Γρηγοριάδης Κώστας

Ακόμα και η Εκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) σχετικά με την κατάσταση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ το 2002, δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας. Η κατάσταση σε ό,τι αφορά τις παροχές Υγείας και την Κοινωνική Ασφάλιση των Ευρωπαίων εργαζομένων ολοένα και χειροτερεύει.

Ανάλογη μ' αυτή την πραγματικότητα επιδιώκουν να επιβάλλουν τόσο το ΠΑΣΟΚ, όσο και η ΝΔ με την πολιτική τους για τις αναδιαρθρώσεις στον τομέα Υγείας στην Ελλάδα, ανεξάρτητα από διαφορές στις μεθόδους εφαρμογής της. Αλλά και ο ΣΥΝ, τόσο με την επιμονή στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, όσο και με τις θέσεις του περί συνύπαρξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, στηρίζει αυτή την επιδίωξη.

Οπως αναγνωρίζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Στο Βέλγιο το ποσοστό εμβολιασμού είναι ανεπαρκές. Το δε ποσοστό επιστροφής των εξόδων περίθαλψης γενικής ιατρικής και φαρμακευτικών προϊόντων είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Επιπρόσθετα η «Συμβουλευτική Επιτροπή Βιοηθικής» του Βελγίου εκτιμά ότι το ισχύον σύστημα της «ελάχιστης κλινικής περίθαλψης» που στοχεύει στη συντόμευση της νοσοκομειακής περίθαλψης, φέρνει τους γιατρούς αντιμέτωπους με ένα ηθικό δίλημμα, στο οποίο οι πραγματικές ανάγκες του ασθενούς δε λαμβάνονται πλέον υπόψη.

Στη Γαλλία ο προϋπολογισμός του 2003 πετσόκοψε τη δωρεάν πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη για τους πλέον μειονεκτούντες. Επέβαλε την πληρωμή από τον ασθενή των εξόδων, που δεν καλύπτονται πλέον από την κοινωνική ασφάλιση. Και που αν καλύπτονταν θα αποτελούσε πάλι πληρωμή του ασφαλισμένου, αφού δικά του χρήματα είναι οι εισφορές στην ασφάλιση.

Στην Αυστρία κατατέθηκε προσφυγή ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου κατά ανάλογου εγχειρήματος της κυβέρνησης, που στόχευε στην «οικονομική αποθάρρυνση» των ασθενών, ώστε να μην επισκέπτονται κέντρα περίθαλψης.

Στην Ιταλία ανεπαρκής κρίνεται η υγιεινή της εργασίας αναφορικά με τους ελεύθερους επαγγελματίες. Στη Σουηδία είναι ανεπαρκείς οι ιατρικοί έλεγχοι στους νέους ηλικίας 15-18 χρόνων.

Φυσικά οι εξελίξεις τρέχουν, προσπερνώντας τις Εκθέσεις του ΕΚ. Οι κυρίαρχες δυνάμεις - βασισμένες στην ύπνωση μεγάλης μερίδας των εργαζομένων - βάζουν ακόμα βαθύτερα το χέρι στην τσέπη μας. Πχ στη Γερμανία, φέτος την Ανοιξη η κυβέρνηση δημοσιοποίησε τη λεγόμενη «Ατζέντα 2010» - το κυβερνητικό πρόγραμμα μείωσης και εξαφάνισης κατακτημένων δικαιωμάτων των εργαζομένων και ανέργων στους τομείς της Κοινωνικής Πρόνοιας, Υγείας και Παιδείας. Ο συνασπισμός Σοσιαλδημοκρατών - «Πρασίνων» βρήκε από την πρώτη στιγμή συμμάχους στο εγχείρημά του τους Μίχαελ Ρογκόβσκι, πρόεδρο του Συνδέσμου Γερμανικής Βιομηχανίας και Ντίτερ Χουντ, πρόεδρο του Συνδέσμου Εργοδοτών. Προέτρεπαν η «Ατζέντα 2010» να εφαρμοστεί γρήγορα και να υποστηριχτεί και από τα αστικά κόμματα της αντιπολίτευσης. Μετά απ' αυτή την προτροπή η χριστιανοδημοκρατική κυβέρνηση της Βάδης - Βιτεμβέργης δήλωσε («Μπερλίνερ Τσάιτουνγ» 24/25 Μάη): «Η κυβερνώμενη από τη CDU Βάδη - Βιτεμβέργη θέλει να υποστηρίξει στο Μπούντεσρατ (Ανω Βουλή) την «Ατζέντα 2010». Ο υπουργός Οικονομικών της Βάδης - Βιτεμβέργης είπε στην εφημερίδα μας ότι ο Σρέντερ με το ρεφορμισμό του έχει βασικά σωστές θέσεις. Θα τον υποστηρίξουμε».

Σε πρώτη φάση, τα κόμματα των μονοπωλίων με τις αντεργατικές περικοπές στο «κοινωνικό κράτος», θέλουν να «εξοικονομήσουν» 23,1 δισ. ευρώ έως το 2007. Να μειώσουν το λεγόμενο μη μισθολογικό κόστος εργασίας (υπηρεσίες περίθαλψης, σύνταξη, επιδόματα ανεργίας). Δηλαδή μειώνουν την τιμή της εργατικής δύναμης, γιατί δήθεν το υψηλό της «κόστος» εμποδίζει τις εταιρίες να προσλαμβάνουν εργαζόμενους.

Η «Ατζέντα 2010» υπερψηφίστηκε, μέσα Οκτώβρη, από το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο και τώρα μένει να εγκριθεί και από την Ανω Βουλή, όπου οι Χριστιανοδημοκράτες έχουν την πλειοψηφία.

Το κυβερνητικό σχέδιο προβλέπει: Μηδενική αύξηση των συντάξεων για το 2004 και ελάχιστη αύξηση το 2005. Η εισφορά των εργαζομένων προς τα ταμεία παραμένει στο 19,4%, αλλά από το 2004 οι συνταξιούχοι θα πρέπει να πληρώνουν μόνοι τους και όχι με τη συνδρομή των ταμείων την ασφάλιση της νοσηλευτικής φροντίδας. Δραστική μείωση του βοηθήματος ανεργίας στο επίπεδο του βοηθήματος απορίας. Μείωση του χρονικού διαστήματος παροχής του επιδόματος σε 12 μήνες, από 32 που είναι σήμερα. Σταδιακή «ελαστικοποίηση» της προστασίας των εργαζομένων από απολύσεις στις μικρές επιχειρήσεις. Αύξηση της οικονομικής συμμετοχής των ασφαλισμένων στην τιμή των χορηγούμενων φαρμάκων. Περιορισμός των δυνατοτήτων πρόωρης συνταξιοδότησης.

Οι εισφορές για την περίθαλψη φτάνουν σήμερα στο 14,4% των μεικτών αποδοχών και καταβάλλονται από κοινού από εργαζόμενους και εργοδότες. Κύριος στόχος τους είναι να μειωθεί δραστικά η εργοδοτική εισφορά. Γενικά, η εισφορά μέσα στο 2004 να μειωθεί στο 13,6% του ακαθάριστου μισθού και στο 12,15% το 2006, ενώ εφεξής κάθε ασθενής, που μέχρι τώρα δεν πλήρωνε απολύτως τίποτα για την περίθαλψή του, θα καταβάλει 10 ευρώ το τρίμηνο για ιατρικές επισκέψεις.

Τι ισχύει όμως στις ΗΠΑ; Πού μας οδηγούν; Σύμφωνα με το περιοδικό του ΚΚ ΗΠΑ «Political Affairs», το αμερικάνικο σύστημα Υγείας αποτελείται από: 1) Υγειονομικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από το προσωπικό εισόδημα των ατόμων. 2) Κάποια που χρηματοδοτούνται από την ομοσπονδιακή και πολιτειακή κυβέρνηση (χρηματοδοτούν εν μέρει ή και πλήρως τα προγράμματα του «Medicare» για ηλικιωμένους και ανάπηρους και του «Medicaid» για τους ανέργους και φτωχούς). 3) Και άλλα που χρηματοδοτούνται από εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών.

Οι υπερασπιστές της «αναμόρφωσης» του εδώ συστήματος Υγείας προβάλλουν συχνά το επιχείρημα ότι οι δαπάνες Υγείας στην Αμερική είναι τεράστιες. Αυτό είναι η μισή αλήθεια (βλ. και τα προαναφερόμενα, ανάλογα ψεύδη της ελληνικής κυβέρνησης για τις δαπάνες κοινωνικής προστασίας του 2002). Ο τομέας Υγείας αποτελεί πολύ καλή πηγή για την αύξηση των κερδών των ιδιωτικών εταιριών των ΗΠΑ. Τρεις γιγάντιες υγειονομικές αυτοκρατορίες λυμαίνονται το χώρο και εκμεταλλευόμενες το γεγονός ότι η Υγεία αποτελεί το πολυτιμότερο αγαθό επενδύουν εκεί κάποια ποσά. Γι' αυτό και οι «τεράστιες δαπάνες».

Το ποσοστό των δημοσίων δαπανών Υγείας στις ΗΠΑ είναι το χαμηλότερο μεταξύ όλων των χωρών του ΟΟΣΑ. Από το 42% των δημοσίων δαπανών, το 29% προέρχεται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και καλύπτει δαπάνες κυρίως για τα «Medicare» και «Medicaid», αλλά και προγράμματα για τις ένοπλες δυνάμεις και τους βετεράνους των πολέμων. Το υπόλοιπο 13% των δημοσίων δαπανών προέρχεται από τη φορολογία που πληρώνουν οι πολίτες και καλύπτει δαπάνες κυρίως για το «Medicaid» και για άλλα πολιτειακά προγράμματα Υγείας.

Ετσι το βάρος για την Κοινωνική Ασφάλιση και την Υγεία πέφτει στις πλάτες καθενός ξεχωριστά. Αν έχει, πληρώνει και αγοράζει Κοινωνική Ασφάλιση και παροχές Υγείας. Αυτό, στις ΗΠΑ των τεράστιων κοινωνικών ανισοτήτων, στη χώρα των δεκάδων εκατομμυρίων αστέγων σημαίνει ότι επιβιώνουν εκεί 42 εκατομμύρια ανασφάλιστοι (από τους οποίους τα 9,5 εκατ. είναι παιδιά) και άλλοι τόσοι υποα-σφαλισμένοι, που έχουν συνήθως μόνο νοσοκομειακή κάλυψη. Δηλαδή περίπου 30% του πληθυσμού είναι ανασφάλιστοι ή υποασφαλισμένοι και χωρίς παροχές υπηρεσιών υγείας.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των πολιτών (74%) στις ΗΠΑ είναι ασφαλισμένοι σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες, είτε ομαδικά και μέσω του εργοδότη τους, είτε ατομικά και με δική τους πρωτοβουλία. Οπως αποκαλύφθηκε δραματικά πριν περίπου ένα χρόνο, με την κατάρρευση του ενεργειακού κολοσσού «Enron», οι εργοδότες παίρνουν χρήματα από τους εργαζομένους τους («εισφορές») και τους «ασφαλίζουν» σε προγράμματα που ανταποδίδουν παροχές με βάση την πορεία της εταιρίας. Ανέβαινε η μετοχή της «Enron»; Τα προγράμματα χρηματοδοτούνταν, οι εργαζόμενοι είχαν δικαίωμα να ονειρεύονται ασφάλιση, σύνταξη και παροχές Υγείας. Γκρεμίστηκε η εταιρία και η μετοχή της; Τα χρήματα - για πολλούς οι κόποι μιας ζωής - εξανεμίστηκαν. Μαζί χάθηκαν οι προσδοκίες για σύνταξη και παροχές Υγείας...

Οι φτωχοί, οι ηλικιωμένοι και οι ανάπηροι είναι ασφαλισμένοι μέσω των πολιτειακών προγραμμάτων «Medicaid» και «Medicare», ενώ ένα 14% από αυτούς παραμένει ανασφάλιστο. Τα δε άτομα υψηλού κινδύνου (όπως οι εργαζόμενοι σε βαρέα - ανθυγιεινά) ή με σοβαρά προβλήματα Υγείας (πχ καρκινοπαθείς) δύσκολα βρίσκουν εταιρία για να τους ασφαλίσει ή, όταν βρουν, πληρώνουν υπέρογκα ποσά. Μεγάλο ρόλο σε αυτό έχει παίξει το λεγόμενο ηλεκτρονικό φακέλωμα. Με βάσεις δεδομένων (ομοσπονδιακές, πολιτειακές ή ιδιωτικές) συγκεντρώνονται όλα τα διαθέσιμα στοιχεία για τους υπηκόους των ΗΠΑ. Οι ασφαλιστικές εταιρίες έχουν πρόσβαση, ελέγχουν τον ιατρικό φάκελο κάθε υποψήφιου πελάτη, πριν αποφασίσουν αν τους είναι «συμφέρουσα επένδυση» ή όχι.

Σημειώστε και το γεγονός ότι πολλές ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες προσφέρουν τη λεγόμενη «ελεγχόμενη φροντίδα». Σε αυτήν, οι γιατροί που είναι συμβεβλημένοι με την ασφαλιστική εταιρία ή και υπάλληλοι αυτής, με διάφορα κίνητρα επιβραβεύονται όταν μπορούν να περιορίσουν το κόστος των υπηρεσιών που προσφέρουν και υφίστανται πειθαρχικές κυρώσεις για το αντίθετο. Κάτι ανάλογο, είδαμε παραπάνω, να ισχύει ήδη στην ΕΕ, σε χώρες όπως το Βέλγιο και η Αυστρία. Επιπρόσθετα στις ΗΠΑ σχεδόν όλοι οι γιατροί είναι ελεύθεροι επαγγελματίες, συμβεβλημένοι με τις διάφορες ασφαλιστικές εταιρίες ή έμμισθοι των υπηρεσιών Υγείας, οι οποίες είναι αυτόνομοι οργανισμοί, δηλαδή ιδιωτικές εταιρίες. Αρα είναι περισσότερο ενδοτικοί σε κάθε είδους πιέσεις από την εργοδοσία για να περικόψουν «κόστος».

Να επισημάνουμε και άλλη μια ομοιότητα. Στη Γερμανία, SPD και CDU από κοινού προωθούν την «Ατζέντα 2010». Στις ΗΠΑ οι δραστικές περικοπές του συστήματος Υγείας ξεκίνησαν επί του Ρεπουμπλικάνου Ρίγκαν, με τις παροχές να περιορίζονται μονάχα σε όσους είναι δέκτες κοινωνικής πρόνοιας, με πολύ άσχημα αποτελέσματα. Οι συνθήκες χειροτέρευσαν κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του πατέρα Μπους. Αλλά και κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Δημοκρατικού Κλίντον, οι κρατικές δαπάνες για το σύστημα Υγείας συνέχισαν να αποδεκατίζονται. Παρά τις προεκλογικές του εξαγγελίες, οι έγκυες ανασφάλιστες συνέχισαν να μην έχουν δικαίωμα στην προγεννητική φροντίδα και οι ηλικιωμένοι έμεναν χωρίς χρηματική κάλυψη των φαρμάκων που δίνονταν με ιατρική συνταγή.

Για τον Μπους τζούνιορ τι να πούμε; Οι κρατικές δαπάνες μειώνονται κι άλλο, μήπως και εξοικονομηθούν χρήματα για όσους έστειλε να αποδεκατιστούν στο Ιράκ. Ο προϋπολογισμός 2002-2003, όπως αυτός ανακοινώθηκε σε δημόσιο διάγγελμα του προέδρου, προέβλεπε τη μεγαλύτερη αύξηση στα αμυντικά κονδύλια από εποχής Ρίγκαν. Από την άλλη προέβλεπε ελάχιστα ποσά για την κάλυψη των αναμενόμενων κενών στον προϋπολογισμό του συστήματος Υγείας.

Το περιοδικό του ΚΚ ΗΠΑ κάνει, επίσης, λόγο για απαρτχάιντ σε ό,τι αφορά την περίθαλψη που παρέχεται στους έγχρωμους των γκέτο και τις διαφορές της από αυτήν που μπορούν να αγοράσουν οι (πλούσιοι ή έστω πλουσιότεροι) λευκοί. Πολλές φορές, μέσω του υποτυπώδους συστήματος δωρεάν δημόσιας Υγείας, οι έγχρωμοι εν αγνοία τους γίνονται λήπτες πειραματικών φαρμακευτικών σκευασμάτων ή αγωγών, οι οποίες αφού δοκιμαστούν και ελεγχθούν, στη συνέχεια μπορούν να δοθούν (επί πληρωμή) σε ιδιώτες πελάτες - ασθενείς.

Επιπλέον ακόμα και αυτή η λειψή δημόσια χρηματοδότηση κατευθύνεται κυρίως για τη στήριξη ιδιωτικών (βλ. «λευκών») ιδρυμάτων και όχι των δημοσίων («έγχρωμων») ιατρικών κέντρων. Πριν δύο χρόνια στην Ουάσιγκτον - πόλη με πλειοψηφία εγχρώμων - οι οικονομικές περικοπές οδήγησαν ένα ολόκληρο νοσοκομείο να κλείσει. Να μη μιλήσουμε για ιατρικά κέντρα σε γειτονιές εγχρώμων.

Η κατάσταση είναι εξίσου άσχημη στη Βρετανία των «Εργατικών», το φανατικότερο ίσως θιασώτη των ΗΠΑ στη Γηραιά Ηπειρο. Δεν είναι τυχαίο ότι πριν ενάμιση χρόνο, οι Βρετανοί γιατροί λόγω των άσχημων συνθηκών εργασίας (πενιχροί μισθοί και μέσα) εγκατέλειπαν τα δημόσια βρετανικά νοσοκομεία, αναζητώντας αλλού δουλιά. Η κυβέρνηση απεύθυνε έκκληση σε γιατρούς από την υπόλοιπη Ευρώπη να μεταβούν και να δουλέψουν εκεί, μήπως και καλύψουν τα κενά...