«Εγινα κινηματογραφιστής για την ελευθερία της Παλαιστίνης», ομολογεί ο Παλαιστίνιος σκηνοθέτης Μισέλ Χλέιφι. Και να γιατί:

«Η πραγματικότητα στέκεται, για την κινηματογραφική τέχνη και για κάθε καλλιτεχνική δημιουργία, ως η μόνη δυναμική διέξοδος στην προοπτική της αλήθειας. Οταν η κινηματογραφική κάμερα προβάλλει μέσα από τις εικόνες που καταγράφει, τη σχέση της με το κοινωνικό περιεχόμενο που καθόρισε και τη γέννησή τους, τότε μόνο, το ίδιο το έργο, ως δημιουργία που τείνει πλέον προς την αποστολή του, ολοκληρώνεται. Εγγράφεται στο χρόνο, αποκτώντας τη διαχρονική του αξία μέσα από τη "σάρκωση" του κοινωνικού λόγου, της ανάγκης που το πλαισίωσε και ενέπνευσε το δημιουργό της. Στη δράση ενός κινηματογραφιστή αποτυπώνεται και η κοινωνική δράση.

Ετσι, ο κινηματογράφος που γεννιέται μέσα από τον αγώνα ενός λαού για ελευθερία και ανεξαρτησία της χώρας του, φέρει αυτά τα χαρακτηριστικά. Η κοινωνική αναγκαιότητα ενός αγωνιζόμενου λαού, όπως του παλαιστινιακού, προμηθεύει τον καλλιτέχνη με άπειρο υλικό, οπλίζοντάς τον με πίστη για τις μάχες που τον χρειάζεται. Η στράτευση σε έναν τέτοιο σκοπό, γίνεται για τον δημιουργό το δυναμικό εργαλείο της καλλιτεχνικής του διαδρομής».

Τα παραπάνω ισχύουν ιδιαίτερα για τον Κινηματογράφο της Παλαιστίνης. Ο κινηματογράφος της ανδρώθηκε μέσα στην πρόσφατη ιστορία της. Κουβαλά την προσμονή του λαού της. Κατά προέκταση, και ο Παλαιστίνιος δημιουργός αποτελεί έναν αξιόμαχο στρατιώτη στην υπόθεση του παλαιστινιακού αγώνα.

Με την ευκαιρία του εφταήμερου αφιερώματος στον Παλαιστινιακό Κινηματογράφο (Τριανόν 7-13 Ιουνίου), που συνδιοργάνωσαν καλλιτεχνικά σωματεία και κοινωνικοί φορείς, βρεθήκαμε και κουβεντιάσαμε με τον Παλαιστίνιο σκηνοθέτη Μισέλ Χλέιφι, δημιουργό των ταινιών που είδαμε, «Γάμος στη Γαλιλαία» και «Μααλούλ». Εδώ να ευχαριστήσουμε τον Μαχμούντ Αμπουσάντ για τη μεταφραστική του βοήθεια, στη συζήτησή μας με τον σκηνοθέτη.

Σκηνοθέτης της διασποράς, ο Μισέλ Χλέιφι, που ζει και δημιουργεί για την Παλαιστίνη στο Βέλγιο, μας μεταφέρει με το νοσταλγικό βλέμμα του αυτοεξόριστου, το όνειρο μιας ελεύθερης Παλαιστίνης. «Αυτό που χαρακτηρίζει, ως τραγική συνέπεια, βέβαια, τον παλαιστινιακό κινηματογράφο, είναι η ανασφάλεια που αισθάνεσαι για τη σκλαβωμένη πατρίδα. Η Ιστορία του τόπου μας και ιδιαίτερα η πρόσφατη, που τη βιώνουμε, είναι για μας το προζύμι της δουλείας μας. Καθετί πέρα από τον αγώνα της Παλαιστίνης», μας λέει, «φαντάζει ως υπεροπτική πολυτέλεια».

«Οι Παλαιστίνιοι δημιουργοί είναι διάσπαρτοι σε άλλες χώρες, κι αυτό εκ πρώτης όψεως δημιουργεί μια ανεπάρκεια στη συνοχή του κινηματογραφικού λόγου της χώρας μας. Μια έλλειψη ταυτότητας που ξεπερνιέται μέσα από την προσήλωσή μας στη δικαίωση του Παλαιστινιακού. Το διάσπαρτο της γραφής μας βρίσκει στέγη στην ιδέα της Παλαιστίνης. Αυτή είναι η ταυτότητά μας».

«Επιμένουμε σε μια ντοκουμενταρίστικη γραφή πάνω σε μια συλλογική εργασία, γιατί αυτή μόνο μπορεί να αποδώσει την αλήθεια του τόπου μας και επιπλέον μόνο αυτή προκύπτει ως ανάγκη, για να υπηρετήσουμε καλύτερα το σκοπό μας. Στη χώρα μας», συνεχίζει, «η κατοχή έχει και τον πολιτιστικό της χαρακτήρα. Οι ταινίες μας δε βλέπονται τόσο όσο θα 'πρεπε. Ο ισραηλινός στρατός κατέστρεψε πολλές αίθουσες. Αφησε μόνο δύο. Μετά το ΟΣΛΟ το 1995, δημιουργήθηκε μια βάση για την ανάπτυξη της κινηματογραφικής μας παραγωγής. Σ' αυτό ευνόησε η ανάπτυξη συγχρόνως της παλαιστινιακής τηλεόρασης που ώθησε πολλούς από τους δημιουργούς στην αναζήτηση και υιοθέτηση νέων εκφραστικών μέσων. Με τα πρόσφατα γεγονότα και τη νέα γενοκτονία εις βάρος της Παλαιστίνης, τα πράγματα άλλαξαν προς το χειρότερο. Τηλεοπτικοί σταθμοί βομβαρδίστηκαν. Πώς είναι δυνατόν να στεκόμαστε απόμακροι απ' αυτήν την ιστορία;..»

Ποιος θα μπορούσε όμως να είναι ο μύθος που κατευθύνει το έργο τους; Ο Μισέλ Χλέιφι μας απαντά: «Από την πρώτη μου ταινία θέλησα να σπάσω τα σύνορα μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, ακριβώς επειδή η πραγματικότητα του τόπου μου ήταν ο αληθινός μύθος. Μέσα στο ντοκουμέντο ενυπάρχει ο μύθος, το ντοκουμέντο, η ίδια η πραγματικότητα δηλαδή, είναι ο μύθος. Σε τελική ανάλυση, αυτή μου υπέδειξε και υπέδειξε σε όλους μας τον τρόπο που θα την καταγράψουμε».

Η πραγματικότητα, όμως, όπως καταγράφεται, συνιστά πολιτική θέση; Στο ερώτημα αυτό μας απαντά: «Σαφέστατα. Θα ήταν υποκρισία να ισχυριστώ ότι δεν κάνω πολιτικό κινηματογράφο. Αυτό που ξέρω είναι ότι έχουμε κατοχή. Μου αρκεί ως προϋπόθεση για να αντλήσω τον πολιτικό μου λόγο. Μια ιστορία αγάπης, έρωτα, ένας γάμος στην Παλαιστίνη, είναι μια ιστορία με φόντο την κατάσταση στη χώρα μου».

«Ο Ελληνας Θόδωρος Αγγελόπουλος καταγράφει την ιστορία της Ελλάδας, τους μύθους της. Μαθαίνουμε μέσα από το έργο του, όπως είναι "ο Θίασος" και "Οι κυνηγοί" την ιστορία της Αριστεράς στην Ελλάδα, μεταφέρει μια τοπική ιστορία σε όλη την ανθρωπότητα, κάνοντάς μας όλους συμμέτοχους στην τραγωδία του ελληνικού λαού και πρόσφατα των λαών της Βαλκανικής. Ετσι και εμείς, οι Παλαιστίνιοι δημιουργοί, έχουμε χρέος απέναντι στο λαό, να γνωστοποιήσουμε, παγκοσμίως, τα προβλήματα του τόπου μας. Ετσι μάθαμε, κι αυτό αποτέλεσμα ανάγκης, να παντρεύουμε το τοπικό μέσα στο παγκόσμιο, το ατομικό μέσα στο συλλογικό».

Η στράτευση αυτή, θα μπορούσε να περιορίζει τη δημιουργικότητα των καλλιτεχνών, καθώς και τη θεματολογία τους; Ο Μισέλ Χλέιφι είναι σ' αυτό κατηγορηματικός:

«Υπάρχει ένας αυτοπεριορισμός. Είναι αλήθεια. Δεν προέρχεται όμως από μια πλαστή εμμονή σε μια ιδέα, αλλά και πάλι από τις ανάγκες που την καθορίζουν. Θα 'λεγα ότι δε μας περιορίζει η στράτευση. Η κατοχή είναι αυτή που μας περιορίζει. Κι έτσι, αφού υπάρχει αυτή η ανάγκη, εγώ μόνο αυτή βλέπω και δεν αισθάνομαι καθόλου περιορισμένος. Αντιθέτως, νιώθω ότι συμμετέχω στον αγώνα για την ελευθερία του τόπου μου. Είναι περιορισμός αυτό;»

Για το ρόλο της ιστορίας στον παλαιστινιακό κινηματογράφο ο Παλαιστίνιος δημιουργός αναφέρει:

«Στην ταινία μου "Μααλούλ" διαπραγματεύομαι το ρόλο της ιστορίας. Το "Μααλούλ" είναι ένας τόπος κατεχόμενος. Προσπάθησα να καταδυθώ στη μνήμη των ανθρώπων που έζησαν το διωγμό από τον τόπο τους, γιατί είναι ένας τόπος που πέρασε στη μνήμη. Αυτή η ταινία είναι ένα μάθημα για την Ιστορία. Κάτι που το Ισραήλ θέλει να σβήσει. Εχει μεγάλη σημασία, το αντιμετώπισα κάνοντας αυτήν την ταινία, όχι μόνο να διαβάζεις την Ιστορία, αλλά και να τη ζεις. Θέλησα να ζήσω την Ιστορία μέσα από τις διαδρομές μνήμης των πρωταγωνιστών της. Είναι όνειρό μου, το ομολογώ, να συλλάβω την παλαιστινιακή εμπειρία και να τη δείξω σε όλον τον κόσμο. Η ιστορία είναι μάθημα για τη ζωή. Μεστώνει την ελπίδα των ανθρώπων, δεν την καταδικάζει».

Η απόφασή του να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο ξεκινά από την παιδική του ηλικία. Οπως μας είπε: «Αυτό που με έκανε να δω τον κινηματογράφο κάτω από μια διαφορετική οπτική απ' αυτή που είχα συνηθίσει βλέποντας αμερικάνικα φιλμ, ήταν η ταινία "Αμέρικα" "Αμέρικα" του Ηλία Καζάν. Αργότερα με τον Ιταλικό νεορεαλισμό. Ντε Σίκα, Βισκόντι, Παζολίνι, Φελλίνι κ.ά. που αγάπησα ως κινηματογραφιστές. Εκεί ένιωσα για πρώτη φορά τη δυναμική του κινηματογραφικού λόγου. Ο αληθινός όμως λόγος είναι άλλος».

«Η Παλαιστίνη μού έδειξε το δρόμο για τις γυναίκες. Οι γυναίκες μού έδειξαν το δρόμο για την ελευθερία. Η ελευθερία μού έδειξε το δρόμο για να αγαπήσω τον κινηματογράφο... Θέλω να σας αναφέρω ότι στην αυριανή ελεύθερη πατρίδα μου, πρέπει να συνεχίσω να προσφέρω. Γιατί ο κινηματογράφος πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να μπορεί να αλλάζει τον άνθρωπο, να συμμετέχει στον αγώνα να αλλάξει η ανθρωπότητα προς το καλύτερο».