποιήσουμε και όχι για να ξεφύγουμε απ' την πραγμάτωσή τους. Επικαλούμαστε τους μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ για να φουντώσουμε το πνεύμα της επανάστασης και της θυσίας. Είμαστε εδώ για να αποδώσουμε φόρο τιμής σ' όσους έφυγαν, να αφήσουμε μια παρακαταθήκη σ' όσους ακολουθούν. Εδώ, σύντροφοί μας ακριβοί, σας στήσαμε ένα μνημείο, ελάχιστο φόρο τιμής, στον αγώνα και στη θυσία σας...».

Η διαμόρφωση του χώρου δεν είναι καθόλου τυχαία: «Κολόνες ισόκορμες τραβάνε προς τα πάνω στο όραμά σου σύντροφε, στην κοινωνία των λαών, το σοσιαλισμό.

Και στην κορφή τους το σήμα Δ στο δίκοχό σου, ο τρόμος και ο φόβος του ταξικού σου αντιπάλου.

Και κάτω στο πλακόστρωτο σε ριζιμιά λιθάρια, τα όπλα σας, τα φτωχικά, γιατί εσείς δεν είχατε ούτε κανόνια των 105, ούτε αεροπλάνα ΣΠΙΤ ΦΑΪΕΡ, ΧΕΛΛ ΝΤΑΪΒΕΡ, ούτε βόμβες Ναπάλμ και πεντακοσάρες βόμβες. Τα όπλα σας προεξέχουν στη βάση, γιατί ήταν η προέκταση της ψυχής σας, γι' αυτό και ήταν αποτελεσματικά.

Δίπλα τα πολυβολεία σας, τα χαρακώματά σας, που ήταν καμωμένα από τα ίδια σας τα χέρια, με τη βοήθεια του λαού της περιοχής από ό,τι η φύση σας έδινε, πέτρες και κορμούς δέντρων. Μάτωσαν τα χέρια σας, πλήγιασαν και τα οχυρά σας κράτησαν πάνω από 3 χρόνια, μην το ξεχνάτε αυτό. Χάρη στην ψυχή σας, την πίστη σας στον αγώνα, το πείσμα σας, που το φούντωνε το δίκιο.

Τιμή σας και καμάρι σας να 'ναι τα οχυρά σας.

Αυτά τα απλά οχυρά σας, εξευτέλισαν τα πολυδάπανα οχυρά της περίφημης γραμμής Μεταξά και Μαζινό στη Γαλλία (το "τείχος του Ατλαντικού") που δεν άντεξαν παρά μόνο λίγες βδομάδες».

«Σύντροφε, μαχητή, μαχήτρια του ΔΣΕ, δίνουμε στη μνήμη σου μια υπόσχεση. Συνεχίζουμε τον όρκο σου». Τα χέρια του πλήθους των νεολαίων της ΚΝΕ, που είναι συγκεντρωμένοι πάνω στο λόφο, ορθώνονται αμέσως. Μια χούφτα παιδιά δίνουν τον Ορκο μπροστά στο μικρόφωνο, χιλιάδες άλλοι ακολουθούν, είτε με τη φωνή είτε με τη σκέψη.

«Εγώ, παιδί του Λαού της Ελλάδας και μαχητής του Δημοκρατικού Στρατού. Ορκίζομαι να πολεμήσω με το όπλο στο χέρι, να χύσω το αίμα μου και να δώσω και την ίδια μου τη ζωή... Για να εξαφανίσω κάθε ίχνος φασισμού... Ιδανικό μου, έχω τη Λεύτερη, ισχυρή και δημοκρατική Ελλάδα, την πρόοδο και την ευημερία του λαού. Και στην υπηρεσία του ιδανικού μου θέτω το όπλο και τη ζωή μου...».

Ειπώθηκαν κι άλλα εκεί πάνω στο λόφο, δίπλα στο μνημείο, πάνω από το πολυβολείο. Μέχρι που ήρθε η ώρα ο λόγος να δοθεί στη Γενική Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ να μιλήσει «εκ μέρους όλων μας και όλων όσοι έπεσαν σε αυτόν τον τίμιο και δίκαιο αγώνα»...