Τα τανκς στον περίβολο της Βουλής το πρωί της 21ης Απρίλη 1967

Οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν βάσει σχεδίου από τις 2 π.μ. της 21ης Απρίλη. Γρήγορα κατέλαβαν το Πεντάγωνο, τα βασικά υπουργεία και υπηρεσίες, τις τηλεπικοινωνίες και τους ραδιοσταθμούς. Επίσης συνέλαβαν το νόμιμο πρωθυπουργό Π. Κανελλόπουλο, υπουργούς, πολιτικούς ηγέτες και απλούς πολίτες και, κυρίως, κομμουνιστές και αριστερούς. Μέχρι τις 30 Απρίλη, είχαν συλληφθεί 8.270, άνδρες και γυναίκες, από τους οποίους οι 6.118 εκτοπίστηκαν στη Γυάρο (Σπ. Λιναρδάτου: «Από τον Εμφύλιο στη χούντα», τόμος Ε', σελ. 437).

Το πραξικόπημα της 21ης Απρίλη διευθύνθηκε από μια ηγετική ομάδα 15 στρατιωτικών - κατά βάση συνταγματαρχών και αντισυνταγματαρχών - στην κορυφή της οποίας βρίσκονταν ο συνταγματάρχης Γ. Παπαδόπουλος (ο δικτάτoρας), ο συνταγματάρχης Ν. Μακαρέζος και ο ταξίαρχος Στ. Παττακός. Οι πραξικοπηματίες κατάφεραν να επιβληθούν εύκολα και να κρατήσουν τη διεύθυνση των πραγμάτων της χώρας για 7 ολόκληρα χρόνια.

Οι πραξικοπηματίες κατέλαβαν την εξουσία, θέτοντας σε εφαρμογή ένα ΝΑΤΟικό στρατιωτικό σχέδιο - γνωστό με την επωνυμία «Προμηθεύς» - που είχε καταρτίσει η Ατλαντική Συμμαχία για την κινητοποίηση των ελληνικών στρατιωτικών και άλλων κατασταλτικών δυνάμεων, ώστε να χτυπηθεί καίρια το προοδευτικό κίνημα της χώρας, σε περίπτωση που η «Συμμαχία» και η Ελλάδα θα εμπλέκονταν σε πόλεμο με τις σοσιαλιστικές χώρες. Το σχέδιο αυτό τροποποιήθηκε για την περιοχή της Αττικής και προσαρμόστηκε στις ανάγκες του πραξικοπήματος λίγο διάστημα πριν αυτό εκδηλωθεί. Το γεγονός αυτό και πλήθος άλλων, αλλά και ολόκληρος ο βίος και η πολιτεία της χούντας των συνταγματαρχών - που δε θα μπορούσε να σταθεί ούτε για μια ώρα στην εξουσία χωρίς αμερικανοΝΑΤΟική στήριξη - επιβεβαιώνουν πως το ΚΚΕ είχε απόλυτο δίκιο στις εκτιμήσεις του, όταν, με προκήρυξή του προς τον ελληνικό λαό στις 21 Απρίλη 1967, υπογράμμιζε πως η δικτατορία ήταν έργο «που προετοιμάστηκε μεθοδικά και επίμονα» από την ντόπια αντίδραση και τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Το ΚΚΕ, που πρωτοστάτησε στον αντιδικτατορικό αγώνα, κάλεσε τότε όλους τους Ελληνες και τις Ελληνίδες - ανεξαρτήτως των πολιτικών, ιδεολογικών και κομματικών τους τοποθετήσεων - να αγωνιστούν από κοινού για την ανατροπή της δικτατορίας, για την αποκατάσταση της δημοκρατίας και για να μη «μετατραπεί η Ελλάδα σε ορμητήριο του νεοφασισμού και επικίνδυνων πολεμικών τυχοδιωκτισμών του ιμπεριαλισμού στην Ευρώπη» («Νέος Κόσμος» 5/1967, σελ. 5-6).

Αναδημοσίευση από το «Ριζοσπάστη» 21 Απρίλη 2000.

Από τα τρικάκια που κυκλοφόρησε το ΚΚΕ στη διάρκεια της δικτατορίας

Την πρώτη μέρα του πραξικοπήματος, την ίδια ώρα που από τους άλλους ραδιοφωνικούς σταθμούς της χώρας μεταδίδονταν εμβατήρια, η «Φωνή της Αλήθειας» μετέδιδε προκήρυξη του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, που ανάμεσα στα άλλα τόνιζε: «Κατέλυσαν κατά τον πιο στυγνό τρόπο το Σύνταγμα της χώρας. Διέπραξαν έγκλημα εναντίον του λαού. Δημιουργούν άμεση σοβαρότατη απειλή για την Κύπρο, για την εμπλοκή της χώρας στο βρώμικο πόλεμο του Βιετνάμ, για την ειρήνη στο χώρο της ΝΑ Μεσογείου».

Την ώρα που εκατοντάδες κομμουνιστές μαζί με πολλούς δημοκράτες συναγωνιστές είχαν συλληφθεί και έπαιρναν το δρόμο για τις φυλακές μόνο η φωνή του ΚΚΕ, η «Φωνή της Αλήθειας», έφθανε στα αυτιά του λαού. Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, με την ίδια προκήρυξη, απηύθυνε κάλεσμα ενότητας και αντίστασης:

«Καλούμαστε όλοι, πάνω από οποιεσδήποτε διαφορές, να υψώσουμε υπερήφανο το εθνικό μας ανάστημα και να αντιτάξουμε το ΟΧΙ στη δικτατορία. Περιφρονήστε τα φασιστικά στρατοκρατικά μέτρα και αντιταχθείτε με την πιο μεγάλη αποφασιστικότητα στη βασιλοφασιστική δικτατορία».

Και κατέληγε η ανακοίνωση:

«- Κάτω η τυραννία. Δημοκρατία. Εθνική Ανεξαρτησία. Ειρήνη!...

Η Ελλάδα θα προχωρήσει. Η θέληση του ελληνικού λαού θα επιβληθεί».

Οι πραξικοπηματίες ήξεραν φυσικά ποιος ήταν ο πιο επικίνδυνος αντίπαλος. Κι άρχισαν το πογκρόμ κατά των κομμουνιστών. Καραβιές ολόκληρες αγωνιστών μετέφεραν στα ξερονήσια. Σειρές ήταν οι κλούβες, που μετέφεραν μέλη, φίλους κι οπαδούς του ΚΚΕ στις φυλακές. Κι όμως, η αντίσταση των κομμουνιστών δε σταμάτησε.

Μαζί στις επάλξεις σημαία του αγώνα και ο παράνομος «Ριζοσπάστης». Με την κυκλοφορία του, ο παράνομος «Ρ» του Μάρτη του 1968, έγραψε μια από τις σημαντικότερες σελίδες της ιστορίας του. Η σημασία της έκδοσης του «Ρ», αλλά και της ανακοίνωσης, που δημοσίευε, του προεδρείου της 12ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ ήταν μεγάλη.

Η Ολομέλεια διαπίστωνε ότι «εκείνο που χαρακτηρίζει την εσωτερική κατάσταση είναι από τη μια μεριά η προσπάθεια της χούντας να ξεπεράσει την κρίση του καθεστώτος με τη δημαγωγία και την τρομοκρατία και από την άλλη το δυνάμωμα της αντιδικτατορικής αντίστασης και πάλης». Τόνιζε ότι «για να πέσει η δικτατορία χρειάζεται ν' αναπτυχθεί ισχυρό κίνημα του λαού και του στρατού». Η Ολομέλεια ψήφισε ένα «μίνιμουμ πρόγραμμα για τη συσπείρωση όλων των αντιδικτατορικών δυνάμεων». Δήλωνε ότι το ΚΚΕ θα πρωτοστατήσει για τη συσπείρωση των αντιδικτατορικών δυνάμεων και για το δυνάμωμα του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου. Χαρακτήριζε «κεντρικό πολιτικό και οργανωτικό καθήκον τη δημιουργία γερού ΚΚΕ, τη δημιουργία οργανώσεων του Κόμματος παντού και κατά πρώτο λόγο στα μεγάλα εργοστάσια και επιχειρήσεις».

Μαζί με το ΚΚΕ, στην πρώτη γραμμή του αντιδικτατορικού αγώνα, και η ΚΝΕ. Η πορεία της, στα πρώτα της βήματα, είναι συνυφασμένη με τον αντιδικτατορικό αγώνα, με την οργάνωση της πρωτοπόρας πάλης της νεολαίας κατά της χούντας. Η ΚΝΕ ιδρύθηκε στα τέλη του '68. Από την πρώτη μέρα της ίδρυσής της, έβαλε σαν άμεσους στόχους την οργάνωση, την ενότητα, την κινητοποίηση της δημοκρατικής νεολαίας για το γκρέμισμα της δικτατορίας και την αποκατάσταση της πραγματικής δημοκρατίας.

Η ΚΝΕ αποτέλεσε τον κρίκο συνένωσης του νεολαιίστικου κινήματος με το κίνημα της εργατικής τάξης. Η ΚΝΕ ανέπτυξε δραστηριότητα σε όλα τα τμήματα της νεολαίας, στους φοιτητές, στους μαθητές, στα εργοστάσια, στα νυχτερινά σχολεία. ΚΝίτικες οργανώσεις στήθηκαν σε όλους τους χώρους της νεολαίας.

Η ΚΝΕ πήρε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία της αντι-ΕΦΕΕ, που δημιουργήθηκε για να συντονίσει και να συνενώσει σε ενιαία οργάνωση την αντιδικτατορική δράση των φοιτητών. Σημαντικά γεγονότα στη δράση της, οι πρώτες γενικές συνελεύσεις των φοιτητών. Εκεί εκλέχτηκαν οι πρώτες επιτροπές αγώνα. Η δράση της ΚΝΕ είχε σαν αποτέλεσμα τη μεγάλη συμμετοχή των φοιτητών και άλλων τμημάτων της νεολαίας στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.