Τη συναντήσαμε παραμονή της έκλειψης του ήλιου. Στην ερώτηση αν σκοπεύει να τη φωτογραφήσει, η Μάρω Κουρή απάντησε αρνητικά: "Οχι, αυτό που θα με ενδιέφερε θα ήταν να αποτυπώσω τις εκφράσεις των ανθρώπων που παρακολουθούν το φαινόμενο, τις αντιδράσεις τους... ".

Η συνομιλήτριά μας, μια νέα γυναίκα, έχει ήδη καριέρα δέκα χρόνων στο επάγγελμά της. Εργάζεται σαν ελεύθερη φωτορεπόρτερ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ταξιδεύοντας και αναζητώντας με το φακό της τη ζωή, την κίνηση, την τέχνη και τις ανθρώπινες εκδηλώσεις, σε όλες τους τις πτυχές.

Το πρώτο της ταξίδι στην Ινδία, σε ηλικία δεκαοκτώ χρόνων, όπου έκανε την πρώτη της δουλιά σαν φωτορεπόρτερ. Από τότε έχει "οργώσει" την Ελλάδα, αλλά και άλλες χώρες, μακρινές και εξωτικές. Οι φωτογραφίες, μαζί με δικά της κείμενα, έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά όχι μόνο της χώρας μας αλλά και της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Αγγλίας, μέχρι και της Ιαπωνίας και της Νότιας Αφρικής.

Ενα από τα αγαπημένα της θέματα, οι γυναίκες. Γυναικείες μορφές μαζί με παιδιά στο Σοβέτο, το πρώην γκέτο του Γιοχάνεσμπουργκ, στην Αιθιοπία, στην Ιαπωνία, στην Ισπανία αλλά και στην Ελλάδα: "Να, εδώ είναι στο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου, στις Πρέσπες. Μια μητέρα με την οικογένειά της που είναι η πιο πλούσια της περιοχής, μια άλλη που και μόνο από τα ρούχα τα δικά της και του παιδιού της φαίνεται πόσο φτωχή είναι... ". Νέες κοπέλες που χορεύουν ή περπατάνε στους δρόμους της πόλης. Τα μαλλιά τους ανεμίζουν στη φωτογραφία, που έχει "πιάσει" την κίνηση, την ένταση, τη φευγαλέα στιγμή...

Κάποια φωτογραφία της εντυπωσιάζει ιδιαίτερα: Μια γυναίκα σκυφτή να προσκυνάει τον εσταυρωμένο - ένα σώμα που φαίνεται πραγματικό, καθώς η φωτογραφία είναι έγχρωμη: Θα μπορούσε να ήταν η μάνα στον "Επιτάφιο" του Ρίτσου, ή μια χαροκαμένη μητέρα στη σημερινή Γιουγκοσλαβία, μια οποιαδήποτε μητέρα που έχασε το παιδί της... Ο εσταυρωμένος είναι ο "Αμνός" που προσκυνούν στη διάρκεια του επιταφίου στη Ζάκυνθο.

"Οι γυναίκες έχουν ευαίσθητο ρόλο στη ζωή, πιστεύει. Οχι ότι είναι πιο ευαίσθητες, αλλά ο ρόλος τους είναι πιο δύσκολος - είναι φορτωμένος με πολλά!

Πρόσφατη σχετικά η περιπλάνησή της στα χωριά και στις πόλεις της Ιαπωνίας για να ανακαλύψει τη θέση της γυναίκας στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου: Οι Γιαπωνέζες λέει, ζουν σε μια χώρα πολύ προηγμένη τεχνολογικά και οικονομικά, αλλά η οικογένεια εκεί είναι πάρα πολύ συντηρητική. Μεγαλώνουν με στόχο να περιποιούνται τον άντρα τους και την οικογένεια. Βέβαια στην εφηβεία τους μπορεί να σπουδάζουν - κυρίως οικονομικές επιστήμες - να ξενυχτάνε, αργότερα αρχίζουν να δουλεύουν, αλλά μόλις αποκτήσουν οικογένεια τις διώχνουν από τη δουλιά. Είναι σαν τις γυναίκες στην Ελλάδα του '50 και του '60 - αλλά με υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Είναι δύσκολο για τη Γιαπωνέζα να συνειδητοποιήσει την καταπίεσή της, ωστόσο πολλές κοπέλες επιδιώκουν να παντρευτούν ξένους, για να ελευθερωθούν από τα πατριαρχικά πρότυπα της πατρίδας τους. Ναι, πιστεύω ότι οι σημερινές Ελληνίδες βρίσκονται σε καλύτερη θέση - κάνουν κουμάντο στη ζωή τους. Διαφέρουν βέβαια οι νεότερες από τις μεγαλύτερες. Ομως και οι "παλιές" σπρώχνουν τις κόρες τους, για να είναι πιο ελεύθερες, καθώς οι ίδιες έχουν "τραβήξει πολλά"... Χωρισμούς, βία, πολέμους, θανάτους. Πολλές είναι οι χήρες ή οι μητέρες που έχουν χάσει τα παιδιά τους...

Η Μάρω Κουρή έχει φωτογραφίσει γυναίκες απ' όλη την Ελλάδα: Θράκη - Πομάκες , Μακεδονία, Μεσσηνία, Λακωνία, Θεσσαλία, Στερεά... Πρόσφατα φωτογράφισε και πήρε τη μαρτυρία μιας γυναίκας που είχε κρύψει τον Αρη Βελουχιώτη: "Μιλούσε για το παρελθόν και φαινόταν χαρούμενη... ".

"Οι χωματόδρομοι, τα μονοπάτια σε πηγαίνουν σε μέρη θαυμαστά, σε φέρνουν σε επικοινωνία με άλλους ανθρώπους, σου προσφέρουν ερεθίσματα, κίνητρα ζωής". Θεωρεί ωστόσο ότι οι νέοι της ηλικίας της είναι σε μεγάλο ποσοστό απομονωμένοι. "Απομονώνονται μέχρι τα τριάντα και μετά απορροφώνται από τη δουλιά τους... Δεν τολμάνε να κάνουν κάτι διαφορετικό, να προχωρήσουν μια δημιουργική ιδέα... δεν αναπτύσσουν άλλα ενδιαφέροντα. Αν τους ρωτήσεις κάτι που να μην έχει σχέση με τη δουλιά τους δε θα ξέρουν τι να απαντήσουν. Ακόμα και η μουσική που ακούνε είναι τις περισσότερες φορές απομονωτική, δεν είναι για παρέα".

Η ίδια πιστεύει στην ομαδική δουλιά, στη συνεργασία. Εχοντας ζήσει κατά καιρούς στη Μόσχα, την Πράγα, τη Φλωρεντία, το Παρίσι, τη Βαρκελώνη, έχει γνωρίσει πολλούς καλλιτέχνες και έχει εκτιμήσει τις αλληλεπιδράσεις, τη συνεργασία, τα ερεθίσματα που προσφέρει η ομαδική δουλιά. Για παράδειγμα στη Βαρκελώνη, όπου είχε πάρει μέρος σε ομαδικές γιορτές καλλιτεχνών, που δε διστάζουν να πειραματιστούν, να προβάλουν πολυθεάματα, σλάιντς σε τεράστιες μεγεθύνσεις... "Εκεί, επισημαίνει, οι δήμοι ρίχνουν πολλά χρήματα στον πολιτισμό".

Ξεφυλλίζουμε το λεύκωμά της με τίτλο "Φως - κίνηση - ζωή" που εκδόθηκε στα πλαίσια της "Θεσσαλονίκης - πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης". Στις φωτογραφίες της η ορμή και η χαρά της ζωής, άνθρωποι που χαμογελούν... "Τώρα τον Αύγουστο, λέει, όλα είναι πιο χαλαρά, οι άνθρωποι χαμογελούν κάπως περισσότερο. Ομως, έχω παρατηρήσει ότι το χαμόγελο έχει σβήσει τα τελευταία χρόνια από το πρόσωπο των συμπατριωτών μας. Δε χαμογελούν όπως πριν, δε φλερτάρουν, δε διασκεδάζουν όπως άλλοτε. Η Ελλάδα είναι η πιο όμορφη χώρα του κόσμου, όμως οι άνθρωποι έχουν επηρεαστεί από την οικονομική κρίση... ".

Η συζήτησή μας περνάει από το ένα θέμα στο άλλο, δείχνοντας συγχρόνως ότι η συνομιλήτριά μας ξέρει να "βλέπει" δεν αφήνει να περάσει απαρατήρητη η ομορφιά των πραγμάτων, η σχέση των ανθρώπων με το χώρο και το χρόνο η πραγματικότητα που αλλάζει... Μια συζήτηση που θυμίζει τους στίχους του ποιητή Θάνου Ασίκη από το βιβλίο του "Καστελόριζο".

"Σε κάποια γωνιά του γρανίτη / ίσως κάτω από το βαρύ κάστρο / ίσως πέρα στου ανέμου την καμπή / Και μέσα σ' αυτή την ομορφιά / Κοίταζε το φεγγάρι καθώς έβγαινε / Και διαπίστωσε με τη βεβαιότητα εφήβου / πως τα ωραία πράγματα χάνονται / όταν δεν τ' αγγίζεις κι όταν τα περιφρονείς... ".

"Το χρονικό ενός φυλακισμένου" 1946 - 1961. Αναμνήσεις σε Τρίτο Πρόσωπο" που διαβάσαμε πρόσφατα δεν είναι μόνο οι - σχεδόν αυτοβιογραφικές - αναμνήσεις του λογοτέχνη Τριαντάφυλλου - Λευτέρη Παπάζογλου. Είναι το χρονικό της καθημερινής θυσίας χιλιάδων Ελλήνων που σαν άλλοι Προμηθείς μαρτύρησαν, άοπλοι και ανυπεράσπιστοι, χρόνια θαμμένοι σε ανήλιαγα κελιά και σε θαλασσοδαρμένες εξορίες. Αυτό που ξεχωρίζει ανάμεσα σε άλλα το βιβλίο είναι ότι αναδεικνύει την επίμονη, συστηματική, συλλογή, ψύχραιμη πάλη των κρατουμένων, όχι μόνο να κρατηθούν στη ζωή, αλλά και να παραμείνουν άνθρωποι - από κάθε άποψη. Είναι η πάλλουσα καθημερινή ζωή, ο καθημερινός ηρωισμός που αντιστέκεται στη βάρβαρη προσπάθεια για τσάκισμα κάθε ευαισθησίας. Οι σπαρακτικά ανθρώπινες στιγμές χαράς και λύπης εναλλάσσονται με το χιούμορ. Και είναι πραγματικά θαυμαστή η εφευρετικότητα και η δημιουργική φαντασία των κρατουμένων που προσπαθούν να έχουν με ελάχιστα μέσα πολιτιστικές δραστηριότητες, να διατηρήσουν το "φως που καίει".

Δίπλα στους φυλακισμένους, γυναίκες που ξεροσταλιάζουν σαν "φύλακες άγγελοι", υπομένοντας τις βρισιές και τις χοντράδες των "άλλων" φυλάκων. Προσκλήσεις και χλευασμοί όμως και απέναντι στις γυναίκες φυλακισμένες, στο τμήμα μεταγωγών της Πλάκας:

- "Βέβαια. Δεν κοιτάγατε τις δουλιές του σπιτιού σας! Μπήκατε και σεις στον αγώνα για ελευθερία και για ισότητα. Θα καλοπεράσετε τώρα!", φώναζαν χαιρέκακα στις κρατούμενες, μέχρι που κάποια στιγμή, όπως φαίνεται στο αφήγημα, πήραν την πρέπουσα απάντηση.

Χαρακτηριστικά μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο, όπου ο συγγραφέας μιλά για νέους θανατοποινίτες που πήγαν στο εκτελεστικό απόσπασμα με το παράπονο ότι δε γνώρισαν ποτέ τη γυναίκα, δεν πρόλαβαν να χαρούν τίποτα σ' αυτή τη ζωή... Κι ακόμα για ένα παιδί που εκτελέστηκε για κατοχικό αδίκημα που έκανε τάχα όταν ήταν μόνο 13 (!) χρόνων... Πήγε για εκτέλεση γελώντας και μη πιστεύοντας ότι θα το σκοτώσουν. Ηταν πρόσχαρο παιδί. Πρώτο στα μαθήματα, πρώτο και στο βόλεϊ και στο σκάκι..

Και ένα χιουμοριστικό κομμάτι που πολλά δείχνει για την εποχή εκείνη, την άγρια και τη σκοτεινή:

"Ενας θανατοποινίτης απ' το Ξηρόμερο, έμαθε ότι η αδελφή του (που την προστάτευε κάποιος θείος τους - οι γονείς τους είχαν πεθάνει) αρραβωνιάστηκε". Επειδή σαν αδελφό, έτσι για τα μάτια, ούτε τον ενημέρωσαν ούτε και του ζήτησαν τη γνώμη, έγραψε στο θείο και του ζητούσε το λόγο. Και να η τρανταχτή απάντηση του θείου:

"Για ποια αδελφή σου βρε Βούλγαρε διαμαρτύρεσαι ότι δε σε ρώτησαν; Εσένα η αδελφή σου είναι στη Βουλγαρία και κει να πας να τη βρεις. Αλλά δεν πταίεις εσύ, πταίει το κράτον που σε κρατά ακόμα ζωντανόν και δε σε βάζει δύο μέτρα κάτω από τη γη. Και μη μου ξαναζητήσεις εμένα την αδελφή σου γιατί ξέρεις ποιος είμαι εγώ; Από δω η Κεφαλλονιά απέχει μόνο μιάμιση ώρα! Παίρνω το βενζινόπλοιο κι έρχομαι αυτού και δε θα μπορέσουν να με κρατήσουν μήτε πόρτες, μήτε σίδερα, μήτε χωροφύλακες. Θα μπω μέσα και θα σε σκίσω με τους όνυχας και τους οδόντας.

Μετά θυμού, ο θείος σου Καράντζαλος!".

Αυτό το αλαμπουρνέζικο γράμμα, γεμάτο ανορθογραφίες και στρεβλωμένες ελληνικούρες, έκανε το γύρο των ακτίνων σκορπώντας σε άλλους το σαρδόνιο γέλιο και σε άλλους την πικρή θυμηδία", σημειώνει ο Λευτέρης Παπάζογλου. Το βιβλίο του όταν εκδόθηκε, πριν από τόσα χρόνια, δεν προβλήθηκε όσο έπρεπε και δυστυχώς πέρασε απαρατήρητο. Κι όμως μιλά με τόσο δυνατό τρόπο για την ίδια την ψυχή του λαού μας, που τόσα πέρασε και δεν επαίρεται, δεν καυχησιολογεί. Υστερόγραφο: Το βιβλίο ο συγγραφέας αφιερώνει "Στην Κατερίνα, σύντροφο της ζωής μου, μ' ένα μεγάλο Ευχαριστώ για την αμέριστη συμπαράσταση της στην πνευματική μου δουλιά, όχι μόνο ηθική αλλά και αποφασιστική για οικονομική στέρηση και θυσία στην έκδοση των βιβλίων μου". (Σ.Σ: Ο Λ. Π. είναι ο δημιουργός του αξέχαστου τραγουδιού "Βροντάει ο Ολυμπος και πάλι").

Επιμέλεια: Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Θα μπορούσε να είναι η μάνα στον "Επιτάφιο" του Ρίτσου ή μια χαροκαμένη μάνα της Γιουγκοσλαβίας

Μια έφηβη στην Αιθιοπία