Η πτώση του ελικοπτέρου του ΕΚΑΒ (14.1.2001) - που οδήγησε στο θάνατο πέντε ανθρώπους - έφερε στο προσκήνιο με το πιο δραματικό τρόπο τις τρομακτικές ελλείψεις της επαρχίας σε υποδομές και προσωπικό. Αποκάλυψε τη γύμνια στην Πρωτοβάθμια Υγεία, τη δυσλειτουργία των υπαρχουσών δομών, καθώς και τον κακό συντονισμό - αποτέλεσμα και αυτός των ίδιων ελλείψεων.

Ετσι η γύμνια αυτή μετατρέπεται σε «επείγουσα ανάγκη» και επιλέγεται η μεταφορά στην Αθήνα. Πάνω από 10.000 άρρωστοι της επαρχίας μεταφέρονται στην Αθήνα με το ΕΚΑΒ ως επείγοντα περιστατικά (Το 1999 μεταφέρθηκαν 7.381 με ασθενοφόρα και 2.726 με πτητικά μέσα).

Αυτά τα περιστατικά είναι η άλλη Ελλάδα που χρωστά τη ζωή της στο ΕΚΑΒ, όπως είπε σε κάποια στιγμή ιερής αγανάκτησης η γιατρός Ανιέλα Μαριόλα, όταν το ΕΚΑΒ, σε μια δραματική για το ίδιο και το προσωπικό του στιγμή, δεχόταν τα πυρά μιας ισοπεδωτικής και απαξιωτικής κριτικής. Το 1999 το ΕΚΑΒ μετέφερε με ασθενοφόρα σε όλους τους υγειονομικούς σχηματισμούς 328.434 επείγοντα περιστατικά και 101.321 χρόνια περιστατικά, ενώ δέχτηκε 496.869 κλήσεις.

Κι όμως, αυτό το βαρύ φορτίο το ΕΚΑΒ το σηκώνει με «μισό σώμα», καθώς έχει αναπτυχθεί μόλις κατά 50% σε όλα τα επίπεδα, ενώ σε ορισμένες από τις δώδεκα περιφέρειες υπάρχει μόνο κατ' όνομα. Υπηρετούν 50 γιατροί (28 στην Αττική και 7 στη Θεσσαλονίκη) εκ των οποίων οι 10 είναι συνεργάτες. Το προσωπικό του είναι 1.924 άτομα (εκ των οποίων οι 1.557 είναι πληρώματα ασθενοφόρων).

Μετά την επίσκεψή του στο ΕΚΑΒ (17.1.2001) ο υπουργός Υγείας Αλ. Παπαδόπουλος ανακοίνωσε ότι βρίσκονται στη διαδικασία πρόσληψης 18 γιατροί. Επίσης, την ίδια μέρα ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Χ. Σοφιανός, είπε ότι θα διοχετευτούν 300 νοσηλευτές στο ΕΚΑΒ από τις 3.200 προσλήψεις των νοσηλευτών που αποφάσισε η κυβέρνηση.

Ομως, για να αποδώσει η επείγουσα ιατρική πρέπει να είναι αναπτυγμένες σωστά και να λειτουργούν επαρκώς οι μονάδες υγείας. «Η πληθυσμιακή κατανομή, η γεωκατανομή, οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες και τα "επιδημιολογικά" δεδομένα του επείγοντος, ο αριθμός, κατανομή και το είδος των μονάδων υγείας σε κάθε περιφέρεια, αποτελούν τις σημαντικές παραμέτρους που θα διαμορφώσουν τελικά τον απαιτούμενο αριθμό των μέσων (ασθενοφόρων) σε κάθε περιφέρεια έτσι ώστε ο χρόνος ανταπόκρισής τους τουλάχιστον στο 90% των περιπτώσεων να μην ξεπερνά τα δέκα λεπτά» σημείωναν ο Δ. Μπιλάλης και Α. Καραμπίνης στα Μεταπτυχιακά Μαθήματα Επείγουσας Προνοσοκομειακής Ιατρικής (Απρίλης 1996).

Η κατάσταση των υγειονομικών μονάδων είναι καταγραμμένη ποικιλιτρόπως - ιδιαίτερα την τελευταία πενταετία.

Χρησιμοποιούμε στοιχεία από την έκθεση της Επιτροπής Τούντα -γιατί το υπουργείο Υγείας την είχε ως οδηγό στην εκπόνηση του νομοσχεδίου.

Για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας(ΠΦΥ) σημειώνει τα εξής: «Στις μη αστικές περιοχές έχουν συσταθεί 216 Κέντρα Υγείας (ΚΥ), από τα οποία λειτουργούν με σημαντικά προβλήματα 190... Τα ΚΥ παρουσιάζουν στην πλειονότητά τους σειρά προβλημάτων, λειτουργικού κυρίως χαρακτήρα, τα οποία οφείλονται στην ελλιπή στελέχωσή τους και τις εγγενείς εκπαιδευτικές αδυναμίες, στην έλλειψη κανονισμού λειτουργίας και κλπ., που εκδηλώνονται με την αδυναμία υλοποίησης προγραμμάτων αγωγής υγείας και πρόληψης, την αδυναμία κινητοποίησης και εμπλοκής της κοινότητας, την ατελή ή ανύπαρκτη λειτουργική σύνδεση με το νομαρχιακό νοσοκομείο αναφοράς κλπ. Τα περισσότερα από αυτά λειτουργούν σαν παραδοσιακές μονάδες εξωνοσοκομειακής περίθαλψης με κύριο έργο τη συνταγογραφία».

Μια εικόνα της συρρικνούμενης συνεχώς - κυρίως στην ύπαιθρο - ΠΦΥ έδωσε έρευνα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στα Δημόσια Νοσοκομεία (ΠΟΕΔΗΝ) από 64 ΚΥ - παρουσιάστηκε σε ημερίδα που έγινε στα Γιάννενα (27 - 28 Μάρτη 1999).

• Το σύνολο των οργανικών θέσεων που προβλέπουν είναι 3.653, ενώ εργάζονται 2.032 εργαζόμενοι. Υπάρχουν δηλαδή 1.609 κενές οργανικές θέσεις. Δηλαδή ποσοστό 44 - 46% κατά ειδικότητες.
• Ο μέσος όρος των κενών οργανικών θέσεων ανά ΚΥ είναι από εφτά για τους γιατρούς και για τους νοσηλευτές και από δύο για το παραϊατρικό και λοιπό προσωπικό

Στην έκθεση Τούντα αναφέρεται ότι από τους 3.500 γιατρούς της ΠΦΥ του ΕΣΥ οι 2.400 είναι αγροτικοί γιατροί και υπηρετούν κυρίως σε περιφερειακά ιατρεία. Το νοσηλευτικό προσωπικό ανέρχεται σε περίπου 1.750 άτομα, ενώ υπηρετούν 550 άτομα παραϊατρικό προσωπικό και 2.650 άτομα λοιπό προσωπικό. Στην ίδια έκθεση τονίζεται: «Είναι φανερό ότι παρουσιάζονται σημαντικές ανισότητες στην κατανομή προσωπικού με κυριότερες ελλείψεις στα αστικά κέντρα. Οι περιφέρειες Αττικής, Στερεάς και Δυτικής Ελλάδας παρουσιάζουν τις σημαντικότερες ελλείψεις σε γιατρούς. Επίσης, ένας μεγάλος αριθμός των Περιφερειακών Ιατρείων δεν είναι καθόλου στελεχωμένος (αντιστοιχούν περίπου 1,5 γιατροί για κάθε ιατρείο)»

Οπως φαίνεται και στον Πίνακα με τις ελλείψεις του νοσηλευτικού προσωπικού, η Στερεά Ελλάδα και η Εύβοια παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα κενά (6.300 κενές θέσεις).

Το αποτέλεσμα καταγράφεται στον Πίνακα με τις διακομιδές επαρχίας προς την Αθήνα. Τα περισσότερα επείγοντα περιστατικά προέρχονται απ' τη Βοιωτία (1.303 ή ποσοστό 17,65%) και ακολουθεί η Εύβοια (1.152 περιστατικά ή ποσοστό 15,61%).

Τα ίδια συμπτώματα απορύθμισης παρουσιάζονται και σε νοσοκομειακό επίπεδο.

Για να αποδώσει η ΠΦΥ και η επείγουσα ιατρική, λόγου χάρη, στο Αιγαίο θα πρέπει να λειτουργήσουν πλήρως και αποτελεσματικά τα νοσοκομεία της Ρόδου της Μυτιλήνης και της Σύρου, ούτως ώστε τα μέσα του ΕΚΑΒ να μπορούν να διασχίσουν το Αιγαίο και να μην καταλήγουν μονομερώς στην Αθήνα.

Το νέο νοσοκομείο της Ρόδου, λόγου χάρη, δεν έχει Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Μπήκε σε λειτουργία τον περασμένο Ιούνη. Το προσωπικό είναι 425 άτομα και στο παλιό νοσοκομείο κάλυπτε το 52% των οργανικών θέσεων. Στο νέο νοσοκομείο το ίδιο προσωπικό καλύπτει μόλις το 38%. Η Ρόδος, ως τουριστική περιοχή, δέχεται 120.000 τουρίστες το χρόνο, γεγονός που αποτυπώνεται και στα εξωτερικά ιατρεία του νοσοκομείου με αύξηση από 2.000 στα 8.000 περιστατικά τη βδομάδα.

Με πανελλαδική απεργία των εργαζομένων στα δημόσια νοσοκομεία την ερχόμενη Τρίτη και συγκέντρωση έξω από τη Βουλή θα αποδοκιμαστεί το αντι-ΕΣΥ νομοσχέδιο που ψηφίστηκε επί «της αρχής» την περασμένη Παρασκευή στην Ολομέλεια της Βουλής. Υπέρ του νομοσχεδίου, με τον ψευδεπίγραφο τίτλο «Εκσυγχρονισμός και βελτίωση του ΕΣΥ», ψήφισαν μόνο οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, που είχαν και τις ευχές του επίτιμου προέδρου της ΝΔ Κ. Μητσοτάκη. Η κατ' άρθρον συζήτηση θα συνεχιστεί την επόμενη βδομάδα.

Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο, που δε θα νομιμοποιηθεί ποτέ στη συνείδηση των λειτουργών και των χρηστών της υγείας. Αυτή η αντίθεση θα εκφραστεί την Τρίτη στις 6 μ.μ. στο συλλαλητήριο που θα γίνει στο Σύνταγμα, με πρωτοβουλία της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στα Δημόσια Νοσοκομεία (ΠΟΕΔΗΝ).

Συμμετοχή στο συλλαλητήριο έχουν αποφασίσει η ΓΣΕΕ, η ΑΔΕΔΥ, η Ομοσπονδία Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδας (ΟΕΝΓΕ), η Ομοσπονδία Συλλόγων Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων Ελλάδας (ΟΣΝΙΕ), η Ενωση Νοσοκομειακών Ιατρών Αθήνας - Πειραιά (ΕΙΝΑΠ) και οι συνεργαζόμενες ομοσπονδίες συνταξιούχων ΙΚΑ, ΤΕΒΕ, ΤΣΑ, ΝΑΤ, ΕΛΤΑ, ΟΤΕ και Δημοσίου. Επίσης έχουν δηλώσει συμμετοχή οι Ομοσπονδίες των Διοικητικών Υπαλλήλων ΑΕΙ, Οικοδόμων, Κλωστοϋφαντουργών,Δέρματος,Ιματισμού, Γυναικών Ελλάδας και ο Σύλλογος των ΑποκλειστικώνΝοσοκόμων.

Το Πανεργατικό Αγωνιστικό Μέτωπο (ΠΑΜΕ) με ανακοίνωσή του καλεί τους εργαζόμενους στα νοσοκομεία και τις μονάδες υγείας να δώσουν μαζικά αγωνιστικό «παρών» για την επιτυχία της απεργιακής κινητοποίησης της ΠΟΕΔΗΝ, αλλά και στο σύνολο των εργαζομένων για την επιτυχία του πανελλαδικού συλλαλητηρίου στη Βουλή.

«Η υγεία είναι πρωτεύον ζήτημα για την εργατική τάξη. Αφορά την ποιότητα ζωής της. Βρισκόμαστε όλοι μπροστά σε μεγάλες ευθύνες. Ο αγώνας ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις στην υγεία, ο αγώνας για δημόσια δωρεάν υγεία, είναι αγώνας όλου του λαού» καταλήγει η ανακοίνωση του ΠΑΜΕ.

Στις 3.5.1997 - δηλαδή δώδεκα χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου και οχτώ χρόνια από τη σύσταση του Οργανισμού του ΕΚΑΒ - μπήκε και ο θεμέλιος λίθος των κεντρικών υπηρεσιών του - με την προσδοκία ότι κάποτε θα θεμελιωθούν και τα κτίρια των 12 παραρτημάτων στην περιφέρεια.

Σε εκείνη την τελετή οι εργαζόμενοι έθεσαν ευθέως το ερώτημα αν θα παραμείνει στο δημόσιο ή όχι η προνοσοκομειακή φροντίδα ή θα εκχωρηθεί και αυτή στον ιδιωτικό τομέα.

Ο τότε υπουργός Υγείας, Κ. Γείτονας, αφού χαρακτήρισε το ΕΚΑΒ «καρδιά» του ΕΣΥ, απάντησε ότι θα ήταν βαρβαρότητα και αβδηριτισμός, αν μια τόσο μεγάλη υπόθεση παραδιδόταν στους νόμους της αγοράς. Το ΕΚΑΒ, πρόσθεσε, θα διατηρήσει πλήρως το δημόσιο χαρακτήρα του και ο στόχος είναι η ανάπτυξή του.

Ωστόσο όμως τα πράγματα κινήθηκαν σε αντίθεση κατεύθυνση, που οδηγεί στην απαξίωση του ΕΚΑΒ. Στα πεπραγμένα του ΕΚΑΒ για το 1999 αναφέρεται ότι «βάσει των διεθνών στάνταρντς περί αξιόμαχου των ασθενοφόρων (πενταετή κυκλοφορία) από το σύνολο των 342 ασθενοφόρων μόνο τα 183 ασθενοφόρα κρίνονται αξιόμαχα, ήτοι ποσοστό 53,1%».

Για να εξασφαλιστεί δηλαδή το αξιόμαχο των ασθενοφόρων, χρειάζεται η σχεδιασμένη αντικατάσταση σε ετήσια βάση - που δε γίνεται. Στον ίδιο απολογισμό του ΕΚΑΒ αναφέρεται ότι έχει προκηρυχτεί ανοιχτός διαγωνισμός για την προμήθεια 116 ασθενοφόρων από το υπουργείο Ανάπτυξης.

Η ιδέα για τον εξοπλισμό του ΕΚΑΒ με αεροπλάνα και ελικόπτερα υπήρχε απ' το 1981.

Το 1989 το ΕΚΑΒ προμηθεύτηκε δυο ελικόπτερα, τα οποία, σε συμφωνία με την «Ολυμπιακή Αεροπορία», θα χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για τη μεταφορά των ασθενών. «Δυστυχώς, τα δύο ελικόπτερα χρησιμοποιήθηκαν πολύ συχνά και για άλλους σκοπούς, άσχετους με τη μεταφορά των ασθενών και το ένα κατέπεσε κοντά στην Κυπαρισσία, εξυπηρετώντας δημοσιογραφική αποστολή» (βλέπε ανακοίνωση του ΕΚΑΒ στις 26.1.1996).

Στις 4.5.1999 ο τότε υπουργός Υγείας Λ. Παπαδήμας υπέγραψε σύμβαση για την προμήθεια πέντε ελικοπτέρων τύπου «Αγκούστα» και δύο αεροσκαφών της «Πιάτζιο». Τα ελικόπτερα, που κόστισαν στο ελληνικό κράτος 5,8 δισ. δραχμές, θα παραδίδονταν στο ΕΚΑΒ σε διάστημα 12 μηνών από την υπογραφή της σύμβασης.

Δώδεκα μήνες μετά την υπογραφή της σύμβασης, η παράδοση των ελικοπτέρων δεν είχε γίνει, αλλά η κυβέρνηση είχε φροντίσει για την παράδοση της πτητικής ευθύνης των ελικοπτέρων σε ιταλική εταιρία - και κόντρα στην αρχική σύμβαση. Ο διεθνής μειοδοτικός διαγωνισμός, με τον οποίο πήρε τη διαχείριση η ιταλική εταιρία, ήταν υποχρεωτικός απ' τη στιγμή που χρηματοδοτήθηκε απ' την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Ηδη στους δρόμους κυκλοφορούν ασθενοφόρα ιδιωτικών επιχειρήσεων που μπαινοβγαίνουν και στα δημόσια νοσοκομεία. Επίσης κάποιοι που αναπτύσσουν επιχειρηματικές δραστηριότητες σε όλους τους τομείς - απ' την υγεία μέχρι το ποδόσφαιρο και από τις ασφάλειες αυτοκινήτων μέχρι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης - έχουν ήδη πτητικά μέσα στα χέρια τους. Κάποιοι άλλοι ομολογούν από τηλεοράσεως ότι κάνουν λάθρα αερομεταφορές.

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες του «Ριζοσπάστη», έχουν κάνει και κάποιες κρούσεις σε πολιτικό επίπεδο για να «μπουν» και οι ιδιώτες στην επείγουσα ιατρική.

Το 95% του συνόλου των αερομεταφορών προέρχονται απ' το νησιωτικό χώρο και κοστίζουν πανάκριβα - όπως φαίνεται και απ' τον πίνακα με το κόστος ανά ώρα πτήσης. Το 1999, όπως αναφέρθηκε σε ημερίδα που έγινε τον Ιούνη, τα C-130 έκαναν 1.223 εξόδους, πετώντας συνολικά 809 ώρες. Δηλαδή στοίχισαν κοντά στο ένα δισ. δραχμές.

«Ολοι αυτοί που ορέγονται την επείγουσα ιατρική θυμίζουν τους τσαμπάσηδες που έβγαζαν στο παζάρι τα γέρικα άλογα για να του πουλήσουν για πουλάρια» έλεγε στο «Ρ» άνθρωπος που έχει ασχοληθεί με την επείγουσα ιατρική σε βάθος.

Κι όμως η κυβέρνηση έχει ήδη έτοιμο το δεύτερο σχέδιο για την υγεία που προβλέπει τη συγκρότηση του Οργανισμού Διαχείρισης Πόρων Υγείας, ο οποίος «θα "αγοράζει" υπηρεσίες πρωτοβάθμιας και νοσοκομειακής φροντίδας υγείας για τους δικαιούχους του από το ΕΣΥ και τον ιδιωτικό τομέα με κριτήρια ποιότητας και κόστους».

Τελικώς στη λογική της αγοράς πρυτανεύει το κριτήριο του κόστους - ενώ τα άλλα κριτήρια απλώς μπαίνουν ως πρόσχημα. Αλλωστε το ίδιο το ΕΚΑΒ έχει την οδυνηρή εμπειρία με την εκχώρηση της πτητικής ευθύνης...