«Εάν η αλήθεια είναι πολύπλευρη, το ψέμα είναι πολύφωνο», έλεγε ο Τσόρτσιλ και, ειδικά ο συγκεκριμένος, ήξερε πολύ καλά τι έλεγε. Διανύοντας ακόμη μία βδομάδα «Ζαχοπουλειάδας» θα μπορούσε να πει κανείς με ασφάλεια ότι κυριαρχεί το δεύτερο μέρος της παραπάνω ρήσης του «γερόλυκου» του ιμπεριαλισμού.

Κυβέρνηση και ΠΑΣΟΚ «παίζουν» στο πεδίο της «σκανδαλοθηρίας» (ο καθένας από την πλευρά του) αντικαθιστώντας την προσπάθεια προσωποποίησης της υπόθεσης από τη ΝΔ στον πρώην γγ του υπουργείου Πολιτισμού ...με την προσωποποίηση της υπόθεσης στον Κ. Καραμανλή.

Υπάρχει η άποψη ότι αν βγουν κάποια «άπλυτα» και των δύο στην επιφάνεια, θα είναι θετικό για τη λαϊκή συνείδηση. Αυτό μπορεί να ισχύσει υπό προϋποθέσεις. Διότι το αστικό πολιτικό σύστημα γνωρίζει τους τρόπους να διαχειρίζεται τις εσωτερικές του κρίσεις, στο βαθμό όμως που το λαϊκό κίνημα δεν έχει αναπτύξει ακόμη το επίπεδο συνειδητοποίησής του για να παρέμβει καταλυτικά. Το θέμα είναι αν η εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα θα ερμηνεύσουν τα «άπλυτα» με βάση την πραγματική αιτία της σήψης, που δεν είναι άλλη από το ιστορικό πεπερασμένο του καπιταλισμού. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό το ξέρουν και οι αστοί. Γι' αυτό και χρησιμοποιούν όλη την προπαγανδιστική «φαρέτρα» τους για να νομιμοποιηθούν στη συλλογική συνείδηση. Εχει λοιπόν σημασία να αποδομηθούν ορισμένες βασικές πλευρές της τρέχουσας αστικής ρητορικής αναφορικά με την υπόθεση, όπως, για παράδειγμα, τα περί «νομιμότητας», «παρανομίας» και «θεσμών» που αναπαράγονται και από άλλες πολιτικές δυνάμεις.

Στην πραγματικότητα, οι προσεγγίσεις αυτές του «διπολισμού» στοχεύουν στην παραπλάνηση της λαϊκής συνείδησης, στην απόκρυψη του γεγονότος ότι το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ και στο επίπεδο της πολιτικής στον πολιτισμό αλληλοσυμπληρώνονται με αξιοσημείωτη συνέχεια και συνέπεια. Και ένας από τους τρόπους για να το επιτύχουν αυτό είναι να «θολώσουν» το «τοπίο» σε ό,τι αφορά στο γεγονός πως το ίδιο το νομικό - θεσμικό πλαίσιο που «έστησαν», ακριβώς επειδή είναι στοχοπροσηλωμένο στην υποταγή της πολιτιστικής κληρονομιάς και του σύγχρονου πολιτισμού στις ανάγκες του κεφαλαίου, καθίσταται εξ ορισμού παράνομο σε σχέση με την αλήθεια της εργατικής τάξης ότι τόσο η πολιτιστική κληρονομιά, όσο και η σύγχρονη πολιτιστική δημιουργία των παιδιών της ανήκουν σε αυτήν.

Μέσα από αυτό το πρίσμα, η αστική ρητορική περί «νομιμότητας» ή μη των πεπραγμένων των διαφόρων κρατικών στελεχών παίρνει μια άλλη διάσταση. Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της θεσμικής αλληλοσυμπλήρωσης έχοντας κατά νου την πρόσφατη δήλωση του Τ. Χυτήρη ότι «ο πολιτισμός είναι προτεραιότητα. Εμείς, ως κυβέρνηση, μέχρι το 2004, το πιστεύαμε αυτό και κάναμε πολλά πράγματα».

Το 1997 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ψηφίζει το νόμο 2557 «Θεσμοί, μέτρα και δράσεις πολιτιστικής ανάπτυξης». Μεταξύ άλλων στο άρθρο 4 προβλέπεται η ίδρυση Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου με την επωνυμία «Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης», το οποίο λειτουργεί «χάριν του δημοσίου συμφέροντος κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας»(!), ενώ δίνει τη δυνατότητα επιχορήγησης και από μη δημόσιους φορείς καθώς και από «χορηγίες».

Στο άρθρο 6 συστήνεται Συμβούλιο Μουσειακής Πολιτικής (κάτι σαν το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αλλά εξειδικευμένο στα μουσεία), το οποίο θα αποτελούνταν από στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, «διευθύνοντες μη κρατικών μουσείων», «προσωπικότητες του πνευματικού κόσμου της χώρας» και εκπρόσωπο του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.

Με το ίδιο άρθρο συστάθηκε και η Ανώνυμη Εταιρεία Προβολής της Ελληνικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ο «πρόγονος» του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού ΑΕ (επίσης «παιδί» του ΠΑΣΟΚ), εταιρεία που ουσιαστικά θα έκανε ό,τι ακριβώς και το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων (ΤΑΠ) του ΥΠΠΟ, αλλά ...με μεγαλύτερη ιδιωτικοοικονομική «ευελιξία». Ουσιαστικά η εταιρεία θα «προέβαλλε» τον ελληνικό πολιτισμό λειτουργώντας με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια στην παραγωγή, έκδοση, διάθεση βιβλίων και άλλων αντικειμένων, που συνδέονται με την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς, και στην παραγωγή, κατασκευή εκμαγείων και αντιγράφων, χρησιμοποιώντας τους χώρους και τα εργαστήρια του ΤΑΠ. Επίσης, κάνει αναθέσεις σε ιδιώτες, συνάπτει συμβάσεις με ιδιωτικά εργαστήρια, εκπονεί μελέτες και διενεργεί διαγωνισμούς, με σκοπό «να σχεδιάζει και να εφαρμόζει εθνική πολιτική για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς»!

Αναφορικά με το δικομματικό «καυγά» για τις υπερεξουσίες του Ζαχόπουλου, να θυμίσουμε ότι με τον παραπάνω νόμο ο εκάστοτε υπουργός διορίζει 13 Διοικητικά Συμβούλια φορέων ενώ συστάθηκαν 13 Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου. Επιπλέον, «με αποφάσεις του υπουργού Πολιτισμού μπορούν να επιχορηγούνται από κάθε είδους πιστώσεις νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου με κοινωφελείς ή ιδιωτικούς σκοπούς...» (σ.σ. σήμερα το ΠΑΣΟΚ αυτό θα το «κατακεραύνωνε» μάλλον ως ένα είδος «εκλογικής πελατείας»...).

Επίσης, στο κεφάλαιο των ειδικών διατάξεων: «Ο υπουργός Πολιτισμού μπορεί, κατά παρέκκλιση από κάθε γενική ή ειδική διάταξη, να προβαίνει σε απευθείας αναθέσεις οιωνδήποτε καλλιτεχνικών πολιτιστικών εργασιών ή μεταφορών ή αγορών έργων τέχνης και λοιπού καλλιτεχνικού υλικού που απαιτούν ειδικές ικανότητες και γίνονται στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του ΥΠΠΟ και της ΑΕ Προβολής της Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Επίσης, «με Προεδρικά Διατάγματα (...) μπορεί να μετατρέπονται μουσεία από υπηρεσίες του ΥΠΠΟ σε αυτοτελή νομικά πρόσωπα, να καθορίζεται η ειδικότερη νομική μορφή τους, να ρυθμίζονται όλα τα θέματα τα σχετικά με την οργάνωση, τη λειτουργία, την οικονομική διαχείριση, το προσωπικό και τις δραστηριότητές τους, την περιουσία τους και την αξιοποίησή της, καθώς και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια».

Τελικά, η αποκοπή σημαντικών μουσείων, όπως του Ηρακλείου, από τις «μητρικές» Εφορείες Αρχαιοτήτων θα πραγματοποιηθεί από το ΠΑΣΟΚ με το νέο Οργανισμό του ΥΠΠΟ το 2003. Στόχος, το σταδιακό «πέρασμα» των μουσείων, με διάφορους τρόπους, στους ιδιώτες. Το ίδιο ακριβώς επιχείρησε να κάνει σε μεγαλύτερη κλίμακα η ΝΔ το 2005 με το νομοσχέδιο για ακόμη ένα «νέο» Οργανισμό του ΥΠΠΟ, μέσω της διάταξης για τη μετατροπή 10 μεγάλων και σημαντικών μουσείων της χώρας (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Μουσείο Ακροπόλεως, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, Μουσείο Ασιατικής Τέχνης, Νομισματικό Μουσείο, Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας - Μουσείο Ιστορίας Ολυμπιακών Αγώνων και Μουσείο Δελφών) σε ΝΠΔΔ, που θα είναι πλέον απλώς «εποπτευόμενα» από το ΥΠΠΟ, αλλά «με πλήρη διοικητική, δημοσιονομική και λειτουργική αυτοτέλεια»! Μάλιστα, προβλεπόταν «Τμήμα Χορηγιών, αρμόδιο ιδίως για την ανάπτυξη προγραμμάτων και πολιτικών που στοχεύουν στην προσέλκυση χορηγιών, στην ενεργό συμμετοχή ιδιωτικών φορέων στην προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην προβολή και υποστήριξη της ανάπτυξης και διάδοσης του σύγχρονου πολιτισμού».

Επιστρέφοντας στο νόμο 2557 βρίσκουμε την πρόβλεψη για «παραχώρηση με ή χωρίς ανταλλάγματα της χρήσης κινητών ή ακινήτων που ανήκουν κατά κυριότητα στο υπουργείο Πολιτισμού ή σε φορείς που εποπτεύονται από αυτό». Εκεί στηρίχτηκε η γνωμοδότηση του περασμένου Δεκέμβρη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), για παραχώρηση προς χρήση για 50 χρόνια τμήματος του Κάστρου των Ιωαννίνων στο Ιδρυμα του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς για να φτιάξει μουσείο! Είναι η πρώτη φορά που, με βάση το θεσμικό πλαίσιο, το κεφάλαιο «βάζει χέρι» στο σκληρό πυρήνα της πολιτιστικής κληρονομιάς, δηλαδή σε αρχαιότητες πριν το 1830.

Αφού το ΠΑΣΟΚ «τιγκάρισε» τον πολιτισμό με ΝΠΙΔ και άνοιξε τη θεσμική «πόρτα» διάπλατα στο «χορηγικό» κεφάλαιο, δε θα είχε κανένα πρόβλημα να υπερψηφίσει το νόμο για την «πολιτιστική χορηγία» την περασμένη άνοιξη. Και ας «διαφήμιζε» η κυβέρνηση ότι ο νόμος στοχεύει και στην επέκταση της «χορηγίας» «και στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς», όπως έκανε ο Χρ. Ζαχόπουλος μετά την ψήφιση του νόμου σε ημερίδα με θέμα «Ευεργετισμός, Χορηγία, Φιλανθρωπία, Εθελοντισμός»! Αλλωστε, ο ίδιος είχε «θυμίσει» ότι το Συμβούλιο των Υπουργών Πολιτισμού της ΕΕ «υιοθέτησε την απόφαση 86/0 320/2002, στην οποία διαπίστωνε ότι ο συνδυασμός κρατικής και ιδιωτικής υποστήριξης αποφέρει οφέλη στην ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά και στις πολιτιστικές δραστηριότητες (...) με την επισήμανση ότι η χορηγία ωφελεί και τα δύο μέρη, καθώς και ότι συντελεί στην πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη». Το 2002 ήταν κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ, στο πρόσφατο προεκλογικό πρόγραμμα του οποίου προβλέπει «συνεργασία δημοσίων και ιδιωτικών κεφαλαίων για την προώθηση πολιτιστικών γεγονότων, με την καθιέρωση σαφών κριτηρίων, την ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και τη δημιουργία δικτύων διανομής, καθώς και την προώθηση κανόνων πιστοποίησης βάσει αυστηρών κριτηρίων»...

Με βάση αυτό το νόμο ο Μ. Λιάπης διόρισε στα τέλη του περασμένου Δεκέμβρη το «Συμβούλιο Χορηγιών», στο οποίο μετέχουν, μεταξύ άλλων, ένας δικηγόρος, μία εκδότρια, ένα στέλεχος επιχειρήσεων, ένας επιχειρηματίας και ...ένας «δρ επιχειρησιακής έρευνας»!

Το δε Συμβούλιο Μουσειακής Πολιτικής με τη σύνθεση του νόμου του 1997 ουδέποτε συστάθηκε, αλλά δεν ξεχάστηκε. Αντίθετα, στο άρθρο 51 του Ν. 3028/2002 (ο νέος αρχαιολογικός νόμος) προέβλεπε τη σύσταση Συμβουλίου Μουσείων, με 15 μέλη (υπηρεσιακοί παράγοντες του ΥΠΠΟ, ένα μέλος της ΚΕΔΚΕ και ένα του ICOM, Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων) και 2 ακόμη μέλη «με επιστημονική ειδίκευση ή επαγγελματική εμπειρία σε θέματα οργάνωσης και λειτουργίας μουσείων». Με το νόμο διαφαινόταν η διάθεση του ΠΑΣΟΚ να συγκεκριμενοποιήσει την εμπορευματοποίηση του πολιτισμού με τέτοιες ρητορικές «ακροβασίες», η ουσία των οποίων παρέπεμπε σε καλυμμένο «μανατζάρισμα» ή παραχώρηση των κρατικών μουσείων σε ιδιώτες. Η ΝΔ «έπιασε» το «μήνυμα» και με υπουργική απόφαση το 2006 διορίζει, εκτός των άλλων, ως μέλη του Συμβουλίου Μουσείων τους Δ. Εφραίμογλου (Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού) και Ασπασία Λούβη (διευθύντρια του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Τράπεζας Πειραιώς), δηλαδή του φορέα στον οποίο, όπως είδαμε παραπάνω, παραχωρήθηκε το Κάστρο των Ιωαννίνων.

Σε ό,τι αφορά στα οικονομικά θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι το ζήτημα που πρέπει να απασχολεί την εργατική τάξη δεν είναι μόνο το πόσο, αλλά και το πού δίνονται τα χρήματα. Και επειδή με αφορμή την υπόθεση Ζαχόπουλου το ΠΑΣΟΚ ασκεί διαχειριστική «κριτική» στη ΝΔ, να θυμίσουμε ότι το 2001 από το ποσό για τον «σύγχρονο πολιτισμό» του Γ΄ ΚΠΣ, τα 40 δισ. δρχ. δίνονταν για την «Ανάπτυξη του Σύγχρονου Πολιτισμού» και τα 38,8 δισ. για την «ολοκλήρωση των Πολιτιστικών και Συνεδριακών Κέντρων»! Αυτή ήταν η αντίληψη του ΠΑΣΟΚ για την «ανάπτυξη του σύγχρονου πολιτισμού»: Τα συνεδριακά κέντρα. Μάλιστα, το δεύτερο μέτρο της «Ανάπτυξης Σύγχρονου Πολιτισμού» αφορούσε στην «ολοκλήρωση μητροπολιτικών συνεδριακών και πολιτιστικών κέντρων» και ως ξεχωριστό μέτρο αντιστοιχεί στο 13,8% της κοινοτικής συνδρομής. Ως «ενδεικτικοί τελικοί δικαιούχοι» αναφέρονται τα Μέγαρα Μουσικής Αθήνας και Θεσσαλονίκης...

Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα για τον τρόπο με τον οποίο το αστικό πολιτικό σύστημα θωρακίζει θεσμικά τη βαθιά αντιδραστική, αντιλαϊκή και - τελικά - καταστρεπτική για τον πολιτισμό πολιτική του. Ωστε οι διάφοροι «πόλοι» του να μπορούν να χρησιμοποιούν κατά το δοκούν τους νόμους και με εξωφρενικές - πλην όμως απολύτως συμβατές πολιτικά με τον τυχοδιωκτικό χαρακτήρα τους - «ερμηνείες», να προσπαθούν να συγκαλύψουν την ταύτιση της πολιτικής τους.

«Καραμπινάτο» παράδειγμα αυτής της τακτικής αποτελεί η καταψήφιση από το ΠΑΣΟΚ του νομοσχεδίου για τη σύσταση του, επίσης ιδιωτικοοικονομικού, Εθνικού Κέντρου Θεάτρου και Χορού τον περασμένο Μάη. Ενα μήνα πριν τη συζήτηση στη Βουλή, ο Τηλέμαχος Χυτήρης, ως υπεύθυνος Πολιτισμού, Αθλητισμού και ΜΜΕ του ΠΑΣΟΚ, είχε χαρακτηρίσει το νομοσχέδιο «αντισυνταγματικό», διότι «τα θέματα είτε του Θεάτρου, είτε του Χορού είναι αρμοδιότητα του υπουργείου Πολιτισμού». «Ενα μέρος και μόνον μέρος μπορεί το υπουργείο Πολιτισμού να δώσει σε ένα Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (...) Ομως δεν μπορεί την αρμοδιότητα καθ' ολοκληρίαν να την παραχωρεί σε Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου. Αυτό σκοντάφτει στο Σύνταγμα, διότι είναι εκχώρηση κρατικής εξουσίας και ευθύνης, η οποία απαγορεύεται»!

Αναλόγως, ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Κ. Γείτονας, κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου στη Βουλή, είπε μεταξύ άλλων ότι το ΥΠΠΟ «μεταβιβάζει την εκ του Συντάγματος υποχρέωσή του σε ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου». «Και θα έλεγε κανείς ότι αν το έκανε για ευελιξία, για να απελευθερωθεί ο χώρος του θεάτρου και της τέχνης από τον κρατικό εναγκαλισμό, θα ήταν ίσως προς τη σωστή κατεύθυνση. Ομως, εδώ το μαχαίρι και το πεπόνι, όπως εξήγησε διεξοδικά ο εισηγητής μας, το κρατάει ο υπουργός διά του διευθυντή. Οι διατάξεις του νομοσχεδίου αντιμάχονται - και αυτό πρέπει να προσέχουμε - την αρχή της ελευθερίας του θεάτρου και αποκλίνουν των υποχρεώσεων της πολιτείας. Εχουμε δηλαδή ένα κέντρο εξαρτώμενο από το υπουργείο. Να το πω με άλλα λόγια; Εχουμε έναν πελατειακό κρατισμό και στον πολιτισμό».

Αυτό είναι λοιπόν το «ζουμί» της «αντιπολίτευσης» του ΠΑΣΟΚ: Ιδιωτικοποίηση διά της «σαλαμοποίησης» και όχι «πακέτο» διότι ...«είναι αντισυνταγματικό»! Διότι, κατά τ' άλλα, «θα ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση» η «απελευθέρωση» του χορού και του θεάτρου «από τον κρατικό εναγκαλισμό».

Κατά το δοκούν «ερμηνεία», όμως, των νόμων (και της κοινής λογικής) λαμβάνει χώρα και στα θεσμικά κρατικά όργανα. Για παράδειγμα, το Γενάρη του 2005 χρειάστηκε η «διπλή ψήφος» του πρώην γγ του ΥΠΠΟ στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για να «περάσει» η παραχώρηση του αρχαιολογικού χώρου του Σουνίου στην αυτοκινητοβιομηχανία της BMW, η οποία ήθελε να τον χρησιμοποιήσει σαν «φόντο» για την παρουσίαση των προϊόντων της. Τα μισά μέλη του ΚΑΣ διαφώνησαν για δύο πολύ βασικούς και ευνόητους λόγους: Οτι θα πληγεί ο συμβολισμός του χώρου και η παιδευτική του διάσταση και ότι η παραχώρηση θα «ανοίξει την όρεξη» και σε άλλες πολυεθνικές.

Μόλις δύο μήνες μετά, το Μάρτη του 2005, μόνο ένα μέλος του ΚΑΣ διαφώνησε στην παραχώρηση του ίδιου του Παρθενώνα στη «Φίλιπς» επίσης για διαφημιστικούς λόγους! Τα «επιχειρήματα»; «Η μικρή Ελλάδα ξαναφέρνει μια εικόνα του εαυτού της και της δόξας που είχε κάποτε» στον κόσμο! «Η "Φίλιπς" δεν είναι βάρβαρη εταιρεία» και η προβολή είναι «κολακευτική»! «Πρέπει να αποφεύγουμε τη χρήση μνημείων για ιδιωτικά συμφέροντα»... αλλά «η συγκεκριμένη περίπτωση είναι ξεχωριστή», αφού «η "Φίλιπς" είναι επιχειρηματικός κολοσσός» και «δεν περιμένει οικονομικό όφελος από τη διαφήμιση»! «Δε θα πάθει τίποτα η Ακρόπολη», γιατί ...και ο ΕΟΤ τη χρησιμοποιεί, να επιβληθεί τέλος χρήσης στην εταιρεία, αλλά «όχι μεγάλο γιατί θα είμαστε άδικοι»! «Συνόψισε» ο Χρ. Ζαχόπουλος: Η «Φίλιπς» συμβάλλει με αυτόν τον τρόπο στην «εθνική προσπάθεια» προβολής της χώρας μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, σημειώνοντας ότι δεν πρέπει να «ενοχοποιείται η εμπορικότητα»!

Οταν λοιπόν στήνεται ένα τέτοιο θεσμικό «περιβόλι», μόνο όποιος ενδιαφέρεται να κρατά τη λαϊκή συνείδηση στο σκοτάδι θα ενδιαφερόταν απλά για την αλλαγή του αφεντικού και όχι για την καταστροφή του «περιβολιού».