Η ομοθυμία με την οποία η κυβέρνηση της ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ δηλώνουν σε όλους τους τόνους ότι συμφωνούν σε ένα τουλάχιστον σημείο ως προς την αναθεώρηση του Συντάγματος, κι αυτό αφορά στο άρθρο 16 του παρόντος Συντάγματος, σηματοδοτεί - εκτός των άλλων - και μία κατάσταση συναγερμού για τις λαϊκές δυνάμεις. Η αναθεώρηση προς ακόμα πιο αντιδραστική κατεύθυνση του αστικού Συντάγματος, ώστε αυτό να υπηρετεί καλύτερα τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, γίνεται φανερό ότι θα επιχειρηθεί να γίνει και με όρους οδοστρωτήρα ως προς βασικές κατακτήσεις του λαϊκού κινήματος, μία εκ των οποίων είναι το δημόσιο πανεπιστήμιο, όπως αυτό κατοχυρώνεται και μέσα από το άρθρο 16 του παρόντος Συντάγματος.

Η όλη εξέλιξη δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Είναι πρόσφατες οι αποκαλύψεις του «Ρ» για την εισβολή μεγάλων πολυεθνικών εταιριών στα πανεπιστήμια, όπου παραγγέλνουν έρευνες, είναι γνωστό ότι τα μισά μεταπτυχιακά προγράμματα και το «Ανοιχτό Πανεπιστήμιο» έχουν ήδη δίδακτρα, και μάλιστα πολύ υψηλά. Ενα στοιχείο της σύγχρονης πραγματικότητας πανεπιστημίων και ΤΕΙ είναι η πλήρης παράδοση υπηρεσιών, όπως η καθαριότητα και τα κυλικεία, σε ιδιώτες, ενώ ήδη σε κάποιες περιπτώσεις ετοιμάζονται να παραδοθούν στο ιδιωτικό κεφάλαιο για κερδοσκοπία συνολικά η σίτιση και η στέγαση των φοιτητών.

Δηλαδή, ο δρόμος για τη σταδιακή ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων έχει ήδη ανοίξει. Σ' αυτή την κατεύθυνση, όμως, γίνεται φανερό πως ακόμα και παραδοχές που σε μια ιστορική περίοδο όπου το καπιταλιστικό σύστημα χρειαζόταν την ανάληψη από το κράτος της εκπαίδευσης, και στην τρίτη βαθμίδα, γιατί το ίδιο δεν μπορούσε να αναλάβει αυτό τον τομέα (δυσκόλευε την κερδοφορία του), και αυτό κατοχυρωνόταν συνταγματικά, όπως, π.χ., στην Ελλάδα στο άρθρο 16 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, σήμερα αλλάζουν. Είναι απαίτηση του κεφαλαίου η ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων. Και το εν λόγω άρθρο του Συντάγματος αποτελεί, έστω και τυπικά, τροχοπέδη για τα σχέδια της κυβέρνησης της ΝΔ αλλά και του ΠΑΣΟΚ, που σε συγχορδία δηλώνουν ότι θα προωθήσουν την πλήρη ιδιωτικοοικονομική λειτουργία των πανεπιστημίων.

Η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος συνοδεύεται από τοποθετήσεις του πρωθυπουργού, του προέδρου του ΠΑΣΟΚ και πολλών στελεχών των δύο κομμάτων περί ανάγκης αναθεώρησης του άρθρου 16 και δυνατότητας ίδρυσης «μη κρατικών πανεπιστημίων». Αυτές οι εξαγγελίες και οι δημόσιες τοποθετήσεις οδήγησαν αυτόματα σε μια συζήτηση για το αν θα πρέπει να υπάρχουν ή όχι ιδιωτικά πανεπιστήμια. Ομως, ο ισχυρότερος λόγος για τον οποίο ΠΑΣΟΚ και ΝΔ υποστηρίζουν την αναθεώρηση δεν είναι για να ανοίξουν άλλη μια αγορά κερδοσκοπίας για το κεφάλαιο, αλλά για να εντείνουν την πορεία ιδιωτικοποίησης των δημόσιων πανεπιστημίων που - όπως προαναφέραμε - ήδη έχει ξεκινήσει.

Με έναν τρόπο, το παραδέχονται και οι ίδιοι ότι αυτός είναι ο στόχος τους. Οταν φέρνουν σαν επιχείρημα για την αναθεώρηση του άρθρου 16 ότι δήθεν η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα ευνοήσει τον ανταγωνισμό και κατ' επέκταση θα βελτιώσει την ποιότητα των δημόσιων πανεπιστημίων, αυτό εννοούν. Ο ανταγωνισμός για να προσελκύουν τα ιδρύματα φοιτητές - πελάτες, για να προσελκύουν ερευνητικά προγράμματα και χρηματοδότες, θα οδηγήσει τα δημόσια πανεπιστήμια να λειτουργήσουν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.

Ακόμα χειρότερα, θα νομιμοποιηθεί εύκολα στη συνείδηση του κόσμου η διάβρωση και η αλλαγή του χαρακτήρα των δημόσιων πανεπιστημίων. Για παράδειγμα, όταν δίπλα στα δημόσια υπάρχουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια με υψηλά δίδακτρα, θα ακουστεί λογικό, π.χ., το ...παράπονο κάποιου δημόσιου πανεπιστημίου που θα λέει ότι για να μπορέσει να είναι «ανταγωνιστικό» πρέπει να επιβάλει και το ίδιο δίδακτρα, όπως ...το διπλανό μαγαζί. Αντίστοιχα, μπορεί να πει και για τα συγγράμματα να μη διανέμονται δωρεάν, για να αποφευχθεί το κόστος, να λειτουργεί με ίδιους όρους και να έχει ...τα φόντα το δημόσιο πανεπιστήμιο να ανταγωνιστεί τη διπλανή του ιδιωτική επιχείρηση.

Παραπέρα, οι αλλαγές αυτές, τα νέα ήθη της «ελεύθερης αγοράς» θα συμπαρασύρουν και τα ίδια τα προγράμματα σπουδών των δημόσιων πανεπιστημίων, τη διαδικασία της διδασκαλίας και της έρευνας. Σπουδές ταχύρυθμες, φθηνές και τυποποιημένες, σπουδές - φασόν, κάτω από φανταχτερούς τίτλους, που σημασία πια δε θα έχει το περιεχόμενό τους αλλά ο τρόπος που θα διαφημίζονται και θα πλασάρονται: Αυτό θα φέρουν μαζί τους τα ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Και, φυσικά, από αυτή τη χιονοστιβάδα δε θα μπορέσουν να βγουν αλώβητα τα δικαιώματα φοιτητών κι εργαζομένων στην ανώτατη εκπαίδευση. Ηδη η Μ. Δαμανάκη, παρουσιάζοντας την πρόταση του ΠΑΣΟΚ για τα πανεπιστήμια, είπε για το διοικητικό προσωπικό ότι χρειάζεται «άμεση μετάβαση από το ασαφές καθεστώς του δημοσίου υπαλλήλου στο καθεστώς του υπαλλήλου του πανεπιστημίου», πράγμα που σημαίνει άνοιγμα του δρόμου για λειτουργία των πανεπιστημίων ως καπιταλιστικών επιχειρήσεων.

Εφόσον καταργηθεί το άρθρο 16 και δοθεί η δυνατότητα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, αυτόματα θα καταργηθούν και οι όποιοι περιορισμοί - ή τα όποια προσχήματα - για την απευθείας χρηματοδότηση λειτουργιών των δημόσιων πανεπιστημίων από ιδιώτες. Οπως χαρακτηριστικά είπε πρόσφατα ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Γ. Παπανδρέου, «είναι κοινωνική ευθύνη του ιδιωτικού κεφαλαίου να επενδύσει στην παιδεία», και σ' αυτή την ...ευθύνη «δεν έχουν ανταποκριθεί οι Ελληνες επιχειρηματίες σε σχέση με τους ομολόγους τους σε άλλες χώρες». Είναι εύκολα κατανοητό, βέβαια, ότι σκοπός των επιχειρηματιών είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους τους και η όποια «ευθύνη» επικαλείται ο Γ. Παπανδρέου θα αναληφθεί εφόσον συνδυάζεται με αυτό. Δηλαδή, οι επιχειρηματίες θα χρηματοδοτήσουν σπουδές και ερευνητικά προγράμματα απαιτώντας κέρδη για τα προϊόντα τους (από τη χρηματοδότηση της έρευνας) και φθηνούς, εύκολα εκμεταλλεύσιμους αποφοίτους (από τη χρηματοδότηση των σπουδών). Αυτό σημαίνει την πλήρη χειραγώγηση των ιδρυμάτων από το κεφάλαιο, σύμφωνα με τα συμφέροντά του και πολύ μακριά από τις λαϊκές ανάγκες.

Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι η κυβέρνηση ετοιμάζει νέο νόμο - πλαίσιο για τα πανεπιστήμια. Ο νέος νόμος - πλαίσιο θα εξυπηρετήσει ακριβώς την εξομοίωση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των ιδιωτικών με αυτό των δημόσιων πανεπιστημίων. Δηλαδή, θα φέρει στα δημόσια πανεπιστήμια τις ίδιες αξίες και αρχές με τις οποίες θα λειτουργούν τα «πανεπιστήμια» - επιχειρήσεις.

Οι προτάσεις του λεγόμενου Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ) για το νέο νόμο - πλαίσιο, που έχουν ήδη δημοσιευτεί, αυτό δείχνουν. Μιλούν για μάνατζερ που ουσιαστικά θα ψαρεύουν χρηματοδότες - χορηγούς και κατά παραγγελία προγράμματα σπουδών και «έρευνας». Σ' ένα τέτοιο πανεπιστήμιο τα πάντα πληρώνονται, γι' αυτό η επιτροπή του ΕΣΥΠ προτείνει κατάργηση της δωρεάν διανομής συγγραμμάτων και διώξιμο από το ίδρυμα των φοιτητών που δεν τελειώνουν στον καθορισμένο χρόνο τις σπουδές τους (πιθανά επειδή αναγκάζονται να δουλεύουν ταυτόχρονα), γιατί η παράταση του χρόνου σπουδών θα σημάνει επιπλέον κόστος για το ίδρυμα - επιχείρηση. Ενα πανεπιστήμιο με ελευθερία διακίνησης ιδεών και δημοκρατικά δικαιώματα δεν μπορεί να προσελκύσει επιχειρηματίες, να λειτουργήσει επιχειρηματικά, γι' αυτό, το άσυλο, η συμμετοχή φοιτητών και εργαζομένων στη διοίκηση και άλλα «αναχρονιστικά κατάλοιπα» προτείνεται να περικοπούν ή να καταργηθούν.

Αντίστοιχα με την εναρμόνιση του θεσμικού πλαισίου ιδιωτικών και δημόσιων ιδρυμάτων, αναμένεται η κρατική χρηματοδότηση προς τα δημόσια ιδρύματα να μειωθεί κι άλλο, αφού οι λιγοστές κρατικές δαπάνες θα πρέπει να ισομοιράζονται στο όνομα του υγιούς ανταγωνισμού και για την κάλυψη των αναγκών των ιδρυμάτων θα τους υποδεικνύεται ο δρόμος της επαιτείας από επιχειρηματίες - χορηγούς.

Ομως, αυτό το μοντέλο λειτουργίας των πανεπιστημίων για λίγους κι εκλεκτούς, είναι κάθετα αντίθετο με τα συμφέροντα του λαού και της νεολαίας. Γι' αυτό και ανεξάρτητα από την πολιτική τους τοποθέτηση, φοιτητές, καθηγητές και όλοι οι εργαζόμενοι, μέσα κι έξω από τα ιδρύματα, δεν πρέπει να παραπλανηθούν από την ομοφωνία της κυβέρνησης της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Οφείλουν να αντιδράσουν σθεναρά για την υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης. Και να βγάλουν συμπεράσματα και απ' αυτή την εξέλιξη, ώστε μαζί με την οργάνωση της αντίστασης στη συγκεκριμένη προοπτική να αποδυναμώσουν πολιτικά τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, να ενισχύσουν το ΚΚΕ, συμβάλλοντας στην υπόθεση της οργάνωσης του μετώπου πάλης για τη λαϊκή εξουσία. Που θα ανοίξει το δρόμο της αποκλειστικά δημόσιας δωρεάν εκπαίδευσης για όλους σε όλες τις βαθμίδες, άρα και στα πανεπιστήμια. Γιατί η επιστήμη είναι κοινωνικό δημιούργημα και επομένως πρέπει να είναι κοινωνική ιδιοκτησία. Είναι υπόθεση πρώτ' απ' όλα της εργατικής τάξης.