Αναβολή ενός μήνα έδωσαν την περασμένη Τετάρτη στο Βελιγράδι οι υπουργοί Εξωτερικών της λεγόμενης "Ομάδας Επαφής" για το γιουγκοσλαβικό. Οχι, βέβαια, γιατί θέλησαν να δώσουν "μία ευκαιρία στην ειρήνη", αλλά γιατί δεν κατάφεραν - προς το παρόν, τουλάχιστον - να τα βρουν μεταξύ τους και να ξεπεράσουν τις αντιθέσεις τους πάνω στους τρόπους και στα σχέδια που "θρέφουν" για το μέλλον όχι μόνον της Σερβίας, του Κόσσοβου αλλά και της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων.

Ετσι, οι "Εξι" με μοχλό, αλλά και ταυτόχρονα σημείο τριβής, την απειλή νέων πιέσεων ζήτησαν από Σέρβους και Αλβανόφωνους της περιοχής να καθίσουν άμεσα στο τραπέζι του διαλόγου για να βρουν, υποτίθεται, τρόπους για την εκτόνωση της έντασης.

Ωστόσο, η "έκκληση" για την έναρξη διαλόγου μεταξύ των δυο πλευρών δεν έγινε με το ίδιο ύφος σε καθέναν από τους ενδιαφερόμενους. Οι τόνοι της Ουάσιγκτον απέναντι στο Βελιγράδι κυμάνθηκαν σε υψηλές συχνότητες, καθώς οι ΗΠΑ θεωρούν πως αυτό φέρει τη "μερίδα του λέοντος", όσον αφορά τις ευθύνες για τις δραματικές εξελίξεις του τελευταίου διμήνου στο Κοσσυφοπέδιο. Αντίθετα, συστάσεις σε ηπιότερους τόνους, έγιναν προς την ηγεσία των αλβανόφωνων.

Την ίδια ώρα, όμως, οι υπόλοιποι εταίροι της Ομάδας Επαφής, πλην Βρετανίας, φαίνεται να διαφωνούν, προς το παρόν, με την απειλή της επιβολής νέων κυρώσεων, θεωρώντας πως οφείλουν - και για λόγους γοήτρου και για λόγους επιρροής - να διαφοροποιηθούν και να θέσουν εαυτούς εκτός του άρματος της αμερικανικής διπλωματίας. Μάλιστα, η ίδια υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μαντλίν Ολμπράιτ, μετά το τέλος της συνάντησης των "Εξι" στη Βόννη δεν αρνήθηκε να δηλώσει πως "η Ομάδα Επαφής δεν κατάφερε να συμφωνήσει σε όλα", ενώ ο Γάλλος ομόλογός της Ιμπερ Βεντρίν δήλωσε πως "οι τελευταίες ενέργειες του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς μάς ενθαρρύνουν, μόνον που τώρα δίνουμε προτεραιότητα στην άσκηση πιέσεων"! Δεν είναι, μάλιστα, τυχαίο ότι ένα 24ωρο μετά τη συνάντηση στη Βόννη, οι Πρόεδροι της Ρωσίας και Γαλλίας συναντήθηκαν στη Μόσχα με τον Γερμανό καγκελάριο Χ. Κολ, όπου διαπίστωσαν μεταξύ τους "σύμπτωση απόψεων" για μια ειρηνική επίλυση της κρίσης στο Κοσσυφοπέδιο. Τι κρίμα! Δεν προέβησαν σε περισσότερες και ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες...

Πέρα από τις αντιθέσεις στη συνάντηση της "Ομάδας Επαφής" στη Βόννη, το ερώτημα παραμένει, για την ώρα: Τι θα γίνει, εάν δεν καθίσουν μέσα στις επόμενες τέσσερις βδομάδες οι επικεφαλής Σέρβων και Αλβανόφωνων του Κόσσοβου στο τραπέζι του διαλόγου; Τότε, υποστηρίζουν οι δυνάμεις της "Ομάδας Επαφής", θα ληφθούν "άλλα μέτρα". Δηλαδή;

Η απάντηση στην ερώτηση αυτή είχε δοθεί στις 9 του μήνα στη συνάντηση των"Εξι" στο Λονδίνο. Οι δυνάμεις αυτές είχαν τότε αποφασίσει πως θα δρομολογηθεί η επιβολή εμπάργκο όπλων κατά του Βελιγραδίου (γύρω στις 31 του Μάρτη), αλλά και πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων Γιουγκοσλάβων αξιωματούχων. Ομως, σ' αυτές τις κυρώσεις αντιδρά έντονα η Μόσχα, μεταξύ άλλων και λόγω της πρόσφατης στρατιωτικής συμφωνίας ύψους 1,5 δισ. δολαρίων με τη Ν. Ο. Γιουγκοσλαβίας! Το θέμα, αυτό, πήρε διαστάσεις με αφορμή σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας "Νιου Γιορκ Τάιμς". Η εφημερίδα υποστήριζε πως το Δεκέμβρη του '97 υπεγράφη μυστική συμφωνία ανάμεσα στις δύο χώρες, σύμφωνα με την οποία η Γιουγκοσλαβία αγόρασε άρματα μάχης, ελικόπτερα, πυραύλους εδάφους - αέρος και πολεμικά αεροσκάφη τύπου MiG - 29. Επειδή, όμως οι Αμερικανοί, πιέζουν έντονα προς την κατεύθυνση της επιβολής του εμπάργκο, δεν αποκλείεται οι μάλλον... υστερόβουλες ρωσικές αντιδράσεις να καμφθούν διά της πλαγίας οδού. Να επιβληθεί, δηλαδή, εμπάργκο κατά της Ν. Ο. Γιουγκοσλαβίας, με ημερομηνία εφαρμογής που να μην επηρεάζει την υλοποίηση των αμυντικών συμφωνιών που είχε συνάψει το Βελιγράδι στο πρόσφατο παρελθόν με τρίτες χώρες...

Εντάξει, οι αντιθέσεις στους κόλπους των "Εξι" θα πρέπει να θεωρούνται δεδομένες. Το Βελιγράδι πώς θα αντιδράσει με βάση την απόφαση - παράταση της Βόννης; Θα μπορέσει να την αξιοποιήσει πολιτικά; Η απάντηση δε θα μπορούσε, εκ των πραγμάτων, να προβλεφτεί καθώς αρκετά - εάν όχι πολλά... - εξαρτώνται από τη στάση της αλβανόφωνης ηγεσίας στο Κόσσοβο. Δε θα πρέπει, όμως, να περάσει απαρατήρητο το γεγονός ότι μετά την απόφαση της Βόννης, το Βελιγράδι έσπευσε να "χαιρετίσει" την εξέλιξη λέγοντας πως η στάση της διεθνούς κοινότητας έναντι της Ν. Ο. Γιουγκοσλαβίας αρχίζει να αλλάζει προς "θετική κατεύθυνση"! Οπως, επίσης, δε θα πρέπει κανείς να προσπεράσει βιαστικά τη δήλωση ανώτατου Σέρβου κυβερνητικού αξιωματούχου, σύμφωνα με την οποία το Βελιγράδι δε βλέπει αρνητικά μια μελλοντική επίσκεψη του Ισπανού πρώην πρωθυπουργού Φελίπε Γκονζάλεθ, ως εκπροσώπου του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ). Γιατί αυτό έχει κάποια σημασία; Μα γιατί ουσιαστικά η δήλωση αυτή φαίνεται να αναθεωρεί παλιότερη ανένδοτη στάση της γιουγκοσλαβικής ηγεσίας για μια αποστολή του Γκονζάλεθ στο ρόλο του αξιωματούχου του ΟΑΣΕ ως "ειρηνικού διαμεσολαβητή" μεταξύ Σέρβων και Αλβανόφωνων. Λέτε να έχει "ανοίξει" σιγά σιγά "το παραθυράκι" για τον υπό ξένους όρους και συνθήκες διάλογο των Σέρβων με τους Αλβανόφωνους;

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ

Εξι χρόνια συμπληρώθηκαν, πριν από δύο μήνες, από την έναρξη του εμφύλιου σπαραγμού στην Αλγερία, μετά την ακύρωση από το στρατό των αποτελεσμάτων των εκλογών του Γενάρη του 1992, που αναδείκνυαν στην εξουσία τους ισλαμιστές. Ιδιαίτερα τον τελευταίο χρόνο, πολλά πράγματα έχουν αλλάξει, τουλάχιστον, επιφανειακά στην Αλγερία. Ο στρατηγός Λιαμίν Ζερουάλ μπορεί, πλέον, να αποκαλείται πρόεδρος και με το γράμμα του νόμου, μετά από τη διενέργεια των πρώτων προεδρικών, αλλά και τοπικών δημοτικών εκλογών, τη σύσταση νέου Κοινοβουλίου και την πραγματοποίηση εθνικού δημοψηφίσματος για την υιοθέτηση καινούριου Συντάγματος.

Ο Ζερουάλ με συντονισμένες κινήσεις κατάφερε να εδραιώσει "με δημοκρατικότητα" την εξουσία του απέναντι στη διεθνή κοινότητα. Φυσικά, καμία συνέχεια ή ιδιαίτερη προσοχή δε δόθηκε στις καταγγελίες της αντιπολίτευσης ότι όλες αυτές οι διαδικασίες καμία σχέση δεν είχαν με διαφάνεια, αξιοπιστία, δημοκρατία και εγκυρότητα. Την ίδια στιγμή, όμως, ο εμφύλιος σπαραγμός συνεχίζεται και εντείνεται, τόσο σε αριθμό θυμάτων, όσο και σε βιαιότητα. Σύμφωνα με ορισμένα πρώτα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα από ανθρωπιστικές οργανώσεις, τουλάχιστον, 80.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από το 1992 έως σήμερα στην Αλγερία.

Το καθημερινό δράμα του αλγερινού λαού κάνει το γύρο του κόσμου μέσα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Παρ' όλα αυτά, ελάχιστες είναι οι πληροφορίες, πίσω από τη μακαβριότητα, που έχουν δει το φως της δημοσιότητας και που δίνουν μια, έστω και αχνή, εικόνα της επικρατούσας κατάστασης στη βορειοαφρικανική χώρα.

Αν και μοιάζει ιδιαίτερα παράδοξο, η αλγερινή οικονομία παρουσιάζει σημεία σημαντικής βελτίωσης. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύει η "Μοντ Ντιπλοματίκ", η αύξηση των εξαγωγών αερίου και πετρελαίου ισοστάθμισε το εμπορικό ισοζύγιο των εισαγωγών. Ως ικανοποιητικό κρίνεται και το ισοζύγιο πληρωμών, όπως και τα συναλλαγματικά αποθεματικά, ενώ Αλγερινοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η χώρα θα καταφέρει να καλύψει τις υποχρεώσεις της προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο,η κηδεμονία του οποίου πρόκειται να επανεξεταστεί το Σεπτέμβρη του τρέχοντος έτους.

Το τριετές πρόγραμμα, που κατέθεσε στο Κοινοβούλιο ο νέος πρωθυπουργός Αχμέντ Ουγιαχία και έχει, ήδη, τεθεί σε εφαρμογή μέσα από μια σειρά ιδιωτικοποιήσεων, προσβλέπει σε ετήσια ανάπτυξη της οικονομίας κατά 7% ετησίως μέχρι το 2000, στη χαλιναγώγηση του πληθωρισμού, στη δημιουργία 1,2 εκατομμυρίου νέων θέσεων εργασίας και στην κατασκευή 800.000 κατοικιών. Την αισιοδοξία του προέδρου δε συμμερίζονται πολλοί παρατηρητές, που προειδοποιούν ότι, με εξαίρεση τον τομέα του πετρελαίου και του γκαζιού, όλοι οι υπόλοιποι τομείς βαίνουν από το κακό στο χειρότερο.

Κοινό μυστικό αποτελεί, πλέον, η έναρξη συνομιλιών ανάμεσα σε υψηλόβαθμους κυβερνητικούς αξιωματούχους και σε ανώτερα στελέχη της, μέχρι πρότινος, μεγαλύτερης ισλαμικής οργάνωσης "Μέτωπο Ισλαμικής Σωτηρίας" (ΜΙΣ), η οποία είχε επικρατήσει και στις εκλογές του 1992. Για πολλούς πολιτικούς αναλυτές, οι διαπραγματεύσεις αυτές ήταν, από ένα σημείο και μετά, αναμενόμενες, αν και προκάλεσαν κλυδωνισμούς στην αλγερινή ηγεσία, στους κόλπους της οποίας φαίνεται ότι δημιουργήθηκαν 3 διαφορετικές τάσεις.

Κατηγορηματικά υπέρ των συνομιλιών, τάχθηκε ο στρατηγός Μοχάμεντ Μπετσίν, σύμβουλος του Λιαμίν Ζερουάλ και πρώην επικεφαλής της στρατιωτικής ασφάλειας, ο οποίος και συνομίλησε, επανειλημμένως, με την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του ΜΙΣ από το Μάη του 1997 και μετά. Στην πρώτη αυτή τάση, συγκαταλέγεται και ο στρατηγός Ταγιέμπ Ντεραντζί, στενός φίλος του Ζερουάλ και επικεφαλής του Σώματος Χωροφυλακής που έχει αναλάβει μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων κατά των ισλαμιστών. Οι κινήσεις του Μπετσίν προκάλεσαν την οργή του στρατηγού Μοχάμεντ Λαμαρί, επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων, που ηγείται της δεύτερης τάσης, κατηγορώντας τον Μπετσίν ως "άνθρωπο των ΗΠΑ" και τάσσεται υπέρ της επιβολής σκληρού αυταρχικού καθεστώτος. Μια τρίτη ομάδα φαίνεται ότι αποτελούν ο στρατηγός Ταουφίκ Μεντιέν, επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, και ο στρατηγός Σμαϊν Λαμαρί, υποδιευθυντής της στρατιωτικής ασφαλείας και επικεφαλής των "Κομάντος Θανάτου". Οι 2 στρατηγοί υποστήριξαν, εμμέσως, τις συνομιλίες με το ΜΙΣ, διακηρύσσοντας ευθαρσώς ότι θα ήθελαν τους εναπομείναντες μαχητές του στις γραμμές του αλγερινού στρατού.

Από την πλευρά του, το "Μέτωπο Ισλαμικής Σωτηρίας" περιήλθε, μετά από 5 χρόνια σφοδρής εμφύλιας διαμάχης, σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση, καθώς η πλειοψηφία των στελεχών και των μελών του ήταν φυλακισμένη, εξόριστη ή νεκρή. Επιπλέον, σε πολιτικό επίπεδο, το πεδίο δράσης του ΜΙΣ καταλήφθηκε από το "Κοινωνικό Κίνημα για την Ειρήνη" του μετριοπαθούς ισλαμιστή Μαχφούντ Νάχναχ. Υπό αυτές τις συνθήκες, η φυλακισμένη πολιτική ηγεσία του ΜΙΣ, οι Αμπντελκαντέρ Χατσανί και Αμπασί Μαντανί, αλλά και η ηγεσία της στρατιωτικής του πτέρυγας "Ισλαμικός Στρατός Σωτηρίας", ο Αμπασί Μπερζάγκ, κάθισαν στο τραπέζι των συνομιλιών, ζητώντας ως αντάλλαγμα εκεχειρίας την απελευθέρωση των 2 πρώτων. Οι Χατσανί και Μαντανί απελευθερώθηκαν στα μέσα του καλοκαιριού, ενώ σε άγνωστο τόπο κράτησης παραμένει, ακόμη, ο Αλί Μπελχάντζ, που είναι φημισμένος για την αδιαλλαξία του, γι' αυτό και σεβαστός ακόμη και από τους εξτρεμιστές. Τον Οκτώβρη ο Μπερζάγκ ανακοίνωσε μονομερή εκεχειρία, ενώ ο Μαντανί δεν έπαψε να απευθύνει έκκληση για τερματισμό των εχθροπραξιών.

Η στάση του ΜΙΣ εκτιμάται ότι εξαγρίωσε τους μαχητές της "Ενοπλης Ισλαμικής Ομάδας" και όλες τις συνεργαζόμενες, με αυτήν, ομάδες, που τη θεώρησαν προδοσία. Στην "Ενοπλη Ισλαμική Ομάδα" αποδίδουν οι αλγερινές αρχές τη μέθοδο των απάνθρωπων σφαγών που έχουν ερημώσει εκατοντάδες χωριά, με αποκορύφωμα τη σφαγή περισσοτέρων των 300 ατόμων στο Σίντι Ραϊς, στις 29 Αυγούστου, που χαρακτηρίζεται ως η χειρότερη στιγμή του εμφυλίου. Πολλοί παρατηρητές, όμως, εκφράζουν υπόνοιες ότι πίσω από τις αλλεπάλληλες σφαγές αθώων μπορεί κάλλιστα να κρύβεται και ο στρατός, καθώς η αλγερινή ηγεσία δεν κατάφερε να κρύψει τη χαρά της για την απέχθεια που αρχίζει να νιώθει ο απλός λαός για τους, πάλαι ποτέ, λαοφιλείς ισλαμιστές, ενώ εντείνονται οι συγκρούσεις στους κόλπους της εξουσίας.

Υπό τις συνθήκες αυτές, γίνεται σαφές ότι ο Λιαμίν Ζερουάλ δεν έχει, τελικά, εδραιώσει τόσο γερά, όσο θα επιθυμούσε, την εξουσία του, καθώς εντείνονται οι διαμάχες στους κόλπους του στρατού, που τον στηρίζει. Εντούτοις, δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει το γεγονός ότι ο ισλαμικός στρατός, με τη βοήθεια της χωροφυλακής και των τοπικών ομάδων αυτοάμυνας, έχει καταφέρει μεγάλα πλήγματα στους εξτρεμιστές ισλαμιστές, οι οποίοι έχουν χάσει, τόσο σε εσωτερική και εξωτερική υποστήριξη, όσο και σε υλική και ηθική.

Την ίδια στιγμή, η οικονομική ανάπτυξη δεν μπορεί να μικρύνει το χάσμα ανάμεσα στο βορρά και το νότο της χώρας, καθώς η πολυπληθής Β. Αλγερία μαστίζεται από τις σφαγές και βρίσκεται εκτός του ενδιαφέροντος των ξένων επενδυτών, ενώ η ολιγοπληθής Ν. Αλγερία βιώνει μια οικονομική έκρηξη βρισκόμενη στο κέντρο των επενδυτικών προσπαθειών, κυρίως του αγγλοσαξονικού κεφαλαίου, χωρίς σφαγές και επιθέσεις. Παράλληλα, η ΕΕ, αν και εκδήλωσε το "ενδιαφέρον" της, αρκέστηκε σε μια "τουριστική", όπως χαρακτηρίστηκε από πολλούς διπλωμάτες, επίσκεψη στην Αλγερία, αποδεχόμενη την κατηγορηματική άρνηση συνεργασίας της αλγερινής ηγεσίας. Για πολλούς, η ΕΕ δεν μπορεί να υπερσκελίσει τόσο εύκολα το γεγονός ότι το 1992 χαιρέτισε θερμά το στρατιωτικό πραξικόπημα.

Το ρόδινο μέλλον που ευαγγελίζεται ο Πρόεδρος Ζερουάλ μοιάζει μάλλον ουτοπικό υπό το παρόν πρίσμα. Ο αλγερινός λαός βρίσκεται ανάμεσα σε δύο πυρά και βυθίζεται όλο και περισσότερο στη μιζέρια και την τρομοκρατία. Κανενός είδους ευημερία δεν μπορεί να υπάρξει, αν δε γεφυρωθεί το χάσμα βορρά - νότου, αν δε δοθεί ένα τέλος στο στυγερό αιματοκύλισμα που ταλανίζει τη χώρα.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ

***

Πάντα προηγείται η επί το δυτικότερον εσωτερική πολιτική ανακατάταξη της Σερβίας. Αυτή θα δώσει εντελώς διαφορετική διάσταση στις δυτικο-συμμαχικές επιδιώξεις και θα φέρει στην επιφάνεια συγκρούσεις νέων μορφών συμφερόντων.

* * *

Αντώνης ΔΑΜΙΓΟΣ