Α) Μια επαίσχυντη διαδικασία τροπολογίας.

Συνηθίζεται πολύ τώρα τελευταία. Είναι ένα δείγμα και του χαμένου πια φιλότιμου της αστικής τάξης, αυτού που υποτίθεται πως είχε: Πολλά από τα σημαντικότερα σημεία των νομοθετημάτων της, να μην τολμά να τα περάσει παλικαρίσια με τις κλασικές κοινοβουλευτικές διαδικασίες της, αλλά σαν κλέφτης να τα φέρνει από το παράθυρο την τελευταία στιγμή. Στην περίπτωσή μας τώρα, μάλλον, έβαλαν σαν φερετζέ το ίδιο το νομοσχέδιο, τη δήθεν φροντίδα τους για την ανάπτυξη της βιομηχανίας, με σκοπό να καλύψουν αυτό που τους ενδιέφερε και το παρουσίασαν την τελευταία στιγμή. Ετσι, οι ίδιοι αρμόδιοι υπουργοί που πρότειναν το νομοσχέδιο για τις "Βιομηχανικές και Επιχειρηματικές Περιοχές" (ΒΕΠΕ), έβαλαν στο "παραπέντε" τροπολογία, που η ουσία της υπόθεσης εφαρμόζεται... για τον τουρισμό! Η καλύτερα για την καταλήστευση του χώρου και του περιβάλλοντος από τους μεγάλους αετονύχηδες των τουριστικών επενδύσεων, Ελληνες και ξένους, στο πλαίσιο της πολιτικής να μετατραπούν γενικά οι Ελληνες σε γκαρσόνια...

Εξάλλου, το νομοσχέδιο αυτό βρίθει από τροπολογίες της τελευταίας στιγμής των ίδιων υπουργών - συντακτών του, που σχετίζονται και με άλλες πλευρές της γενικής αντιδραστικής πολιτικής, προς την πλευρά της εντελλόμενης διοχέτευσης της οικονομίας μας στις υπηρεσίες της καταλήστευσης του ορυκτού μας πλούτου, των ιδιωτικοποιήσεων κλπ.

Δεν ξέρω αν αξίζει τον κόπο να επισημάνει κανείς στον πρόεδρο της Βουλής, που ενδεχόμενα να ήθελε να διατηρήσει κάποια φήμη σοβαρότητας, ότι τέτοιοι απαράδεκτοι νομοθετικοί αιφνιδιασμοί θίγουν και το κύρος του.

Β) Επιχειρηματικές και Τουριστικές Περιοχές εκτός πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού.

Και στα δύο κείμενα, το νομοσχέδιο για τις ΒΕΠΕ και η τροπολογία σχετικά με τις "Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης" (ΠΟΤΑ), διαβλέπει κανείς τη σύγκρουση ανάμεσα στην περιβαλλοντική και την αναπτυξιακή συνιστώσα της επέμβασης στο χώρο. Εκεί που χρειάζεται η μελετημένη και υπεύθυνη κοινωνικά σύνθεση των δύο, μόνο φαινομενικά αντιθέτων, συνιστωσών.

Η υπάρχουσα νομοθεσία επιτρέπει βέβαια την εγκαθίδρυση Βιομηχανικών και Τουριστικών Περιοχών, και μάλιστα με αρκετές παρεκκλίσεις από την τόσο ανεπαρκή άλλωστε χωροταξική, περιβαλλοντική μας νομοθεσία. Γιατί, λοιπόν, τα προτεινόμενα νομοθετικά μέτρα; Πίσω από το μανδύα της οργάνωσης, της υποκίνησης και διευκόλυνσης των επενδύσεων για να μην πάει χαμένος τάχα ο "πακτωλός" της ΕΕ, αυτά περιέχουν κύρια το στοιχείο της καταλήστευσης του χώρου και του περιβάλλοντος, σε βάρος και των σχετικών κλάδων της οικονομίας μας συνολικά, αλλά και των χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δουλεύουν ήδη.

γ) Οι ιδιώτες θα οικοδομούν στα αγροτικά και δασικά οικόπεδα που θα έχουν αγοράσει για μια μπουκιά ψωμί.

Το κύριο λοιπόν στοιχείο σ' αυτό το νομοσχέδιο και την τροπολογία της τελευταίας στιγμής είναι η άμεση δυνατότητα των ιδιωτών να ιδρύουν επιχειρηματικές ζώνες,δηλαδή να οικοδομούν στις ιδιοκτησίες τους. Πρόκειται δηλαδή για αξιοποίηση οικοπέδων χωρίς χωροταξικά - πολεοδομικά - περιβαλλοντικά κριτήρια. Η καλύτερα, πρόκειται για αγορά πάμφθηνης γης, αγροτικών και δασικών εκτάσεων, από τους κομπιναδόρους του είδους. Με τη μετατροπή μάλιστα των "προεδρικών διαταγμάτων" των καταργούμενων νόμων 4458/65 και 742/77, σε "υπουργικές αποφάσεις", που δεν απαιτούν προέγκριση του ΣτΕ, παρακάμπτουν και τους όποιους περιβαλλοντικούς περιορισμούς υπήρχαν.

Και ενώ με την προηγούμενη νομοθεσία ήταν σχετικά ανεκτή η δυνατότητα παράκαμψης της πολυδαίδαλης πολεοδομικής διαδικασίας για την ανάπτυξη της βιομηχανίας, αλλά αυτό μέσω ενός κρατικού φορέα, της ΕΤΒΑ, με τη σημερινή πρόταση εκλείπει η οποιαδήποτε εγγύηση μπορούσε να παρέχει ένας μη ιδιωτικός, μη άμεσα κερδοσκοπικός φορέας. Το άρθρο 2 του Ν. 742/77 που καθόριζε ότι "η οργάνωσις και εκμετάλλευσις των Βιομηχανικών Περιοχών ανήκει αποκλειστικώς εις την ΕΤΒΑ ΑΕ", καταργείται. Στο παρόν σχέδιο νόμου ρητά στο άρθρο 3, παρ. 1 αναφέρει ανάμεσα στους άλλους κατά κανόνα δημόσιους και τοπικο-αυτοδιοικητικούς κλπ., μη ιδιωτικούς φορείς, ότι "φορέα ΒΕΠΕ επιτρέπεται να συνιστούν... νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα".

Αυτό παίρνει επιπλέον βαρύτητα όταν υπάρχει η δυνατότητα να γίνεται η εγκατάσταση τέτοιων ζωνών και σε περιοχές που δεν προβλέπονται για σχετικές δραστηριότητες από Χωροταξικά, Ρυθμιστικά ή Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια ή Σχέδια χρήσεων γης κλπ. Σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 2 του σ/ν, αυτό γίνεται με μια έκθεση "συνεκτίμησης στοιχείων... κλπ."!

Και εάν πάλι για τη βιομηχανική ανάπτυξη δικαιολογείται μια επιπλέον αποφασιστικότητα για ξεπέρασμα των δυσκολιών που ενδεχόμενα παρεμβάλλουν οι περιβαλλοντικές - πολεοδομικές προδιαγραφές και διαδικασίες, με την τροπολογία της 29.10.97, το σύνολο ουσιαστικά του νομοθετήματος περιλαμβάνει πλέον με σαφήνεια και την κατ' εξοχήν αντιπεριβαλλοντική δραστηριότητα του ελληνικού χώρου, την τουριστική, που κρίθηκε ότι δεν το επέτρεπε με σαφήνεια το αρχικό νομοσχέδιο. Εδώ μετατίθεται πλέον και η ουσία του νομοθετήματος, που δίνεται στη δημοσιότητα για επεξεργασία μία βδομάδα πριν την ψήφιση του νομοσχεδίου.

Επιπλέον, ενώ για τις Βιομηχανικές και Επιχειρηματικές Περιοχές (ΒΕΠΕ) η πολεοδομική μελέτη προϋποθέτει και τη γνωμοδότηση του Περιφερειακού Συμβουλίου Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος, η πολεοδομική μελέτη για τις Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ) δεν απαιτεί τέτοια γνωμοδότηση.

δ) Ερήμην ουσιαστικά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και για τις δύο περιπτώσεις, των ΒΕΠΕ και των ΠΟΤΑ, εδέησαν τουλάχιστον να ζητούν τη γνωμοδότηση του Νομαρχιακού Συμβουλίου, σε πολύ περιορισμένα χρονικά πλαίσια. Ισως και ο σημερινός συσχετισμός να μην τους ενοχλεί... Κάτι που σε κάθε περίπτωση είναι απόλυτα ανεπαρκές για ένα στοιχειώδες πλαίσιο συμμετοχής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η γνωμοδότηση του πρωτοβάθμιου ΟΤΑ, στην περιφέρεια του οποίου γίνονται τέτοιες ζώνες, είναι το μίνιμουμ απαραίτητο. Οπως και η συμμετοχή του στη διαδικασία των ενστάσεων, που επαφίεται σε... μελλοντική Υπουργική Απόφαση. Και οπωσδήποτε για την Τοπική Αυτοδιοίκηση θα έπρεπε να υπήρχε ενισχυμένη της παρουσία, πέραν της γνωμοδότησης, τουλάχιστον στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν οι παραπάνω αναφερόμενες χωροταξικές κατευθύνσεις και σχέδια.

ε) Εφόρμηση στους αιγιαλούς, στα δάση, αλλά και στη μικρή ιδιοκτησία.Με το νομοσχέδιο επιτρέπεται η αποκλειστική ουσιαστικά χρήση του αιγιαλού (άρθρο 14 παρ. 5 - 7) και η αλλαγή χρήσης δασών.Ειδικά γι' αυτά αναφέρει τη "θυσία" των δασικών εκτάσεων, με την αόριστη προϋπόθεση των "ζωτικών αναγκών της εθνικής οικονομίας" και των "άλλων επιτακτικών όρων δημοσίου συμφέροντος". Και παραπέρα επιτρέπονται οι απαλλοτριώσεις.Δηλαδή, αν αντισταθεί και κανένας μικροϊδιοκτήτης, να του παίρνουν και αυτού τη γη για μπιρ παρά.

Εδώ ίσως προσκρούσουν στη συνταγματικότητα, αλλά για την εξυπηρέτηση του τυχοδιωκτικού μεγάλου κεφαλαίου αυτά είναι ψιλά γράμματα.

στ) Αρχή μιας επικίνδυνης τακτικής ιδιωτικοποίησης και του κοινόχρηστου χώρου!

Στο τέλος της παραγράφου 4 της τροπολογίας, με την αναφορά για τη συντήρηση από τους ιδιώτες των κοινοχρήστων χώρων, αποσπάται ουσιαστικά από την Τοπική Αυτοδιοίκηση ο κοινόχρηστος χώρος.Υπεισέρχεται σοβαρά ο κίνδυνος ιδιωτικοποίησής του, ιδιωτικής αστυνόμευσης, αποβολής οποιουδήποτε κρινομένου παρείσακτου κλπ. Πρόκειται για σημαντικό βήμα απεμπόλησης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

ζ) Η περιβόητη μείωση των συντελεστών δόμησης και άτακτη υπαναχώρηση του τάχα φιλοπεριβαλλοντικού υπουργού.

Δεν πρόλαβε να τυπωθεί ο Νόμος 2508/97 για τη "Βιώσιμη Οικιστική Ανάπτυξη" και άρχισαν οι βασικές τροπολογίες για να δείξουν και πόσο βιώσιμος είναι και αυτός. Υπάρχει λοιπόν στο παρόν νομοσχέδιο και τροπολογία του ίδιου του ΥΠΕΧΩΔΕ, που δείχνει και την επιπολαιότητα πολεοδομικής επέμβασής του. Ο χαρακτηρισμός ανταποκρίνεται πλήρως στη δικαιολογία ότι κάπου στο νόμο... έλειπε η λέξη "δεν", και υπήρξε... "παραδρομή". Κάτι που είναι αντίθετο με τα υπόλοιπα μέτρα του επίμαχου σημείου, που δε στέκουν λογικά αν δεν υπήρχε το "δε".

Η ουσία του θέματος είναι διττή:

1. Σε ό,τι αφορά τις χρήσεις γης.Ακόμα και αν δεν είχε εξειδικευτεί ένα παλιό Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) με μελέτη Αναθεώρησης, η πολεοδομική πρακτική επέβαλε να συμβαδίζουν οι χρήσεις με το ΓΠΣ, και συχνά, π.χ., σε σκεπτικά αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, λαμβανόταν υπόψη το στοιχείο χρήσεων που επέβαλε το ΓΠΣ. Σε κάθε περίπτωση η παράγραφος 9 του άρθρου 4 του Ν.2508/97 ήταν χρήσιμη ως προς το σημείο αυτό, και εάν θεωρήσει κανείς σωστή την παρ. 8, που επιβάλλει σεβασμό των χρήσεων γενικά για τα ΓΠΣ, ακόμα και πριν την εξειδίκευσή τους με πολεοδομική μελέτη, είναι αδιανόητο αυτό να μη γίνεται με το "παλιό" ΓΠΣ. Εκτός αν θεωρεί κανείς ότι με τη μη εξειδίκευση μέσω πολεοδομικής μελέτης αναθεώρησης, έπαψαν να ισχύουν και τα ΓΠΣ, σε ό,τι αφορά μάλιστα βασικές ρυθμίσεις, που αφορούν άλλωστε και το λόγο ύπαρξής τους. Ετσι η ουσιαστική κατάργηση της παραγράφου 9 ως προς τις χρήσεις είναι ούτως ή άλλως απαράδεκτη.

2. Σε ό,τι αφορά τους Συντελεστές Δόμησης (ΣΔ), ουσιαστικά είναι η παράγραφος 8 του άρθρου 4 του Νόμου 2508/97 για τη Βιώσιμη Οικιστική Ανάπτυξη, που δεν καταργείται (η 9 που καταργείται είναι λογικά παρεπόμενή της), η οποία έβαζε το θέμα της γενικευμένης (μικρής σχετικά) μείωσης των ΣΔ κυρίως σε περιοχές με απάνθρωπη πυκνοδόμηση. Αυτή ήταν η πρόθεση του ΥΠΕΧΩΔΕ και της Βουλής που ψήφισε το νόμο και βρισκόταν σε θετική κατεύθυνση. Η κάποια διαμαρτυρία που υπήρξε από αυτούς που νομίζουν λαθεμένα ότι θα βγάλουν καμιά άδεια παραπάνω, αν είναι αυξημένοι οι ΣΔ, έτρεψε τον κύριο υπουργό του - υποτίθεται - Περιβάλλοντος, σε άτακτη υποχώρηση: Ελειπε το "δεν", παραδρομήσαμε!

Οσο για τις αφορμές, για τα σχέδια ή τα συμβόλαια που ήδη έγιναν, είναι αστείες, αφού με μια απλή πρόβλεψη ότι τα έξοδά τους θα πρέπει να αποζημιώνονται από το ΕΤΕΡΠΣ, δε θα υπήρχε θέμα.

Καταντά περιττό να επαναλάβουμε ότι μόνο η λαϊκή κινητοποίηση θα ανατρέψει στην πράξη τέτοια εξαμβλώματα; Οτι η υπόθεση του περιβάλλοντος συνδέεται με την ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο; Οτι τα δήθεν οικολογικά κινήματα κατά κανόνα για περί άλλα τυρβάζουν; Οχι. Τα φουσκωτά που κάνουν στροφές στα κύματα δεν έχουν καμία σχέση με τον αγώνα για το περιβάλλον, με την αναγκαία λαϊκή κινητοποίηση σε κάθε γωνιά και σε κάθε στιγμή, σ' αυτά τα αγωνιστικά ρυάκια, που θα συγκλίνουν στο μεγάλο ποταμό του Μετώπου.

Κώστας ΤΖΑΤΖΑΝΗΣ