Στη συλλογική ωριμότητα του ΚΚΕ, που σήμερα του επιτρέπει να σταθεί αυτοκριτικά στις διαπιστωμένες αδυναμίες του και να εντείνει την προσπάθεια καταπολέμησής τους, ώστε να δοθεί παραπέρα ώθηση στην ανοδική του πορεία, αναφέρθηκε η ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος Αλ. Παπαρήγα, αρχίζοντας την τοποθέτησή της στην 15η Συνδιάσκεψη της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας.

Τόνισε επ' αυτού: «Μετά τη δημοσίευση των Θέσεων, με ευθύνη της ΚΕ, οργανώθηκαν συναντήσεις με φίλους του Κόμματος και συνεργαζόμενους, προκειμένου να ακούσουμε τις γνώμες και τις προτάσεις τους. Μας είπαν ότι ένιωσαν σοκ και απογοήτευση γιατί το Κόμμα μιλά με τέτοιο αυστηρό και ανοιχτό τρόπο για αδυναμίες του στην καθοδήγηση, την εσωτερική του ζωή. Υστερα μάλιστα και από τις ευρωεκλογές, που είχαμε πολύ καλό αποτέλεσμα, σε ένα πεδίο που κατά κάποιο τρόπο ο αντίπαλος το θεωρεί αδύνατό μας. Πολύ καλά κάναμε και αυτοκριτικά τοποθετηθήκαμε, σε ζητήματα ιδεολογικοπολιτικής στάθμης σε σχέση με τις ανάγκες, στο επίπεδο αφομοίωσης της στρατηγικής μας και ενιαίας αντίληψης, πώς αυτή προωθείται. Αν θέλουμε να συγκεντρώσουμε την προσοχή μας σ' αυτά τα ζητήματα, δεν πρέπει ούτε να λειάνουμε τις εκτιμήσεις ούτε να τις κρύψουμε. Δεν το κάναμε με κίνητρο την αστική και μικροαστική αντίληψη περί διαφάνειας, τέτοιου τύπου διαφάνεια δε λύνει προβλήματα. Το κάναμε γιατί πρέπει να αναμετρηθούμε με αυτά.

Η προσυνεδριακή συζήτηση απέδειξε, για μια ακόμη φορά, ότι για τις αδυναμίες και ελλείψεις μας δεν ευθύνεται η γενική μας πολιτική γραμμή, το πρόγραμμα και οι αποφάσεις μας. Αντίθετα πολλά έχουν επιβεβαιωθεί και στη συνείδηση μεγάλου μέρους των εργαζομένων και εκεί οφείλεται η άνοδος του κύρους του Κόμματος. Δεν είναι περίεργο να έχεις σωστή γενική πολιτική γραμμή και να διαπιστώνεις προβλήματα και αδυναμίες στην εφαρμογή της. Αν πάρουμε υπόψη τα ντοκουμέντα του Κόμματος στην ιστορική του πορεία, την πείρα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, το ζήτημα της αναντιστοιχίας είναι ένας υπαρκτός κίνδυνος, γιατί ανάμεσα στη γραμμή που συλλογικά επεξεργαζόμαστε, και η οποία είναι σωστή, μεσολαβούν πάρα πολλά πράγματα, αντικειμενικοί παράγοντες. Απαιτείται πολύ μεγάλη υποκειμενική ικανότητα. Ιδιαίτερα οι απαιτήσεις για την υποκειμενική ικανότητα έχουν αυξηθεί την τελευταία 15ετία, για τους γνωστούς λόγους: Οι πολύπλευρες και μακρόχρονες συνέπειες της νίκης της αντεπανάστασης, η καταιγίδα των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων που θέτει νέα ζητήματα, νέους όρους για την ανάπτυξη της ταξικής πάλης. Η πολιτική μας δράση ήταν σωστή, ωστόσο δεν αντιστοιχούσε στις νέες ανάγκες. Η σωστή μας στρατηγική, επεξεργασμένη στις σημερινές συνθήκες, προωθείται σε ένα εξαιρετικά ανώμαλο και δύσβατο δρόμο, σε συνθήκες αρνητικού συσχετισμού δύναμης, που έγινε χειρότερος την τελευταία 15ετία. Νέα προβλήματα αντιμετωπίζουμε, που δεν μπορούμε να τα χειριστούμε στην πράξη με τον ίδιο τρόπο, όπως δηλαδή πριν λίγα χρόνια. Η μεθοδευμένη επίθεση φθοράς συνειδήσεων είναι υπολογίσιμο πρόβλημα. Αν θέλουμε να κατοχυρώσουμε τις κατακτήσεις που είχαμε αυτά τα χρόνια, πρέπει να αποβάλουμε τα βαρίδια που έχουμε.

Η αυτοκριτική εξέταση της δουλιάς μας δείχνει σαφώς και μια άλλη πλευρά, ότι είμαστε σε ανοδική πορεία, ότι ωριμάζουμε και γι' αυτό δε φοβόμαστε να εκθέτουμε τις αδυναμίες μας, χωρίς φόβο, αλλά με κίνητρο να τις πολεμήσουμε. Οταν είσαι σε τέλμα και οπισθοδρόμηση, χάνεις τον μπούσουλα, δεν μπορείς να δεις πώς θα λύσεις προβλήματα, δε βλέπεις καθαρά και τα ίδια τα προβλήματα. Η προσπάθεια που γίνεται στην προσυνεδριακή δουλιά πρέπει να ολοκληρωθεί στις εργασίες του Συνεδρίου».

Αναφερόμενη στη δράση της ΚΟΑ το προηγούμενο διάστημα, η Αλ. Παπαρήγα σημείωσε: «Σ' αυτή την ανοδική πορεία που είχε το Κόμμα με όλα τα "κουσούρια" μας, η συμβολή της ΚΟΑ ήταν αναμφισβήτητη. Η ΚΟΑ είχε ανοδική πορεία σε όλο το διάστημα που μεσολάβησε από το προηγούμενο συνέδριο, όπως διαπιστώθηκε και από την προηγούμενη συνδιάσκεψη της πρώτης διετίας και αυτής της δεύτερης, που είναι και προσυνεδριακή».

Αμέσως μετά έθιξε μια πλευρά του ζητήματος που απασχολεί το ΚΚΕ, σχετικά με το πώς προωθείται και εξειδικεύεται η στρατηγική του. Μιλώντας στη βάση παραδειγμάτων από την πείρα της ΚΟΑ και όλου του Κόμματος - π.χ. για την ανεργία, τις ιδιωτικοποιήσεις, το ωράριο, την παιδεία και άλλους τομείς λαϊκών προβλημάτων - επισήμανε την ανάγκη ανάπτυξης θεωρητικής ιδεολογικής δουλιάς, σωστής κατανόησης της σχέσης οικονομίας - πολιτικής, σημειώνοντας ότι κρίκος είναι η σωστή επεξεργασία - εξειδίκευση των στόχων πάλης. Και συνέχισε:

«Ηταν χρήσιμος ο προβληματισμός που αναπτύχθηκε από το βήμα τις συνδιάσκεψης για τους αγώνες που γίνονται με όρους ενσωμάτωσης. Βεβαίως, κι αυτοί γίνονται κάτω από την πίεση των εργαζομένων, αλλά δεν είναι δυνατόν να τους στηρίζουμε γιατί δε συμφέρουν αντικειμενικά τους εργαζομένους. Το ζήτημα αυτό πρέπει να μελετηθεί ακόμα πιο πολύ.

Είναι σύνθετο και βασανιστικό να επεξεργάζεσαι θέσεις και στόχους που συσπειρώνουν, αποτρέπουν τον κίνδυνο ενσωμάτωσης, σου δίνουν ταυτόχρονα τη δυνατότητα να ανοίγεις ένα δρόμο προς τα μπρος.

Αυτά πρέπει να απασχολούν όλο το Κόμμα. Αν δε λύσουμε αυτό το πρόβλημα, το Κόμμα δε θα δυναμώνει με βάση και τις δυνατότητες που υπάρχουν. Δεν μπορούμε να μένουμε στη συζήτηση στις ΚΟΒ, στα όργανα, μόνο με βάση τις ανάγκες ενός προγράμματος ενεργειών. Βεβαίως, και συζητάμε προγράμματα δράσης, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να γίνεται συζήτηση για το πώς αυτά πρέπει να διαμορφώνονται, γιατί προβάλλω αυτόν και όχι τον άλλο στόχο, από τι καθορίζεται η τακτική μου στη συγκεκριμένη περίπτωση κλπ. Να συζητάμε τα πλαίσια συσπείρωσης, πού μπορεί να γίνει μια προσωρινή υποχώρηση και ταυτόχρονα τι αντιστάθμισμα από το Κόμμα θα υπάρξει, ώστε αυτή να μη δημιουργεί πρόβλημα, να μονιμοποιείται. Να μην οδηγούμε στη στασιμότητα ή την υποχώρηση της πολιτικής συνείδησης των εργαζομένων».

Ακολούθως η Αλ. Παπαρήγα τόνισε πως στην ενιαία γραμμή αντιιμπεριαλιστικής αντιμονοπωλιακής συσπείρωσης, δεν μπορούμε να κάνουμε πίσω. «Ενιαία μεν, αλλά εξειδικευμένη ταυτόχρονα, ανάλογα με το πού αναπτύσσεται η δράση. Με διαφορετική απαίτηση πρέπει να δεις αυτή την κατεύθυνση στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, σε μια πανελλαδική οργάνωση, σε σύγκριση με το χώρο μιας τοπικής δράσης. Πιο ισχυρή και πολιτικοποιημένη πρέπει να είναι η κατεύθυνση αυτή σε μια συσπείρωση, σε ένα επιμέρους μέτωπο, που όμως έχει αντικειμενικά πιο έντονο πολιτικό χαρακτήρα».

«Τελικά - υπογράμμισε - πρέπει να φθάσουν τα πράγματα το Αντιιμπεριαλιστικό Αντιμονοπωλιακό Μέτωπο Πάλης, ως δράση για τη δημιουργία του, αλλά και ως δράση μετά τη συγκρότησή του, να συγχωνεύεται με το μαζικό κίνημα. Ετσι θα καταγράφεται και αλλαγή στο επίπεδο της συνείδησης, διεργασίες και ανακατατάξεις. Εγινε καλή συζήτηση για την κοινωνική συμμαχία από το βήμα της συνδιάσκεψης. Η νέα ΕΠ και οι αχτίδες πρέπει να δώσουν συνέχεια και να επεξεργαστούν πιο συγκεκριμένα τις γενικές κατευθύνσεις».

Αναφερόμενη στο χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού, η Αλ. Παπαρήγα διευκρίνισε ότι η ΚΕ δε βάζει ζήτημα να τον ξαναμελετήσουμε από την αρχή, καθώς όπως επισήμανε: «Το έχουμε δει αυτό το θέμα και σε προηγούμενα συνέδρια. Τριάντα χρόνια μιλάμε για ανάπτυξη του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού στην Ελλάδα, για μονοπωλιακό καπιταλισμό. Ο ιμπεριαλισμός, όπως γνωρίζουμε, είναι μονοπωλιακός καπιταλισμός, είναι το ανώτατο και τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού. Αλλοτε γράφεται ή λέγεται ανώτερο, ανώτατο, τελευταίο, αυτό που έχει σημασία είναι ότι ισχύει αυτό που η θεωρία μας υπογραμμίζει, ότι μετά από αυτό το στάδιο δεν υπάρχει κάτι άλλο, είναι το πρόθυρο στο σοσιαλισμό. Βεβαίως, ο καπιταλισμός και στο στάδιο αυτό εξελίσσεται σε κάθε χώρα, δε μένει στάσιμος. Η ουσία είναι ότι η εκτίμηση αυτή καθορίζει το χαρακτήρα της επανάστασης ως σοσιαλιστικής».

«Δε μένουμε μόνο στο βασικό για τον ελληνικό καπιταλισμό, προσθέτουμε δίπλα και το ζήτημα της ενδιάμεσης, εξαρτημένης θέσης της χώρας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, που δεν αλλάζει όμως το γενικό χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού. Αλλωστε εμείς ξέρουμε ότι υπάρχει η ανισόμετρη ανάπτυξη και σχέσεις ανισοτιμίας στις διακρατικές ιμπεριαλιστικές ενώσεις και γενικότερα στο ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Παίρνουμε υπόψη το ζήτημα αυτό, γιατί οι εσωτερικές ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις μπορεί να δημιουργήσουν ή να προσθέσουν δυνατότητες η μια ή άλλη χώρα να σπάει τα δεσμά, να ξεκολλάει. Στη βάση αυτή στηρίζεται και η θέση για τη δυνατότητα του σοσιαλισμού σε μια χώρα. Μας ενδιαφέρει να μελετήσουμε πώς αναπτύσσονται οι αντιθέσεις, τι επιπτώσεις θα έχουν στην Ελλάδα, μπροστά σε τι ζητήματα θα βρεθεί το λαϊκό κίνημα.

Λόγου χάρη, δίνουν σημαντικά στοιχεία οι εξελίξεις της τελευταίας 15ετίας. Τα χρόνια που πέρασαν η Ελλάδα έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στα Βαλκάνια. Ηταν η μοναδική χώρα - μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ σε ένα χώρο που είχε ανατραπεί ο σοσιαλισμός κι ακόμα δεν είχε διαμορφωθεί ο καπιταλισμός. Η Ελλάδα ήταν το μακρύ χέρι όχι μόνο στον πόλεμο, έπαιξε ρόλο και στη διαμόρφωση του πολιτικού συστήματος. Λέμε στις Θέσεις ότι στην πορεία θα αρχίσει να υποβαθμίζεται αυτή η θέση, γιατί οι γειτονικές χώρες αναπτύσσονται καπιταλιστικά, προσελκύουν επενδύσεις. Υπάρχει και άλλη πλευρά, το μεγάλο κεφάλαιο ενδιαφέρεται να κάνει επενδύσεις σε μεγάλες αγορές, σε μεγαλύτερες αγορές σε σχέση με την ελληνική, π.χ. στην Τουρκία.

Γιατί μας ενδιαφέρουν όλα αυτά; Γιατί διεκδικούμε αναβάθμιση της Ελλάδας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα; Οχι, βέβαια. Αλλά γιατί πρέπει να αξιοποιούνται και να υπολογίζονται οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, οι ανακατατάξεις που γίνονται γύρω μας».

Συνεχίζοντας τόνισε την ανάγκη να συνεχιστεί η μελέτη για τον ιμπεριαλισμό στις σύγχρονες συνθήκες και πρόσθεσε: «Ο ιμπεριαλισμός έχει πέντε βασικά χαρακτηριστικά. Πώς εκδηλώνονται σήμερα στις διεθνείς σχέσεις; Με τον ίδιο τρόπο όπως την περίοδο που γράφτηκε το μεγάλο έργο του Λένιν; Τα γενικά γνωρίσματα ισχύουν, τι τάσεις όμως εκφράζονται, με ποιες νέες μορφές αυτές εκδηλώνονται; Ακριβώς όπως τα περιέγραψε ο Λένιν, όταν υπήρχε εκτεταμένο αποικιοκρατικό σύστημα, όταν πολλές χώρες δεν είχαν μπει ακόμα στον καπιταλισμό; Ο Λένιν περιγράφει την εξαγωγή κεφαλαίων στις αποικίες και στις φτωχές χώρες και σήμερα γίνεται αυτό, αλλά όχι μόνο. Το κεφάλαιο δεν πάει μόνο όπου υπάρχει φθηνή εργατική δύναμη, γιατί αυτή από μόνη της δε διασφαλίζει το υπερκέρδος. Δυναμώνουν οι μεταξύ των ισχυρών ιμπεριαλιστικών χωρών τοποθετήσεις, εξαγωγές κεφαλαίων. Γίνονται επενδύσεις με άμεσο κίνητρο πολιτικό, που στη συνέχεια θα φέρει και το μεγαλύτερο οικονομικό κέρδος.

Ο Λένιν ανάμεσα στα 5 βασικά γνωρίσματα του ιμπεριαλισμού αναδείκνυε το μονοπώλιο, δηλαδή στο πεδίο της οικονομίας. Γιατί το μονοπώλιο ωθεί στη συγκέντρωση, στις εξαγωγές κεφαλαίων, έχει συμφέρον και από τον πόλεμο για τη διανομή και αναδιανομή.

Βεβαίως, μιλούσε για μια χούφτα ιμπεριαλιστικών ηγετικών χωρών και σήμερα μπορούμε να το λέμε, σήμερα μάλιστα μια από αυτές, οι ΗΠΑ, είναι στην κορυφή. Ομως η αντίθεση αυτή ανάμεσα στις ισχυρές και στις λιγότερο ισχυρές, στις μεγάλες και στις μικρές, δεν είναι η κυρίαρχη, αλλά είναι μέρος του συνόλου των σχέσεων. Κι αν ήταν ή είναι και σήμερα αυτή η αντίθεση κυρίαρχη, γιατί οι άλλες χώρες, οι μικρές καπιταλιστικές, δεν κάνουν ένα μέτωπο απέναντι στις πιο ισχυρές;

Η εξάρτηση δε σημαίνει ότι καθυστερεί την ανάπτυξη του καπιταλισμού στη συγκεκριμένη εξαρτημένη χώρα. Το αντίθετο γίνεται, συμβάλλει στην ταχύτερη ανάπτυξη των καπιταλιστικών σχέσεων, βέβαια αυτό γίνεται με βάση τους νόμους του καπιταλισμού, την ανισομετρία. Συνεπάγεται και ανισόμετρη ανάπτυξη των κλάδων, και ένταση των δυσαναλογιών κλπ. Η εξάρτηση δεν αλλάζει το χαρακτήρα της επανάστασης, ούτε δημιουργεί δυνατότητα μιας ενδιάμεσης επαναστατικής εξουσίας.

Ο Λένιν ξεκαθάριζε από τότε ότι μια χούφτα ιμπεριαλιστικές χώρες συμπαρέσυραν και την αστική τάξη των αποικιών, που πολλές φορές πάλευε εναντίον της αποικιοκρατίας, στην ιμπεριαλιστική πολιτική και μιλούσε για ενιαίο σύστημα όταν μάλιστα τότε υπήρχαν κυρίως οι οικονομικές ενώσεις των τραστ, ενώ σήμερα έχουν γίνει διακρατικές ενώσεις με πιο ολοκληρωμένο περιεχόμενο.

Και με την ευκαιρία, πρέπει απέναντι στον οπορτουνισμό να ανοίξουμε το ιδεολογικό μέτωπο στο θέμα ότι "δεν μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός σε μια χώρα". Αυτό είναι το χειρότερο απ' όσα λέει. Οδηγεί στην εγκατάλειψη της πάλης κατά των μονοπωλίων, του ιμπεριαλισμού, στην πάλη για το σοσιαλισμό σε εθνικό επίπεδο. Βεβαίως, σήμερα έχει δυναμώσει η επενέργεια του διεθνούς παράγοντα, επιδρά και θα επιδράσει στη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Νέα ζητήματα υπάρχουν, αλλά το εθνικό πεδίο δεν καταργείται.

Ο όρος σήμερα "εθνική ανεξαρτησία" δεν ανταποκρίνεται στις σημερινές συνθήκες. Οταν εμείς προτείνουμε αποδέσμευση από ΕΕ και ΝΑΤΟ, αυτό μπορεί και πρέπει να βρίσκει σύμφωνους και συνεργαζόμενους, γενικότερα λαϊκές δυνάμεις που βλέπουν το ζήτημα της "εθνικής ανεξαρτησίας" από τη δική τους σκοπιά. Μπορεί να μιλάς για πάλη για την εθνική ανεξαρτησία (ανεξάρτητα πόσο δόκιμος είναι ο όρος) και να μη θίγεις το ζήτημα των δεσμεύσεων και εξαρτήσεων που επιβάλλει η ΕΕ και το ΝΑΤΟ; Γιατί δεν μπορούμε μ' αυτή τη θέση να κερδίσουμε κι ανθρώπους που συμφωνούν στο ότι κάθε λαός πρέπει να αποφασίζει για τη μοίρα του.

Πολύ σοβαρά πρέπει να δούμε ζητήματα που έχουν σχέση με την επισημοποίηση της αλλαγής του δόγματος των Ενόπλων Δυνάμεων, με τις στρατιωτικές εξαρτήσεις της χώρας, τα κυριαρχικά δικαιώματα, τις διεκδικήσεις σε βάρος μέρους των συνόρων. Είναι ζητήματα που μπορούν να οδηγήσουν σε συσπειρώσεις που συμβάλλουν στην υπόθεση του Μετώπου».

Μιλώντας για την εσωκομματική δημοκρατία, η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ τόνισε με έμφαση: «Χρειάζεται να κατακτάται ο συλλογικός χαρακτήρας στη δουλιά του στελέχους και των οργάνων, των ΚΟΒ. Στη μελέτη και αξιοποίηση γνωμών, και εξωκομματικών. Στην αξιοποίηση όλων των δυνάμεων γύρω στο Κόμμα, δηλαδή στην κοινή δράση.

Πλευρά της συλλογικότητας είναι πώς δρούμε στις γραμμές των μαζικών οργανώσεων. Εδώ υποφέρουμε, εκτός των άλλων παραγόντων, υπάρχει και η επίδραση της αντίληψης μεροδούλι μεροφάι που τρώει τη συλλογικότητα. Είναι εύκολο να δουλεύεις με λίγους και πιο δύσκολο με πολλούς, που έχουν διαφορετικές εμπειρίες κλπ. Καλύτερα να διαθέσουμε περισσότερο χρόνο με πολλούς, παρά λίγο χρόνο με λίγους.

Τα στελέχη έχουν οπωσδήποτε περισσότερες υποχρεώσεις και έχουμε και δικαιοδοσίες. Η δικαιοδοσία προέρχεται από το ότι έχουν σύνθετα καθήκοντα, ευρύτερη γνώση των πραγμάτων, χειρίζονται συνδυασμένα τα καθήκοντα. Αν σωστά τα στελέχη χρησιμοποιούμε τις δικαιοδοσίες προσφέρουμε πολλά, αν όχι τότε κάνουμε ζημιά.

Με το παράδειγμά μας να δείχνουμε πώς πρέπει να γίνεται συζήτηση και να κρίνονται οι διάφορες προτάσεις και απόψεις. Το βασικό είναι να στηρίζουμε τα ζητήματα με ιδεολογικοπολιτικά επιχειρήματα, είτε συμφωνούμε με μια άποψη είτε πολύ περισσότερο όταν διαφωνούμε. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στο επίπεδο των ΚΟΒ, όπου τα στελέχη βεβαίως και πρέπει να αντιπαλεύουν λαθεμένες αντιλήψεις, αλλά με επιχειρήματα και πειθώ. Ιδιαίτερα στο επίπεδο των ΚΟΒ πρέπει να ψάχνουμε γιατί υπάρχει μια άποψη που είναι ή μας φαίνεται λαθεμένη, άστοχη. Μήπως οφείλεται σε δικά μας κενά; Μήπως μια λαθεμένη συγκεκριμένη ενέργεια οδηγεί στη γενίκευση;

Πρέπει να είμαστε αδιάλλακτοι απέναντι στις αδυναμίες μας, αδιάλλακτοι απέναντι στον ταξικό αντίπαλο, επίσης απέναντι τον οπορτουνισμό. Σταθεροί και αισιόδοξοι, γιατί όλα αυτά τα χρόνια έγινε ένα σημαντικό έργο, με τη δράση όλων. Να είμαστε υπομονετικοί μπροστά στην ανάγκη να δουλεύουμε επίμονα, συστηματικά, ανεξάρτητα αν τα αποτελέσματα θα είναι άμεσα.

Μπροστά μας έχουμε μακρόχρονη πάλη, αλλά μπορεί και να εμφανιστούν απότομα δυνατότητες ανεβάσματος της ταξικής πάλης. Θα τα καταφέρουμε αν έχουμε αποβάλει τα κουσούρια που έχουμε».