Copyright 2021 The Associated

Από τη συνάντηση του Αμερικανού ΥΠΕΞ με την πρόεδρο της Κομισιόν

Με την κυβέρνηση Μπάιντεν να ξεκαθαρίζει από την πρώτη στιγμή ότι η αντιμετώπιση της ραγδαίας ανόδου της Κίνας είναι για τις ΗΠΑ «η μεγαλύτερη γεωπολιτική δοκιμασία του 21ου αιώνα», ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην «αναβίωση των σχέσεών μας με συμμάχους και εταίρους», με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Αντ. Μπλίνκεν, να σημειώνει χαρακτηριστικά ότι «οι σχέσεις αυτές είναι πολλαπλασιαστής δύναμης και μοναδικός "άσος" για τις ΗΠΑ».

Ο προσανατολισμός αυτός αποτυπώθηκε με εμφατικό τρόπο την προηγούμενη βδομάδα, στη Σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ - που εδώ και περίπου έναν χρόνο έχει αναδείξει την Κίνα ως τη μεγαλύτερη πρόκληση - αλλά και στη συνέχεια, στις συνομιλίες που είχαν ο Αμερικανός ΥΠΕΞ με αξιωματούχους της ΕΕ στις Βρυξέλλες και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ με τους Ευρωπαίους ηγέτες στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ που έγινε με τηλεδιάσκεψη (βλ. περισσότερα στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου», 27 - 28/3/2021).

Η λεγόμενη «αναθέρμανση της διατλαντικής συμμαχίας» είναι μια προσπάθεια των ΕΕ και ΗΠΑ να εστιάσουν στα κοινά συμφέροντα των αστικών τους τάξεων και να βρεθούν μεταξύ τους συμβιβασμοί, όπου είναι εφικτό. Παρότι ωστόσο θέλουν και επιδιώκουν την αναχαίτιση της ανόδου της Κίνας, είναι ταυτόχρονα σαφής η διάσταση συμφερόντων και προτεραιοτήτων. Η Ευρωπαϊκή Ενωση - με προεξάρχουσα τη Γερμανία - επιδιώκει σε αυτό το ρευστό παγκόσμιο σκηνικό να αναδειχθεί σε πιο ενεργό και ισχυρό «γεωπολιτικό παίκτη», να χαράξει πιο «ανεξάρτητη» εξωτερική και οικονομική πολιτική. Στο μεταξύ, παραμένουν και οξύνονται οι αντιθέσεις με τις ΗΠΑ σε εμπόριο, Ενέργεια, νέες τεχνολογίες κ.λπ., ενώ τα μονοπώλιά τους ανταγωνίζονται για αγορές και στην ανερχόμενη περιοχή Ασίας - Ειρηνικού. Διαφοροποιημένη είναι και η στάση απέναντι στη Ρωσία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι δημόσιες «προειδοποιήσεις» που επανέλαβε ο Αμερικανός ΥΠΕΞ για ενεργοποίηση κυρώσεων σε βάρος εταιρειών που συμμετέχουν στην κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου της Ρωσίας «Nord Stream 2», ο οποίος θα καταλήγει στη Γερμανία, ενισχύοντας περαιτέρω τη θέση της.

Ο ΥΠΕΞ των ΗΠΑ εξέφρασε την προηγούμενη βδομάδα, από τις Βρυξέλλες, «ανυπομονησία» για στενές διαβουλεύσεις με την ΕΕ σε ό,τι αφορά την Κίνα ώστε να συντονιστούν, όπου αυτό είναι δυνατό. Με φόντο τους αμερικανικούς δασμούς σε πολλά κινεζικά προϊόντα, τους οποίους δεν έχει υιοθετήσει η ΕΕ, και εκφράζοντας έμμεσα δυσαρέσκεια για την επενδυτική συμφωνία ΕΕ - Κίνας, ο Μπλίνκεν ισχυρίστηκε πως στην αντιμετώπιση των πρακτικών της Κίνας στο εμπόριο και τις επενδύσεις, «εάν οι ΗΠΑ αντιδράσουμε μόνοι μας εκπροσωπούμε περίπου το 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ, αλλά μαζί με τους εταίρους σε Ευρώπη και Ασία έχουμε 40%, 50% ή 60%». Από την άλλη, την ίδια ώρα που η Κίνα ξεπέρασε τις ΗΠΑ ως κορυφαίος εμπορικός εταίρος της ΕΕ το 2020, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπενθύμισε πως διατηρούνται οι δασμοί στις εξαγωγές της ΕΕ προς τις ΗΠΑ...

Πάντως, οι δύο πλευρές αποφάσισαν επανέναρξη του διαλόγου για όλο το φάσμα προκλήσεων και ευκαιριών σχετικά με την Κίνα, επισημαίνοντας ότι οι σχέσεις με την Κίνα περιλαμβάνουν στοιχεία συνεργασίας, ανταγωνισμού και «συστημικής αντιπαλότητας». Μια τέτοια κίνηση συντονισμού αποτελεί και η επιβολή κυρώσεων από ΗΠΑ - ΕΕ - Βρετανία κ.ά. σε βάρος της Κίνας, με πρόσχημα την καταστολή της μουσουλμανικής κοινότητας των Ουιγούρων στην κινεζική επαρχία Σιντζιάνγκ.

Η κινητικότητα των ΗΠΑ δεν περιορίζεται στον ευρωατλαντικό άξονα, αλλά εστιάζει ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή του λεγόμενου Ινδο-Ειρηνικού. Επισημαίνοντας ότι χρειάζονται «ισχυρούς συμμάχους, εταίρους και φίλους σε αυτό το μέρος του πλανήτη», οι Αμερικανοί υπουργοί Εξωτερικών και Αμυνας είχαν τον περασμένο μήνα πολυήμερες επαφές σε Ιαπωνία, Νότια Κορέα και Ινδία. Πέρα από τις συναντήσεις για επενδύσεις αμερικανικών μονοπωλίων, έγιναν επαφές για επέκταση στρατιωτικών συνεργασιών. Την προσπάθεια των ΗΠΑ να ενισχύσουν τη θέση τους και τις συμμαχίες τους στην ευρύτερη περιοχή επιβεβαίωσε και η πρώτη τηλε-σύνοδος των ηγετών του σχήματος Quad (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ινδία, Αυστραλία). Σε αυτό το φόντο, χαρακτηριστικές είναι και οι δηλώσεις ανώτατων Αμερικανών αξιωματούχων για την προσπάθεια της χώρας τους να αναβαθμίσει τη στρατιωτική παρουσία της στην περιοχή, αναζητώντας χερσαίες βάσεις για εγκατάσταση νέων οπλικών συστημάτων επιθετικού χαρακτήρα, για τη διατήρηση στρατιωτικού πλεονεκτήματος έναντι της Κίνας.

Την ίδια στιγμή, θέση «μάχης» παίρνει και η Βρετανία, που μετά το Brexit δίνει έμφαση στον ρόλο της ως «Παγκόσμιας Βρετανίας» και μεταθέτει το κέντρο βάρους της γεωπολιτικής της στρατηγικής σε Ασία - Ειρηνικό, ενώ ενισχύει και το πυρηνικό οπλοστάσιό της. Σε πρόσφατη συνομιλία τους ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπ. Τζόνσον, και ο Αμερικανός Πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, αναφέρθηκαν σε ένα «εναλλακτικό» - προς τον κινεζικό «Δρόμο του Μεταξιού» - σχέδιο υποδομών, για τις «δημοκρατικές χώρες» και τις χώρες «που χρειάζονται βοήθεια».

Με σαφή στόχευση σε Κίνα και Ρωσία, εξάλλου, ο Μπάιντεν προτίθεται να συγκαλέσει το επόμενο διάστημα σύνοδο «συμμαχίας των δημοκρατιών», ενώ η κυβέρνηση της Βρετανίας, που ασκεί από την 1η Γενάρη την προεδρία του G7, σκοπεύει να προσκαλέσει στη Σύνοδο Κορυφής του 2021 τους ηγέτες της Ινδίας, της Αυστραλίας και της Νότιας Κορέας, με την Ουάσιγκτον και το Λονδίνο να προωθούν τη μετατροπή του G7 σε D10, ένα νέο οικονομικό και γεωπολιτικό μπλοκ των «δέκα ισχυρότερων δημοκρατιών του κόσμου».