Βιοτεχνολογία, γενετική μηχανική, διαχωρισμός γονιδίων, γενετική τροποποίηση, ανασυνδυασμός τεχνολογίας DNA... Πολλοί από μας είμαστε εξοικειωμένοι με αυτούς τους όρους. Ολοι συσχετίζονται, αλλά δεν εννοούν ακριβώς το ίδιο πράγμα.

ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ: Σημαίνει τη χρήση οργανισμών για την παραγωγή ορισμένων ουσιών. Μερικές βιοτεχνολογικές τεχνικές υπήρχαν και υπάρχουν εδώ και χρόνια και είναι γνωστές ως "παραδοσιακές". Για παράδειγμα, η διαδικασία που ακολουθείται στην παραγωγή γιαουρτιού, κρασιού και μπίρας. Η εξέλιξη των μεθόδων της βιοτεχνολογίας επεμβαίνει ολοένα και περισσότερο σε πιο πολυσύνθετες διαδικασίες της ζωής. Με τη νεότερη έννοια, είναι η χρήση νέων τεχνικών που αφορούν τη γενετική μηχανική στις διαδικασίες συμμετοχής βιολογικών οργανισμών στη μεταποίηση και την παραγωγή.

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ: Είναι η χρήση των νέων τεχνολογιών του ανασυνδυασμένου DNA για την αλλαγή, μετατροπή γονιδίων στον οργανισμό. Είτε εντός, είτε εκτός του οργανισμού. Είναι μία γενική κατηγορία που αναφέρεται στη σχεδιασμένη μετατροπή γονιδίων και τη χρήση των αλλαγμένων γονιδίων για συγκεκριμένες εφαρμογές. Με τη μέθοδο λοιπόν της γενετικής μηχανικής, είναι δυνατόν να διοχετευτεί γονίδιο από ένα βόδι σε ένα βακτηρίδιο, ή ένα ανθρώπινο γονίδιο σε ένα ψάρι. Με αυτόν τον τρόπο, η γενετική μηχανική κάνει δυνατή την προσθήκη γονιδίων σε είδη όπου, διαμέσου της φυσικής αναπαραγωγής, ποτέ δε θα μπορούσαν να μπουν...

ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ ενός κυττάρου ή ενός οργανισμού σημαίνει την αναπαραγωγή κυττάρου ή του οργανισμού, χρησιμοποιώντας το ίδιο και απαράλλακτο σετ γονιδίων που έχει ο πατρικός οργανισμός. Οταν αναφερόμαστε στην αναπαραγωγή όλων των πολύπλοκων οργανισμών, συνηθίζουμε να λέμε ότι χρειάζονται δύο γονείς, αφού κάθε οργανισμός που γεννιέται έχει ένα αντίγραφο γονιδίων από κάθε γονέα. Μόνο τα μικρόβια πολλαπλασιάζονται διά διαιρέσεως.

Τώρα το ίδιο μπορεί να γίνει και σε ανώτερα ζώα. Αυτό που γίνεται στο εργαστήριο είναι να απομονωθεί ένα ωάριο, να απομακρυνθούν με κάποιο τρόπο τα γονίδια της μητέρας από αυτό το ωάριο και να εισαχθούν μέσα σ' αυτό τα ξένα γονίδια ενός άλλου οργανισμού, είτε αρσενικού, είτε ενός άλλου θηλυκού. Ετσι, από αυτό το ωάριο μπορεί να προκύψει ένας οργανισμός πλήρης, του οποίου τα γονίδια είναι ίδια και απαράλλακτα με του δότη.

ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ: Είναι ένας κλάδος της βιολογίας που μελετά τη λειτουργία και τη δομή των ζωντανών οργανισμών στο επίπεδο των μορίων. Κλασικό είναι το παράδειγμα της μεσογειακής αναιμίας. Κάποτε ξέραμε ότι είναι γενετική πάθηση και ότι έχει να κάνει με την αιμοσφαιρίνη. Τώρα, γνωρίζουμε στο μόριο της αιμοσφαιρίνης ποιο ακριβώς από τα αμινοξέα, από τα οποία αποτελείται η αιμοσφαιρίνη είναι μεταλλαγμένο και με ποιο μηχανισμό δημιουργείται η αρρώστια.

Η ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ είναι νεότερος κλάδος της βιοτεχνολογίας. Ασχολείται με το γενετικό κώδικα που βρίσκεται σε κάθε κύτταρο. Σήμερα μπορούν να εντοπιστούν και να απομονωθούν γονίδια, να τεμαχιστούν και να μεταμοσχευτούν. Με την ανταλλαγή των γονιδίων δημιουργούνται οργανισμοί με νέες ιδιότητες. Αυτό γίνεται επειδή τα γονίδια όλων των οργανισμών (του ανθρώπου, των ζώων, των φυτών ή βακτηριδίων) αποτελούνται από την ίδια χημική ουσία, το DNA...

Το Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος (ΠΑΓ) ξεκίνησε στις ΗΠΑ και είναι το πρώτο επιστημονικό πρόγραμμα έρευνας που λειτουργεί σε παγκόσμιο επίπεδο και συντονίζεται από τον επιστημονικό οργανισμό, HU. G. O. Ο Human Genome Organization (Οργανισμός Μελέτης του Ανθρώπινου Γονιδιώματος) ιδρύθηκε πριν από τέσσερα, πέντε χρόνια από τον Πίτερ Μακ Γιούλικ.

Το ΠΑΓ λειτουργεί συντονισμένα σε τρία επίπεδα. Ενα τμήμα της έρευνας, καταγραφής ή χαρτογράφησης του ανθρώπινου γενετικού κώδικα γίνεται στο πανεπιστήμιο Σεντ Λούις των ΗΠΑ, άλλο στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ της Βρετανίας και άλλο σε πανεπιστήμιο της Ιαπωνίας. Οι δότες DNA στο συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι πολλοί εθελοντές, μεταξύ των οποίων και επιστήμονες. Αλλωστε, η λήψη ανθρώπινου DNA είναι πλέον μια σχετικά απλή διαδικασία και μπορεί να γίνει από τρίχες, αίμα, ή οποιοδήποτε άλλο σωματικό υγρό.

Πάνω στο πρόγραμμα εργάζονται περίπου 20.000 επιστήμονες, με στόχο την ανάλυση του ανθρώπινου γενετικού κληρονομικού κώδικα μέχρι την ύστατη λεπτομερειακή μοριακή δομή. Σύμφωνα με τον δ/ντή του Εθνικού Κέντρου Ερευνας Ανθρώπινης Γενετικής στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, Φράνσις Κόλινς, ο στόχος αυτός θα έχει επιτευχθεί το πολύ μέχρι το 2003...

Ποιοι είναι οι χρηματοδότες του Χιούμαν Τζενόμ Πρότζεκτ; Μια μεγάλη χρηματοδοτική πηγή είναι το εθνικό ίδρυμα υγείας και το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ. Επίσης συμμετέχουν φαρμακευτικές και άλλες εταιρίες που για ευνόητους λόγους ενισχύουν αυτές τις έρευνες.

Αντίστοιχα, στη 12η διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, υπάρχει ειδικό πρόγραμμα χρηματοδότησης του ΠΑΓ, με κονδύλια που προέρχονται από τις εισφορές των κρατών - μελών. Υπάρχουν, βέβαια, και εθνικά προγράμματα μελέτης των ανθρώπινων γονιδιώματος κυρίως στην Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία και Βρετανία. Το μεγαλύτερο εθνικό πρόγραμμα ευρωπαϊκής χώρας για τη μελέτη του ανθρώπινου γονιδιώματος είναι αυτό της Μ. Βρετανίας, της οποίας τα κονδύλια ισοδυναμούν με τα χρήματα που δίνει από μόνη της η αρμόδια διεύθυνση της Ε Ε! Είναι, συνεπώς, λογικό η πρωτοπορία σ' αυτό τον τομέα της επιστήμης να προέρχεται από τις παραπάνω χώρες, όπως και από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία.

Ο Ντάνιελ Ντρελ του αμερικανικού υπουργείου Ενέργειας προβλέπει μια "φαύλη νομική επανάσταση" ευρεσιτεχνιών που βασίζεται σε αποκωδικοποιήσεις γονιδίων, καθώς οι εταιρίες με φρενίτιδα επιχειρούν να εξασφαλίσουν σειρές DNA με εμπορική αξία. Επιφανείς γενετιστές προειδοποιούν, πάντως, ότι οι θεραπείες ασθενειών που στηρίζονται στα γονίδια θα είναι πολύ δαπανηρές για διαδεδομένη χρήση.

Εάν οραματίζεστε το μέλλον με κύριο γνώμονα τις προόδους της επιστήμης πάνω στη Διαστημική Τεχνολογία, στη Ρομποτική, στην Πληροφορική ή στην Πυρηνική Φυσική, ετοιμαστείτε να παραδεχτείτε ότι η εικόνα που έχετε σχηματίσει είναι μάλλον μισή! Γιατί οι πιο συγκλονιστικές ανακαλύψεις δε γίνονται πάνω στο φυσικό περιβάλλον ή έξω από αυτό τον πλανήτη. Γίνονται μέσα στο ανθρώπινο σώμα, αλλά και στο εσωτερικό πολλών άλλων οργανισμών.

Αναλογιστείτε, μόνον, ότι 20.000 επιστήμονες εργάζονται πυρετωδώς αυτή τη στιγμή, σε διάφορα σημεία της υφηλίου, πάνω στο πρόγραμμα Αποκωδικοποίησης του Ανθρώπινου Γονιδιώματος, με σκοπό να έχουν αποκρυπτογραφήσει και χαρτογραφήσει μέχρι το 2003 το ανθρώπινο γονιδίωμα. Τι σημαίνει αυτό; Μεταξύ άλλων, ότι ασθένειες πάσης μορφής θα εντοπίζονται και θα θεραπεύονται αρκετές δεκαετίες προτού εκδηλωθούν. Ισως, μάλιστα, σε μερικά χρόνια, οι "κλασικές" αστυνομικές ταυτότητες καθενός από εμάς να αντικατασταθούν από αντίστοιχες γενετικές με τη μορφή ενός chip DNA. Εάν αμφιβάλλετε, ρωτήστε τους ιθύνοντες στο ιδιότυπο "ταμιευτήριο δειγμάτων DNA" του αμερικανικού Πενταγώνου, που λειτουργεί στο Γκέιθσμπουργκ του Μέριλνατ...

Πολλά φρούτα και κηπευτικά θα παράγονται μαζικά σε οποιαδήποτε μορφή, χρώμα, σχήμα και θρεπτικές ουσίες κάτω από δύσκολες περιβαλλοντικές συνθήκες. Ζώα θα μεταλλάσσονται γενετικά, με σκοπό να παράγουν μοσχεύματα, ικανά να χρησιμοποιηθούν από τον ανθρώπινο οργανισμό. Η μαζική παραγωγή λαχανικών ή κρέατος δε θα είναι κύριο μέλημα των αγροτών ή των κτηνοτρόφων, καθώς δεν αποκλείεται να βρίσκεται στα χέρια δεκάδων ή εκατοντάδων εταιριών βιοτεχνολογίας, που θα θησαυρίζουν κάνοντας χρήση των αποκλειστικών δικαιωμάτων εκμετάλλευσης (πατέντα).

Ορισμένα από αυτά μοιάζουν με σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Ωστόσο, δεν είναι δύσκολο να γίνουν πραγματικότητα για τον άνθρωπο των επόμενων δύο ή τριών δεκαετιών.

Σήμερα γνωρίζουμε τα περισσότερα γονίδια που έχουν σχέση με ασθένειες, οι οποίες προκαλούνται από ένα μόνον γονίδιο και είναι γνωστές ως μονογονιδιακές κληρονομικές ασθένειες. Υπολογίζουμε ότι είναι περίπου 3.000 και έχει αρχίσει παραγωγική δουλιά γι' αυτές που ονομάζουμε πολυπαραγοντικές, που έχουν δηλαδή ως αιτία ελαττωματικά ή κάποιες ποικιλίες περισσότερων του ενός γονιδίου (π.χ. υπέρταση, διάφορες καρδιακές ασθένειες).

Από τη γνώση αυτών των πληροφοριών, μπορούμε, κατ' αρχάς να κάνουμε πρώιμη διάγνωση. Οπως ξέρουμε σ' αυτές τις περιπτώσεις όπως και στις κληρονομικές ασθένειες η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο για την εξέλιξη της ασθένειας στη συνέχεια. Και κάτι ακόμη: Αυτού του είδους η πληροφορία έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται για αυτό που λέμε γονιδιακή θεραπεία: δηλαδή αντικατάσταση μερών του ελαττωματικού γονιδίου. Πρόκειται για (έξω) σωματικά κύτταρα και όχι για κύτταρα που έχουν σχέση με τη γενετική του ανθρώπου. Αυτό έχει αρχίσει να εφαρμόζεται σε πειρατικό στάδιο.

Ετσι και αλλιώς, ήδη πολλές από τις ανακαλύψεις της γενετικής χρησιμοποιούνται από τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες. Ομως, στο μέλλον, τα φάρμακα θα είναι πλέον "φαρμακευτικά πρωτόκολλα". Θα είναι πιο αποτελεσματικά.

Ασθένειες θα μπορούν να θεραπεύονται πριν από την εκδήλωσή τους με την κατάλληλη επέμβαση στα "υπεύθυνα" γονίδια!

Ο καθένας από εμάς θα μπορούσε να είχε από ένα DNA chip, στο οποίο θα μπορεί να περιγράφεται όλο το γενετικό του υπόβαθρο αντί απλής αστυνομικής ταυτότητας...

Το DNA που υπάρχει σ' αυτόν το δοκιμαστικό σωλήνα μπορεί να μεταλλαχτεί με τρόπους ασύλληπτους για τα δεδομένα και τους νόμους της φύσης...