Μεγάλη Παρασκευή των καθολικών, όμως το πένθιμο της περίστασης δεν επηρέασε τους ηγέτες των οχτώ αντιπροσώπων των εμπλεκομένων μερών και το απόγευμα της 10ης Απρίλη μπόρεσαν να καταλήξουν σε μια συμφωνία για την οριστική επίλυση του ζητήματος. Αν και η συμφωνία είναι αποτέλεσμα πολλών συμβιβασμών όλων των πλευρών, θέτει τις βάσεις για μια ειρηνική πορεία. Οι αντιμαχόμενες κοινότητες "αναγκάστηκαν" να γεφυρώσουν τις βασικές διαφορές τους και να υπογράψουν ένα δεσμευτικό κείμενο - για πρώτη φορά από την ανεξαρτησία της Ιρλανδίας - 69 σελίδων, το οποίο προβλέπει στα κυριότερα σημεία του:
1912-14: Κρίση τοπικής διακυβέρνησης. Το γνωστό "Home rule crisis". Πρώτος σχηματισμός των προτεσταντικών και καθολικών παραστρατιωτικών ομάδων. Προσωρινός τερματισμός της κρίσης εξαιτίας του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου.
1916: Ο ξεσηκωμός των Ιρλανδών κατά της αγγλικής κυριαρχίας που έμεινε γνωστό ως "ο ξεσηκωμός του Πάσχα" - "Easter Rising" (24-29 Απρίλη).
1919-21: Πόλεμος της ανεξαρτησίας της Ιρλανδίας από τη βρετανική κυριαρχία. Κατάληξη στη συμφωνία - Δεκέμβρη του 1921 - με την οποία το νησί χωρίστηκε σε δύο τμήματα. Το νότιο που αποτέλεσε το κράτος της Ιρλανδίας με 26 κομητείες και το βόρειο - έξι κομητείες - παρέμεινε υπό βρετανική κατοχή.
1937: Νέο Σύνταγμα στην Ιρλανδία, όπου διακηρύσσεται η διεκδίκηση για δικαιοδοσία επί όλου του νησιού.
1949: Ανακηρύσσεται η Ιρλανδική Δημοκρατία. Η βρετανική κυβέρνηση προχωρά στην υιοθέτηση της "Πράξης για την Ιρλανδία", όπου ρητά αναφέρεται ότι οποιαδήποτε αλλαγή στο καθεστώς της Βόρειας Ιρλανδίας μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του τοπικού Κοινοβουλίου.
1956-62: Σποραδικές καμπάνιες του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού και από τις δύο πλευρές των συνόρων.
1968: Η καμπάνια για τα ανθρώπινα δικαιώματα ξεκινά το καλοκαίρι και συνεχίζεται με διαδηλώσεις και πορείες.
1969: Οι πρώτες βίαιες ταραχές στον Λόντοντερι και το Μπέλφαστ. Στις 12 Αυγούστου το Λόντοντερι στις φλόγες, με αφορμή μία παρέλαση των νεαρών προτεσταντών. Στις 28 του Δεκέμβρη ο PIRA, περιφερειακός τομέας του ΙΡΑ ανακοινώνει την απόσχιση από την ένοπλη οργάνωση.
1972: Τριάντα Ιρλανδοί καθολικοί διαδηλωτές νεκροί, από το πλήθος των χιλιάδων που έπαιρναν μέρος στη διαμαρτυρία, από σφαίρες του βρετανικού στρατού στις 30 του Γενάρη που πέρασε στην ιστορία ως η "Ματωμένη Κυριακή", "Bloody Sunday". Εγκαταλείπεται το καθεστώς της ημιαυτονομίας και διαλύεται το Κοινοβούλιο του Στόρμοντ και μέχρι νεωτέρας το Ολστερ διακυβερνάται πια απευθείας από το Λονδίνο (24/3). Αντίποινα των Ιρλανδών, η παραστρατιωτική οργάνωση PIRA τοποθετεί σειρά βομβών στο Μπέλφαστ, στις 21 Ιουλίου. Αποτέλεσμα 9 νεκροί και 130 τραυματίες - "Bloody Friday".
1973: Η Διάσκεψη του Σάνινγκντέιλ καταλήγει στην εγκαθίδρυση μιας κοινής διακυβέρνησης. Ιρλανδοί, Προτεστάντες και Βρετανοί αντιπρόσωποι επιβεβαιώνουν το συνταγματικό καθεστώς του Ολστερ και ότι αυτό μπορεί να αλλάξει μόνο με τη σύμφωνη γνώμη και της πλειοψηφίας της Προτεσταντικής Κοινότητας και τέλος συμφώνησαν να δημιουργηθεί το Συμβούλιο της Ιρλανδίας.
1974: Νομιμοποιείται το Σιν Φέιν και η "Εθελοντική Δύναμη του Ολστερ", στις 15 Μάη.
1980: Η Βρετανή πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ και ο Ιρλανδός ομόλογός της Τσαρλς Χόγκεϊ υπογράφουν συμφωνία για μία "νέα και στενότερη πολιτική συνεργασία". Οι καθολικοί κρατούμενοι στις φυλακές υψίστης ασφαλείας Μέιζ ξεκινούν απεργίες πείνας, με αίτημα να χαρακτηριστούν πολιτικοί κρατούμενοι. Σταματούν τις απεργίες την Πρωτοχρονιά.
1981: Ο Μπόμπι Σαντς ξεκινά την 1η Μάρτη νέα απεργία πείνας παρά τη διαφωνία της ηγεσίας του ΙΡΑ και του Σιν Φέιν. Το "γελαστό παιδί" μετά από 66 μέρες απεργίες αφήνει την τελευταία του πνοή στις φυλακές Μέιζ, παρά το γεγονός της εκλογής του (9/4) στο Κοινοβούλιο ως αντιπροσώπου της κομητείας του Φέρμαναγχ. Η κηδεία του στις 5 του Μάη θα γίνει η μεγαλύτερη πορεία διαμαρτυρίας και το βορειοϊρλανδικό πρόβλημα παίρνει παγκόσμιες διαστάσεις. Από το Μάη έως τον Αύγουστο, που τερματίστηκαν οι απεργίες πείνας, 9 καθολικοί κρατούμενοι χάνουν τη ζωή τους.
1985: Στις 15/11 υπογράφτηκε συμφωνία μεταξύ της Θάτσερ και του Ιρλανδού πρωθυπουργού Γκάρετ Φιτζέραλντ για μία διακυβερνητική Διάσκεψη, όπου θα τεθούν όλα τα πολιτικά ζητήματα, τα θέματα ασφαλείας και δικαιοσύνης που αφορούν το Ολστερ. Βίαιες μαζικές διαδηλώσεις των προτεσταντών εναντίον της συμφωνίας.
1991: Βομβιστική επίθεση, στις 7 του Φλεβάρη, εναντίον της πρωθυπουργικής κατοικίας στον αριθμό 10 της Ντάουνινγκ Στριτ, όπου ο πρωθυπουργός Τζον Μέιτζορ βρισκόταν σε συνεδρίαση με το Υπουργικό Συμβούλιο.
1993: Κοινή διακήρυξη των πρωθυπουργών Ιρλανδίας και Βρετανίας, Αλμπερτ Ρέινολντς και Τζ. Μέιτζορ, όπου "το τέλος της διχοτόμησης μπορεί να έρθει μετά από συμφωνία και συνεργασία του λαού. Βορράς και Νότος, που αντιπροσωπεύουν και τις δύο παραδόσεις στην Ιρλανδία".
1994: Στις 30 Αυγούστου ο ΙΡΑ ανακοινώνει προσωρινή μονομερή κατάπαυση των στρατιωτικών επιχειρήσεων, σε μία προσπάθεια "αρωγής της ειρηνευτικής διαδικασίας".
1996: Το Φλεβάρη ο ΙΡΑ ανακοινώνει ότι η κατάπαυση του πυρός λαμβάνει τέλος. Αυθημερόν μία βόμβα στην καρδιά του Λονδίνου κοστίζει τη ζωή σε δύο ανθρώπους, ενώ πάνω από 100 μεταφέρονται τραυματισμένοι στα νοσοκομεία της βρετανικής πρωτεύουσας.
1997: Ακόμα μία μονομερή κατάπαυση του πυρός από τον ΙΡΑ ανακοινώνεται στις 15 του Σεπτέμβρη, κίνηση που επιτρέπει στο Σιν Φέιν να πάρει μέρος στις διαπραγματεύσεις. Για πρώτη φορά από το 1922 που επισημοποιήθηκε η διχοτόμηση της Ιρλανδίας, όλα τα εμπλεκόμενα μέρη κάθονται μαζί σε τραπέζι συνομιλιών. Η εκλογή του Τόνι Μπλερ στην πρωθυπουργία της χώρας (1/5) σηματοδοτεί την επίσπευση μιας ειρηνικής επίλυσης, καθώς ο Μπλερ θέτει το ζήτημα το πρώτο εκ των προτεραιοτήτων της νέας του κυβέρνησης.
10 Απρίλη 1998: Τη Μεγάλη Παρασκευή των καθολικών υπογράφεται η ειρηνευτική συμφωνία που θα σηματοδοτήσει τη "νέα εποχή" για το Ολστερ. Στις 22 του Μάη το δημοψήφισμα που εγκρίθηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων θα αποτελέσει το πρώτο βήμα της επικύρωσης. Θα ακολουθήσουν οι εκλογές της 25ης Ιούνη.
Οι ρίζες της διαπάλης μεταξύ της Βρετανίας και της Ιρλανδίας είναι βαθιές και μπερδεμένες. Θρησκευτικές, πολιτιστικές, κοινωνικές και ταξικές διαφορές λειτούργησαν σαν "λίπασμα" στη διαμάχη. Από το 1170 όταν ο Βρετανός Ερλ του Πεμπρόουκ κατέφτασε στην κομητεία του Γουέξφορντ για να βοηθήσει τον Ιρλανδό βασιλιά Λέινστερ να αντιμετωπίσει τις ίριδες και όσους προσέβλεπαν στο θρόνο του μέχρι τις μέρες μας οι σχέσεις μεταξύ των δύο λαών μόνο φιλικές δεν ήταν. Οι διαφορές αυτές οδήγησαν και στην τριαντάχρονη περίοδο των "ταραχών" - "the Troubles" - που έληξε(;) με την υπογραφή της ειρηνευτικής συμφωνίας. Για πολλούς όμως ορισμένα περιστατικά και γεγονότα παραμένουν ολοζώντανα και μία σπίθα αρκεί να βάλει φωτιά στα πάθη...
Η ειρηνευτική συμφωνία, το δημοψήφισμα της 22ας του Μάη και οι εκλογές της 25ης Ιούνη είναι μόνο μία καλή και στέρεη αρχή, αλλά το βρετανικό περιοδικό "Economist", που αμέσως μετά τη συμφωνία αποχαιρέτησε την αιματοκυλισμένη τριακονταετία με τον τίτλο "Αντίο σε όλα αυτά", μάλλον βιάστηκε. Ισως αν τον τίτλο ακολουθούσε ένα μεγάλο ερωτηματικό να υπήρχε μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ επιθυμητού και πραγματικού.
Η ευρύτατη αποδοχή της ειρηνευτικής συμφωνίας της 10ης Απρίλη, αλλά και η πλειοψηφία (76 από το σύνολο των 108) που απέσπασαν τα κόμματα που στηρίζουν την ειρηνευτική συμφωνία στο νεοσύστατο τοπικό Κοινοβούλιο αυτής της βρετανικής επαρχίας, τονώνουν την αισιοδοξία ότι η ειρήνη - που τόσο η μία όσο και η άλλη πλευρά συνεχίζουν να αγωνιούν τι λογής είναι αυτή η παράδοξη ειρήνη και πόσες πιθανότητες έχει να επιβιώσει - θα προχωρήσει έστω και αν χρειαστεί να περάσει από σαράντα κύματα...
Τρικυμία ενόψει; Μπορεί. Αυτό που δεν είναι αμέσως αναγνώσιμο, αφού κρύβεται καλά από τις τυμπανοκρουσίες για τη "νέα εποχή" και έναν πιθανό "εξορκισμό" της πρότερης κατάστασης, είναι η διχαστική τάση η οποία υπήρξε περισσότερο από εμφανής τόσο στα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος όσο και στις εκλογές. Εκπληξη αποτέλεσε η συσπείρωση πολλών δυνάμεων των προτεσταντών γύρω από το "Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα" (DUP) του αιδεσιμότατου Ιαν Πέισλι (1). Το DUP κατάφερε να αποσπάσει ένα σημαντικό ποσοστό, αγγίζοντας το 20% σχεδόν όσο και το άλλο μεγάλο κόμμα των Προτεσταντών το "Ενωτικό Κόμμα του Ολστερ" (UUP) που ηγείται ο Ντέιβιντ Τριμπλ (2) που ήδη εκλέχτηκε πρόεδρος της Βορειοϊρλανδικής Εθνοσυνέλευσης της ημιαυτόνομης επαρχίας. Συνδυασμένο με την αποτυχία του άλλου πολέμιου της συμφωνίας του "Δημοκρατικού Κόμματος του Ολστερ" (UDP) να εκλέξει έστω και ένα μέλος στο Κοινοβούλιο προκαλούν πολλαπλούς τριγμούς και φόβους με πρώτη την παρέλαση του τάγματος της Οράγγης, που παρά την απαγόρευσή της από την Ανεξάρτητη Επιτροπή Παρελάσεων θα πραγματοποιηθεί. Μια αιμορραγική κατάσταση, πολύ πρόσφατη, που ακόμα δεν έχει τεθεί εκτός της "νέας εκσυγχρονιστικής βορειοϊρλανδικής πραγματικότητας" και μπορεί να επαναληφθεί σήμερα, αφού το Τάγμα της Οράγγης (3) - μια παλιά προτεσταντική αδελφότητα - θεωρεί την παρέλαση στην οδό Γκάρβαγκι παραδοσιακό δικαίωμα της προτεσταντικής κοινότητας, ενώ εκπρόσωπός του δήλωσε ότι η παρέλαση θα γίνει όποια και να είναι η απόφαση της Επιτροπής. Τα δείγματα που υπάρχουν είναι εφιαλτικά, αφού τις ταραχές ακολούθησε μπαράζ βομβιστικών επιθέσεων σε ρωμαιοκαθολικές εκκλησίες και ο κίνδυνος της ανάφλεξης καραδοκεί, ενώ οι προσπάθειες εκτόνωσης προς το παρόν πέφτουν στο κενό κι ας σπεύδει ο Τόνι Μπλερ.
Ετσι, το ερώτημα που επιτάσσει μια άμεση απάντηση είναι κατά πόσο ο Τριμπλ θα σηκώσει το ανάστημά του απέναντι στη διχασμένη προτεσταντική κοινότητα, αλλά και στο ίδιο του το κόμμα και πώς θα υπουργοποιήσει τα δύο μέλη του Σιν Φέιν, τον ηγέτη του Τζέρι Ανταμς και τον υπαρχηγό Μάρτιν ΜακΓκίνες,που δικαιωματικά ανήκουν εκεί. Οι πολιτικοί παρατηρητές εκτιμούν ότι οποιαδήποτε απόφαση και αν πάρει, είναι σίγουρο πως θα αντιμετωπίσει ανάλογα προβλήματα. Αν αφήσει "εκτός νυμφώνος" τα δύο ηγετικά στελέχη του Σιν Φέιν, θα "τορπιλίσει" την ειρηνευτική διαδικασία, αν όμως τα συμπεριλάβει, δε θα πρέπει να αποκλειστούν εξεγερσιακές καταστάσεις, τόσο στο ίδιο του το κόμμα, όσο και στην υπόλοιπη προτεσταντική κοινότητα, γεγονός που μπορεί να αναζωπυρώσει τις ταραχές.
Το μελανότερο και σκοτεινότερο όμως των ερωτημάτων που παραμένει είναι τι θα γίνει τελικά με τον αφοπλισμό, που θα έπρεπε ήδη να αρχίσει και έχει βαλτώσει. Ο ΙΡΑ δεν έχει απαντήσει θετικά και το μόνο που επιβεβαιώνει είναι τη δέσμευσή του στη μονομερή εκεχειρία για "συγκεκριμένο και βραχύ χρονικό διάστημα", αλλά και οι προτεσταντικές παραστρατιωτικές ομάδες συνεχίζουν τη δράση τους με ορατό τον κίνδυνο της ανάφλεξης και το πιθανό "ναυάγιο" της συμφωνίας. Σε συνέντευξή του ο Μάρτιν ΜακΓκίνες προς το BBC (28/5) ερωτηθείς αν το Σιν Φέιν θα προσπαθήσει να "πείσει" τον ΙΡΑ να αρχίσει τον αφοπλισμό, δεν απάντησε καθαρά για το τι πρόκειται να κάνει ο ΙΡΑ, δηλαδή αν θα συμμορφωθεί με την ειρηνευτική συμφωνία και αρχίσει την παράδοση του οπλισμού. Για την ακρίβεια, απαντώντας προς το δημοσιογράφο, δεν προσέφερε ούτε ένα δείγμα των προθέσεων του ΙΡΑ και μάλιστα άφησε το θέμα να εκκρεμεί... αφήνοντας εξίσου και το αδιάλλακτο κομμάτι της προτεσταντικής κοινότητας να ωρύεται για τους "μαφιόζους" του ΙΡΑ.
Ακόμα και αν στο θέμα του αφοπλισμού υπάρξει κάποτε τελικά συναίνεση, τι θα γίνει με την αστυνόμευση του Ολστερ; Οι μεν καθολικοί ακόμα και αυτοί που δεν ανήκουν και δεν υποστήριζαν τον ΙΡΑ αναρωτιούνται - δικαίως θα λέγαμε - πώς θα μπορέσουν οι Ιρλανδοί καθολικοί να παραδώσουν τα όπλα και να αστυνομευτούν από ένα Σώμα που είναι αμιγές προτεσταντικό, παρά τη μελλοντική ανάμειξή του με την εισδοχή των καθολικών στοιχείων. Οι δε προτεστάντες εκφράζουν φόβους ότι με το άνοιγμα του Αστυνομικού Σώματος θα εισέλθουν στη δύναμή του πολλοί καθολικοί, που αυτή τη στιγμή ή στο παρελθόν είχαν βρεθεί στη φυλακή κατηγορούμενοι για τρομοκρατική δράση.
Ο κύβος ερρίφθη και οι ποθούμενες διαδικασίες έχουν δρομολογηθεί, το πολυτάραχο Ολστερ θα αποτελέσει πιθανά κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας. Οπως και να έχει, στη Βόρεια Ιρλανδία υπήρξε και υπάρχει μια εποχή "πριν" και μια "μετά" την ανακωχή ή την ειρήνη κι αυτό είναι κάτι που θα μείνει για πάντα, άσχετα αν οι καιροί έχουν αλλάξει και έχουν μεσολαβήσει 3.600 νεκροί.
Σημειώσεις:
(1) Ιαν Πέιλι,ηγέτης του DUP που παρά την ιδιότητα του ιερωμένου κρατά υψηλά τους τόνους, οργανώνει συλλαλητήρια όπου εν εξάλλω δηλώνει στους οπαδούς του "γεννηθήκαμε Βρετανοί, θα παραμείνουμε Βρετανοί και θα πεθάνουμε Βρετανοί", ενώ εξαρχής απέρριψε κατηγορηματικά το κείμενο της συμφωνίας και περιορίστηκε στο ρόλο της Κασσάνδρας, προβλέποντας ποταμούς αίματος. Δυστυχώς, δεν άργησε να επαληθευτεί, καθώς το Ολστερ θρήνησε στις 21/4 το πρώτο του θύμα σε "καιρό ειρήνης".
(2) Στις 18 του Απρίλη, μια βδομάδα μετά την επίτευξη της συμφωνίας ειρήνευσης, ο ηγέτης του μεγαλύτερου προτεσταντικού κόμματος του Ενωτικού Κόμματος του Ολστερ (UUP), Ντέιβιντ Τριμπλ, ανακοίνωσε με πολλή συγκατάβαση προς τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης την αποδοχή της συμφωνίας από το κόμμα του. Ολοι υποδέχτηκαν την ανακοίνωση με ανακούφιση, αλλά λίγη βάση έδωσαν στο ποσοστό των μελών και στελεχών του κόμματος που ενέκρινε τη συμφωνία... Μόλις το 60%. (CNN, 19/4/98) Λίγες μέρες αργότερα τρία ηγετικά στελέχη του UUP θα αποσκιρτήσουν και θα ταχθούν με τον ηγέτη του ετέρου σημαντικού προτεσταντικού κόμματος, του Δημοκρατικού Κόμματος του Ολστερ (UDP).
(3) Προτεσταντική οργάνωση με αρκετών αιώνων ιστορία, η οποία λειτουργεί βασισμένη σε τεκτονικά πρότυπα. Ο Τζέιμς Μολινό είναι ακόμα σήμερα ο Μέγας Διδάσκαλος.
Πηγές: "Irish Times", CNN, "Economist", "Time", "Newsweek", "Herald Tribune". "Daily Telegraph", 21/4/98.
Τα κείμενα έγραψε
η Χριστίνα ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ
Σκηνές σαν αυτή δεν ανήκουν στο πρόσφατο αιμορραγικό παρελθόν, αλλά στην "περίοδο ειρήνης" και ο εφιάλτης καραδοκεί...
Τρίμπλ και Μάλον, οι δύο εκλεγέντες ηγέτες της Βορειοϊρλανδικής Εθνοσυνέλευσης μετά την πρώτη συνεδρίασή της, έτσι μετά από σχεδόν 30 χρόνια το Ολστερ έχει και πάλι δική του πολιτική εξουσία
Στο δημοψήφισμα έλαβαν μέρος περισσότεροι από το 70% των 4 εκατομμυρίων εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, δηλαδή 1,2 εκατ. στη Βόρειο Ιρλανδία και 2,8 εκατ. στην Ιρλανδική Δημοκρατία. Είναι η πρώτη φορά μετά από 80 χρόνια όπου οι Ιρλανδοί πολίτες και από τα δύο τμήματα της νήσου συμμετείχαν από κοινού σε μια εκλογική διαδικασία.