Μέσα από τα προγράμματα αυτά, με πρόσχημα το «ζωντάνεμα» του σχολείου, δηλαδή τη σύνδεσή του με τη ζωή και το άνοιγμά του στην κοινωνία, επιχειρείται μια πιο άμεση, ευλύγιστη στην ενσωμάτωση νέων δεδομένων και πιο αποτελεσματική προπαγάνδιση των κυρίαρχων μονοπωλιακών επιλογών και των καπιταλιστικών προτύπων ζωής και «αξιών», όπως η επιχειρηματικότητα, η ανταγωνιστικότητα, η ευρωπαϊκή ιδέα κ.ά.

Παρότι τα προγράμματα αυτά αποτελούν την αποθέωση της αποσπασματικότητας και της ρηχότητας, προβάλλονται σαν προσπάθεια ενιαιοποίησης της γνώσης, σε αντίθεση με τα επιμέρους μαθήματα (διαθεματικότητα) και ανάπτυξης της κριτικής ικανότητας. Παρουσιάζονται δηλαδή σαν αντίδοτο στην αποστήθιση και τη σύγχυση που καλλιεργεί ο κατατεμαχισμός της γνώσης στο παραδοσιακό «νοησιαρχικό» σχολείο.

Από σχετικά κείμενα οργανισμών της ΕΕ, συμπεραίνεται ότι πρόθεση και επιδίωξή της είναι τα προγράμματα αυτά να γενικευτούν και - αντικαθιστώντας μαθήματα Γενικής Παιδείας - να καταλάβουν μεγάλο μέρος του αναλυτικού προγράμματος, με σκοπό να προετοιμάσουν τους νέους για τη «διά βίου μάθηση», να τους «μάθουν πώς να μαθαίνουν», την υποταγή στις πιο σκληρά εκμεταλλευτικές συνθήκες ζωής και απασχόλησης.

Με άλλα λόγια, στόχος των προγραμμάτων είναι να μετατρέψουν το σχολείο σε προγυμναστήριο δεξιοτήτων και συμπεριφορών για το ρόλο του ελαστικού «απασχολήσιμου», αντί για χώρο ολόπλευρης διαμόρφωσης της προσωπικότητας και καλλιέργειας επιστημονικής κοσμοαντίληψης, που είναι η δική μας πρόταση για την αποστολή του σχολείου. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι στη Μ. Βρετανία, που έχει προηγηθεί στην εφαρμογή του εγχειρήματος, δημιουργήθηκαν σχολεία δύο κατηγοριών: Τα σχολεία των παιδιών της εργατικής τάξης, στα οποία η διδασκαλία γίνεται μέσω παρόμοιων προγραμμάτων «εκλαΐκευσης της επιστήμης», και τα σχολεία της ελίτ, όπου η διδασκαλία στηρίζεται στα διακριτά μαθήματα.

Αλλα ζητάνε τα παιδιά κι άλλα κυβέρνηση και εταιρίες «σπρώχνουν» στα σχολεία. Η ευθύνη των δασκάλων για την απόκρουση αυτής της επίθεσης αναδεικνύεται τεράστια

Είναι φανερό ότι η γενίκευση της «ευέλικτης ζώνης» αποτελεί μια πολύ αρνητική εξέλιξη, αφού έρχεται να διευρύνει την αμάθεια μέσα από το βομβαρδισμό των μαθητών με ξεκάρφωτες και αντιεπιστημονικές πληροφορίες. Γι' αυτό πρέπει να συναντήσει την πολιτική και ιδεολογική αντίδραση εκπαιδευτικών, μαθητών και γονιών - που προς το παρόν δυσφορούν - και προπαντός τη συνειδητή αντίθεση των ταξικών δυνάμεων στο εργατικό κίνημα.

Πρόκειται για δύσκολη μάχη, δεδομένου ότι εκτός από τις δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, που ξεκάθαρα υπερασπίζονται το «νέο» θεσμό, υπέρ της ευέλικτης ζώνης τάσσονται επίσης ο Συνασπισμός και η Παρέμβαση, στο όνομα της «ελευθερίας επιλογής» προγράμματος από τον εκπαιδευτικό και το μαθητή, με κάποιες ψευτο-αντιρρήσεις για τον τρόπο εφαρμογής της.

Γενικότερα, η αντιπαράθεσή μας με την «ευέλικτη ζώνη» και τα προγράμματα δε θα είναι εύκολη, γιατί αυτού του τύπου η «εκπαίδευση» είναι πιο διασκεδαστική και ελκυστική για τους μαθητές, σε σύγκριση με την παραδοσιακή στυφή διδασκαλία, ενώ υπάρχουν αρκετοί παραπλανημένοι εκπαιδευτικοί - εκτός από τους συνειδητούς κυνηγούς «μορίων» και πρόσθετων εσόδων - που στηρίζουν με καλή προαίρεση την όλη επιχείρηση και με την πεποίθηση πως έτσι μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να ασχοληθούν πιο δημιουργικά με τη μόρφωση.

Eurokinissi

Τα παιδιά πάνε στο σχολειό να μάθουν γράμματα κι όχι να γίνουν πελάτες της τράπεζας. Ή μήπως δεν είναι έτσι δάσκαλε του αθώου «μαθήματος» «Οικονομία με γνώση και αξία»..;

Αυτή γίνεται με την ευθύνη ενός εκπαιδευτικού του σχολείου, ο οποίος δέχεται να αναλάβει το συγκεκριμένο πρόγραμμα και συνεργάζεται με το διευθυντή του σχολείου, τον υπεύθυνο του Γραφείου Εκπαίδευσης και το Σύλλογο Διδασκόντων ή μέλη αυτού. Ο σχεδιασμός του έχει σημείο αναφοράς τα περιλαμβανόμενα στο πρόγραμμα σχέδια ομαδικής εργασίας (project), αγκαλιάζει όλο το σχολείο και η συμμετοχή των μαθητών είναι σε εθελοντική βάση για το τμήμα του προγράμματος που αναφέρεται σε εξειδικευμένες πρωτοβουλίες και δραστηριότητες, οι οποίες συνήθως πραγματοποιούνται εκτός του ωρολογίου προγράμματος, ενώ δε λείπουν και οι πρωτοβουλίες ή εκδηλώσεις (εντός του ωρολογίου προγράμματος αυτές) που αφορούν ολόκληρο το σχολείο και έτσι αποκτούν περισσότερο ή λιγότερο υποχρεωτικό χαρακτήρα προς το παρόν.

Στην «Ευέλικτη Ζώνη», εκτός των ειδικά προσαρμοσμένων για τις ανάγκες της προγραμμάτων που προϋπήρχαν, εντάσσονται και όλα τα προγράμματα της ΕΕ, που μέχρι τώρα εφαρμόζονταν στα σχολεία. Το ωρολόγιο πρόγραμμα αλλάζει (δίωρα) και ταυτόχρονα επιβάλλεται διαφοροποίηση του σχολικού προγράμματος μεταξύ των σχολείων και των τμημάτων του ίδιου σχολείου. Η διαφοροποίηση αυτή σήμερα αφορά τη διαφορετική θεματολογία των προγραμμάτων (κάποια σχολεία ασχολούνται με την ελιά και το αμπέλι, ενώ άλλα με τις οδοντόκρεμες των χορηγών). Στην πορεία όμως, και αν ο θεσμός εδραιωθεί, θα έχουμε σχολεία που στην «Ευέλικτη Ζώνη» θα ασχολούνται με την Αλγεβρα και άλλα με την καλαθοπλεκτική, όπως γίνεται ήδη στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στη Μ. Βρετανία. Η «Ευέλικτη Ζώνη» αποτελεί την πιο καθαρή και προωθημένη έκφραση στη χώρα μας του περιεχόμενου και των στόχων των προγραμμάτων της ΕΕ, που αναφέρθηκαν εισαγωγικά.

Κατά διαστήματα, με διάφορες αφορμές, οι μαθητές καλούνται να διατυπώσουν την άποψή τους σε καθορισμένα κεντρικά από την ΕΕ θέματα - όπως και το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθούν οι απαντήσεις των μαθητών - που συνδέονται με συγκεκριμένα γεγονότα ή επετείους (ευρωπαϊκή άνοιξη - ευρωσύνταγμα, ευρωπαϊκό έτος ενεργού πολίτη, έτος ανταγωνιστικότητας κ.ά.) και έχουν πιο ανοιχτά στόχο τη διαμόρφωση της «ευρωπαϊκής συνείδησης» και του «Ευρωπαίου πολίτη». Ταυτόχρονα πολλοί καθηγητές, αξιοποιώντας τη συλλογικότητα που προϋποθέτει η «ομαδοσυνεργατική» διδασκαλία, αναθέτουν στους μαθητές εργασίες με συγκεκριμένο θέμα, το οποίο απαιτείται να ερευνήσουν και να παραθέσουν τα επιχειρήματά τους. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα η διερεύνηση των θεμάτων γίνεται - καθοδηγούμενα - σε αντίθετες κατευθύνσεις, ώστε να υπάρξει αντιπαράθεση επιχειρημάτων. Δεν είναι λίγες οι φορές που αντιδραστικές απόψεις γίνονται η βάση για την προσέγγιση σύγχρονων προβλημάτων ή που ανατίθεται σε μέλη της ΚΝΕ να διαπραγματευτούν και να υποστηρίξουν την αντιδραστική άποψη για κάποιο συγκεκριμένο θέμα (π.χ. η ανάγκη κατάργησης του πανεπιστημιακού ασύλου).

Πιο συγκεκριμένα, υπογραμμίζουμε την αντίθεσή μας στη «σύγχρονη εκπαιδευτική» τάση που θέλει το σχολείο να τρέχει πίσω από τις εξελίξεις, με το πρόσχημα των επιστημονικών και τεχνολογικών αλλαγών και στην πρακτική της προσθήκης νέων μαθήσεων - αγωγών σε πρόσφορους για το κεφάλαιο τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς. Η πρακτική αυτή όχι μόνον εντείνει τον κατατεμαχισμό της γνώσης, αλλά υποκαθιστά και αποτελματώνει το περιεχόμενο των παραδοσιακών μαθημάτων Γενικής Εκπαίδευσης, διατηρώντας τον αναχρονισμό της βασικής εκπαίδευσης και την αποσπασματικότητά της.

Το πρόγραμμα του σχολείου πρέπει να έχει επίκεντρο τη θεμελιακή αποστολή της βασικής εκπαίδευσης, τη διάπλαση μιας ολόπλευρης προσωπικότητας με κοινωνική συνείδηση, σε αντίθεση με τα άβουλα ανδρείκελα που επιδιώκουν να διαμορφώσουν αυτές οι «αγωγές». Επομένως το αναλυτικό πρόγραμμα οφείλει να κρατά την κύρια υπόσταση της Γενικής Εκπαίδευσης (Γλώσσα και Μαθηματικά, γνώση της Φύσης, γνώση της Κοινωνίας, Αισθητική και Φυσική Αγωγή) και να την ανανεώνει λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις στο σύστημα της ανθρώπινης γνώσης. Ετσι, για παράδειγμα, η περιβαλλοντική αγωγή μπορεί να εμπεριέχεται στα μαθήματα της βιολογίας, γεωγραφίας, αισθητικής και φυσικής αγωγής, η σεξουαλική αγωγή και η αγωγή της υγείας στα μαθήματα της βιολογίας και της φυσικής αγωγής κλπ.

Με βάση τα παραπάνω, πραγματική απάντηση στην αποσπασματικότητα της γνώσης δεν είναι η προσθήκη νέων «διαθεματικών» μαθήσεων στο σχολικό πρόγραμμα, αλλά η ριζική αναδιοργάνωση του σχολείου, ώστε να βοηθά το μαθητή να αναπτύσσει ενιαία κοσμοθεωρητική αντίληψη του κόσμου, με επικέντρωση στα θεμελιώδη και ουσιαστικά, με επιστημονική εγκυρότητα περιεχομένων και μεθόδων, με σύνδεση Θεωρίας και Πράξης, με στενή αλληλοσύνδεση των περιεχομένων κάθε μαθήματος, αλλά και ολόκληρων των μαθημάτων μεταξύ τους.

Μέσα από τη διαπλοκή και επανάληψη των φυσικών και κοινωνικών φαινομένων, οι μαθητές θα πρέπει να ανακαλύπτουν την ύπαρξη γενικών κανόνων, να αντιλαμβάνονται τους νόμους της φυσικής και κοινωνικής εξέλιξης. Στο πλαίσιο του κάθε μαθήματος θα γίνονται οι απαιτούμενες και δυνατές διασυνδέσεις στοιχείων από διάφορους επιστημονικούς κλάδους, ώστε να φωτίζουν ολόπλευρα τα διδακτικά αντικείμενα. Ετσι μόνον οι διασυνδέσεις αυτές θα ξεπηδούν από την ουσία των θεμάτων, δε θα είναι μηχανιστικές και αφύσικες, δηλαδή αυτοσκοπός, αλλά εργαλείο σφαιρικής γνώσης. Οι δε ομαδικές δραστηριότητες των μαθητών θα ανήκουν στη διδακτική μέθοδο κάθε μαθήματος, ώστε οι ίδιοι οι μαθητές να διερευνούν, να χρησιμοποιούν πηγές, να συνθέτουν κείμενα, να προχωρούν σε κατασκευές ή καλλιτεχνικά έργα, να αναπτύσσουν την αυτενέργεια και δημιουργικότητά τους.