Οι ιθύνοντες της άκρατης αυτής εκμετάλλευσης δε φαίνεται, πια, να νιώθουν καν την ανάγκη να επινοήσουν ένα πρόσχημα που θα δικαιολογήσει την πράξη τους στα μάτια της διεθνούς κοινής γνώμης. Προφανώς θεωρούν ότι την έχουν, ήδη, θέσει, σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό, υπό τον έλεγχό τους μέσα από την παραπληροφόρηση και την προώθηση της ιδέας της κατάκτησης άνευ όρων του καταναλωτικού παραδείσου μέσα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ετσι, στα τέλη του 1991, ο οικονομολόγος Λόρενς Σάμερς, τότε υπογραμματέας του υπουργείου Οικονομικών της κυβέρνησης Κλίντον, αλλά και εξέχον στέλεχος τής, όπως ονομάστηκε έκτοτε, νέας γενιάς τεχνοκρατών, υποστήριζε με άρθρο του στο περιοδικό "Εκόνομιστ" και στους "Νιού Γιορκ Τάιμς", ότι η Παγκόσμια Τράπεζα έπρεπε να δώσει οικονομικά κίνητρα για να ενθαρρύνει τη μεταφορά μεγάλων βιομηχανικών μονάδων που ευθύνονται για σοβαρά ποσοστά μόλυνσης του περιβάλλοντος στις υποανάπτυκτες χώρες του Τρίτου Κόσμου.

Ο Λόρενς Σάμερς επιχειρηματολογεί ειλικρινώς υπέρ της πρότασής του, η οποία βέβαια εφαρμοζόταν ήδη καθώς είναι γνωστό ότι ο Τρίτος Κόσμος έχει πολλάκις χρησιμοποιηθεί ως ο "σκουπιδοτενεκές" των χημικών και πυρηνικών αποβλήτων του "Πρώτου Κόσμου". Εντούτοις, το άρθρο του ενόχλησε ορισμένους ανωτέρους του, που έσπευσαν να του υπενθυμίσουν ότι "όλα αυτά τα πράγματα μπορεί να γίνονται αλλά δε λέγονται και αν για κάτι παινεύουν εαυτούς είναι η ικανότητα να παρουσιάζουν τα χειρότερα πράγματα με τον πλέον εύπεπτο τρόπο".

Από την πλευρά του, ο Σάμερς αντέκρουσε την κριτική αυτή υποστηρίζοντας ότι δεν είναι "ποιητής του σουρεαλισμού, αλλά τεχνοκράτης του ρεαλιστικού καπιταλισμού". Και γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, χωρίς καμία περιστροφή, τόνισε στην έκθεσή του ότι η μεταφορά των βιομηχανιών στις υποανάπτυκτες χώρες είναι απαραίτητη, γιατί καθίσταται πιο εύκολη η ρίψη τοξικών αποβλήτων στο περιβάλλον των χωρών αυτών, καθώς ούτε έλεγχος υπάρχει, ούτε τίθεται σε κίνδυνο ο προνομιούχος πληθυσμός του προηγμένου κόσμου, συμπληρώνοντας ότι οι χώρες αυτές λόγω του χαμηλού δείκτη βιομηχανικής ανάπτυξης έχουν και χαμηλό δείκτη μόλυνσης του περιβάλλοντος. Επιπλέον, όπως διευκρίνισε, "είναι πολύ χαμηλό το οικονομικό κόστος της περίθαλψης ενός καρκινοπαθούς σε μια υποανάπτυκτη χώρα, καθώς εξαιτίας των σκληρών συνθηκών ζωής, θα χάσει τη μάχη με το θάνατο σε μικρή ηλικία και πολύ πιο γρήγορα από τον οποιοδήποτε πολίτη μιας προηγμένης χώρας".

Τα απτά παραδείγματα της εφαρμογής της λογικής του Λόρενς Σάμερς και, φυσικά, των τεράστιων οικονομικών συμφερόντων που εξέφρασε και εκπροσώπησε είναι πάρα πολλά στη Λατινική Αμερική και, όπως χαρακτηριστικά λέει ο Ουρουγουανός συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο, έχουν πια όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά ενός σκληρού πολέμου ανάμεσα "σε αυτόν που τα έχει όλα και ζητά ακόμη περισσότερα και σε αυτούς που δεν έχουν τίποτα αλλά ωθούνται ακόμη πιο χαμηλά, εκεί που τίποτα δε θυμίζει την ανθρώπινη υπόστασή τους".

Από πού να ξεκινήσει κανείς τη μαύρη λίστα της επιβολής του ρεαλιστικού καπιταλισμού στη Λατινική Αμερική; Ισως από τη Βραζιλία, όπου η ανακάλυψη ενός κομματιού ραδιενεργού υλικού Καίσιο 137 σε κάδο απορριμμάτων νοσοκομείου από ρακοσυλλέκτες στην πόλη Γκοϊάνα, το 1987, στοίχισε τη ζωή δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων. Οι ένοχοι, φυσικά, δε βρέθηκαν ποτέ και κανείς δε μιλά για την εκατόμβη της Γκοϊάνα, σε αντίθεση με την καταστροφή του Τσέρνομπιλ, που όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί δεν ήταν και πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που έλαβε χώρα στη βραζιλιάνικη πόλη. Κανείς, επίσης, δεν αναφέρει ότι στην Κούβα φιλοξενούνται έκτοτε όλα τα μικρά παιδιά που επλήγησαν από την πυρηνική αυτή λαίλαπα συμμετέχοντας σε θεραπευτικά προγράμματα, αν και η Κούβα βρίσκεται στο κέντρο του ενδιαφέροντος των διεθνών ΜΜΕ για διάφορους άλλους λόγους.

Στα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό, στα βουνά Ματαμόρος, λίγα μόλις χιλιόμετρα από τον "πολιτισμένο προηγμένο κόσμο", το πόσιμο νερό είναι 1.000 φορές πιο τοξικό από το νερό των αμερικανικών πολιτειών. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Κέντρου Πολιτικών Ερευνών του Τέξας, το νερό είναι 6.000 φορές πιο τοξικό στην περίμετρο του εργοστασίου της "Τζένεραλ Μότορς", ενώ στην περιοχή όπου αδειάζονται τα λύματα από την επιχείρηση "Στεπάν Κέμικαλ", η τοξικότητα του νερού είναι 50.000 φορές μεγαλύτερη από τα επιτρεπόμενα όρια!

Η ανυπαρξία δικαιοσύνης και επιβολής ποινών στους ενόχους στις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής (με χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα του καταστροφικού σεισμού στην πόλη του Μεξικού το Σεπτέμβρη του 1985, όπου όλα τα καινούρια κτίρια της πόλης ισοπεδώθηκαν καθώς δεν είχαν καν θεμέλια και επισήμως ο αριθμός των νεκρών ξεπέρασε τις 5.000, αλλά κανένας υπεύθυνος, είτε κατασκευαστής, είτε μηχανικός, είτε κυβερνητικός αξιωματούχος δεν παραπέμφθηκε στη Δικαιοσύνη για να αναλάβει τις ευθύνες του) είναι γνωστή. Με δεδομένη την ανικανότητα και την απροθυμία των πλουσιότερων και ισχυρότερων χωρών να αναλάβουν το κόστος, οικονομικό και οικολογικό, της αλόγιστης ανάπτυξης της βιομηχανίας τους προς όφελος του πολυεθνικού κεφαλαίου, η μεταφορά των δραστηριοτήτων αυτών και συνεπώς και των προβλημάτων που τα συνοδεύουν στις υποανάπτυκτες χώρες, προβάλλεται ως η μοναδική και η πλέον συμφέρουσα λύση, όπως υπογραμμίζει ο Βραζιλιάνος φυσικός Ενιο Καντότι.

Ετσι, στην περιοχή Μπογιάκα της Κολομβίας τεράστιες εκτάσεις γης προορίζονται για την καλλιέργεια των ολλανδικών τουλιπών και των γερμανικών τριανταφυλλιών. Το εμπόριο των φυτών παραμένει στα χέρια της Ολλανδίας και της Γερμανίας, ενώ στην Κολομβία απομένουν οι συνέπειες από τη χρήση επικίνδυνων εντομοκτόνων και χημικών λιπασμάτων αλλά και οι χαμηλότατοι μισθοί. Με έρευνά της, η Κολομβιανή κοινωνιολόγος Μαρία Χριστίνα Σαλαζάρ υπογραμμίζει ότι, ήδη, η σαβάνα της Μποκοτά έχει αρχίσει να στερεύει, ενώ τα υπάρχοντα υπόγεια νερά είναι μολυσμένα σε μεγάλο βαθμό. Η αλόγιστη χρήση των λιπασμάτων, που επιβάλλεται από την Ολλανδία και τη Γερμανία, έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας στους περισσότερους Κολομβιανούς εργαζόμενους και έχει αχρηστεύσει τη γη τους.

Η Κολομβιανή κοινωνιολόγος αποκαλύπτει, επίσης, ότι, χωρίς καμία νομική συνέπεια, η βιομηχανία "Μπάγιερ" και η "Ντόου Κέμικαλ" πωλούν στις χώρες της Λατινικής Αμερικής λιπάσματα και εντομοκτόνα που έχουν αυστηρά απαγορευτεί στη Γερμανία και στις ΗΠΑ. Περισσότερα από 200 λιπάσματα και εντομοκτόνα που συμπεριλαμβάνονται στη μαύρη λίστα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, επειδή αποδεδειγμένα προκαλούν καρκινογένεση, χρησιμοποιούνται στη Λατινική Αμερική και κυρίως στην Ουρουγουάη, η οποία έχει και ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά καρκινοπαθών στον κόσμο.

Κινούμενες μέσα σε ανάλογο ανύπαρκτο νομικό πλαίσιο, οι αυτοκινητοβιομηχανίες "Φολκσβάγκεν" και "Φορντ" πωλούν στις χώρες της Λατινικής Αμερικής όλα τα αυτοκίνητα που στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ έχουν κριθεί ακατάλληλα λόγω της έλλειψης, προστατευτικού για το περιβάλλον, φίλτρου. Κάποια άλλα ανατριχιαστικά στοιχεία είναι ότι οι κάτοικοι της Πόλης του Μεξικού κατέχουν την πρώτη θέση παγκοσμίως για τα υψηλά ποσοστά μολύβδου που έχουν στο αίμα τους, εξαιτίας της βιομηχανικής μόλυνσης, ενώ, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, το γάλα των γυναικών που εργάζονται σε καλλιέργειες στις πλαγιές της Γουατεμάλα είναι το πλέον τοξικό όλου του πλανήτη.

Η παντελής έλλειψη απόδοσης δικαιοσύνης από δικαστικά συστήματα που εξαρτώνται πλήρως από, με τη σειρά τους, εξαρτώμενες κυβερνήσεις, η, ολοένα και εντονότερη, οικονομική εξαθλίωση, μιζέρια και κοινωνική αποδιάρθρωση, σε συνδυασμό με την επίμονη προώθηση της αντίληψης ότι τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει γιατί πάντα κυριαρχεί ο νόμος του δυνατού, αυξάνει την περιφρόνηση στην ανθρώπινη ζωή και οδηγεί στη διαμόρφωση μιας κοινωνικής συνείδησης μοιρολατρίας και αναπόφευκτου, όπου δεν έχουν θέση οι ελπίδες, τα όνειρα, οι διεκδικήσεις. Οσο για το ίδιο το σύστημα, το ρεαλιστικό καπιταλισμό, το νόμο της επιβολής του δυνατού στον αδύνατο, παρουσιάζεται αξιωματικά μη ανατρέψιμος, σαν μια βιολογική επιλογή και επικράτηση των "ανωτέρων", αυτών που έχουν στα χέρια τους τη στρατιωτική δύναμη και τα ΜΜΕ, στα χέρια, δηλαδή, του κεφαλαίου.

Σε μια παγκόσμια κοινωνία άκρατου καταναλωτισμού, το 80% του πληθυσμού της Γης είναι αποκλεισμένο από κάθε είδους κατανάλωση και παράγει, με τεράστιο κόστος, για να καταναλώνει το υπόλοιπο 20%. Η Νέα Τάξη Πραγμάτων επιβάλλεται, όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο Εντουάρντο Γκαλεάνο, με την πυγμή της σκληρής καταστολής, της παραπληροφόρησης, του βιασμού της κοινωνικής συνείδησης, της αχαλίνωτης περιφρόνησης της ανθρώπινης ύπαρξης και τη λήθη και συμπληρώνει ότι έχει, πλέον, ανατραπεί ο κανόνας "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα", διότι τα ΜΜΕ και οι αφέντες τους μπορούν να "αγιάσουν και τους σκοπούς και τα μέσα".

Εντούτοις, και αυτός ο κλοιός που μοιάζει να μετατρέπεται σε ασφυκτικός βρόχος έχει τις αχίλλειες πτέρνες του, που δεν είναι άλλες από την ίδια την καταπιεστική του δομή και την αδικία που τον διακρίνει. Το ίδιο αυτό σύστημα ανδρώνει στους κόλπους του τους μεγαλύτερους εχθρούς του, όλους αυτούς που υποφέρουν τις συνέπειες τού αλόγιστου κέρδους, την κοινωνική αδικία, τη φτώχεια, την περιφρόνηση, την απάνθρωπη καταπίεση. Οταν όλοι αυτοί συνειδητοποιήσουν ότι το καπιταλιστικό σύστημα δεν υφίσταται αξιωματικά, ότι "η επιβολή του δυνατού στον αδύνατο" δεν είναι μια, άνευ τέλους, πραγματικότητα καθώς ο ρόλος του δυνατού δεν ανήκει στους λίγους έχοντες και κατέχοντες, ότι το όνειρο για μια δίκαιη κοινωνία δεν είναι ουτοπία, τότε οι όροι του παιχνιδιού θα αλλάξουν οριστικά.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ

Στο θέατρο αυτό του παραλόγου τεράστιο είναι το μερίδιο ευθύνης των διεθνών ΜΜΕ, τα οποία κατά βούληση παρουσιάζουν τις ειδήσεις, ενώ φροντίζουν να διαμορφώνουν συγκεκριμένη αντίληψη για την εξέλιξη των γεγονότων. Ως τρανταχτή απόδειξη της εθελοτυφλίας της διεθνούς δημοσιογραφίας θα μπορούσε να καταδειχτεί η περίπτωση της κρίσης στον Κόλπο, όπου οι ΗΠΑ εμφανίστηκαν και, πραγματικά, έπεισαν αρκετά μεγάλα μέρος της διεθνούς κοινής γνώμης ότι με την επέμβασή τους στο Ιράκ θα σώσουν την ανθρωπότητα. Οι χιλιάδες απώλειες στον άμαχο πληθυσμό και στα γυναικόπαιδα του Ιράκ δεν είχαν χώρο στο τηλεοπτικό υπερθέαμα της "καταιγίδας της ερήμου".

Στο πλαίσιο του δημοσιογραφικού θεάματος δε χώρεσε ούτε η αμερικανική επέμβαση στον Παναμά, το 1990, όταν η αμερικανική Πολεμική Αεροπορία, κατά τη διάρκεια της 21ης επέμβασης της Ουάσιγκτον στη χώρα αυτή, βομβάρδισε τις φτωχογειτονιές της πρωτεύουσας αφήνοντας πίσω της, όπως "ανακαλύφθηκε" αρκετό καιρό αργότερα χιλιάδες νεκρούς. Φυσικά, ούτε αυτοί οι νεκροί αποτέλεσαν θέμα στα ΜΜΕ, ούτε το γεγονός ότι στην ουσία έπεσαν θύματα της προσπάθειας των ΗΠΑ να αντικαταστήσουν τον έναν άπιστο συνεργάτη τους, τον πρώην Πρόεδρο Νοριέγκα, με τον νυν Πρόεδρο Γκιγιέρμο Εντάρα.

Τα δελτία ειδήσεων και τα διεθνή ΜΜΕ μοιάζουν μεταξύ τους ολοένα και περισσότερο, σημειώνει ο Αμερικανός συγγραφέας Μπαντ Φλάκολ, υποστηρίζοντας ότι η ειδησεογραφία σταδιακά αποκτά τα χαρακτηριστικά μιας κλασικής αμερικανικής ταινίας, όπου υπάρχουν αξιωματικά καλοί και κακοί και οι κακοί πρέπει πάση θυσία να ηττηθούν. Μέσα στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζεται από τα δελτία ειδήσεων, παραδείγματος χάριν, το θέμα του εμπορίου ναρκωτικών, όπου η καλή διεθνής κοινότητα μάχεται κατά της κακής Κολομβίας, ενώ φαίνεται ότι στους ίδιους τους εμπόρους και τους μεσάζοντες επιφυλάσσεται ο ρόλος του ενδιάμεσου αθώου θύματος. Ας μην ξεχνάμε, σημειώνει ο συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο, ότι οι διακινητές ναρκωτικών είναι καλύτεροι μαθητές του νεοφιλελευθερισμού, οι οποίοι, αφού έχουν διαμορφώσει κατ' αρχήν την αγορά μέσα από τη διόγκωση ενός προβλήματος σαφώς κοινωνικού, ανταποκρίνονται με προσφορά ανάλογη της ζήτησης.

Ο ιμπεριαλισμός δε συγκινείται από το κλάμα αυτού του παιδιού της Γουατεμάλας

Η ουσιαστική αποτυχία της πρόσφατης διάσκεψης στο Κιότο για το περιβάλλον, η οποία αρκέστηκε στη λήψη ημιμέτρων για το περιβάλλον, ανέδειξε με το γλαφυρότερο τρόπο την επικρατούσα αντίληψη του πολυεθνικού κεφαλαίου και αυτών που το εξυπηρετούν απέναντι στο περιβάλλον, το μέλλον του πλανήτη και κατά συνέπεια απέναντι σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Βέβαια, η αδιαφορία και η υποτίμηση της ανθρώπινης υπόστασης δεν έγινε αντιληπτή για πρώτη φορά στο Κιότο. Αντίθετα, ο κανόνας του κέρδους, η επιβολή του "δυνατού στον αδύνατο με το μεγαλύτερο δυνατό όφελος και το μικρότερο δυνατό κόστος" καθορίζει τις επιλογές των ηγεσιών και τις τύχες των πολιτών, σχεδόν πάντα. Ισως το πιο ενδεικτικό αλλά και ανατριχιαστικό παράδειγμα της επιβολής αυτής της κυρίαρχης τάξης πραγμάτων, είναι τα τεκταινόμενα στις αναπτυσσόμενες χώρες, με χαρακτηριστική την περίπτωση της Λατινικής Αμερικής, της οποίας η γη και οι λαοί έχουν, εδώ και καιρό, μετατραπεί σε πρόσφορο προς εκμετάλλευση υλικό για τις, κατά τα άλλα, αναπτυγμένες και προηγμένες χώρες.

Ολα αυτά τα παραδείγματα είναι τα αποτελέσματα της εφαρμογής της "οικονομικής λογικής" του ρεαλιστικού καπιταλισμού, της Παγκόσμιας Τράπεζας, του πολυεθνικού κεφαλαίου, μιας λογικής που, όπως τονίζει και ο Ουρουγουανός συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο σε σχετικό άρθρο του στη "Μοντ Ντιπλοματίκ", έχει αποκλειστικό γνώμονα και στόχο το "νόμο του κέρδους, που έχει πλέον πάρει διαστάσεις θεϊκής εντολής και παρουσιάζεται μέσα από τα διεθνή ΜΜΕ ως αναπόφευκτη εξέλιξη, στο βωμό της οποίας πρέπει να θυσιαστεί ο πλανήτης αλλά και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια". Υπό το ζυγό κυβερνήσεων που οικονομικά και πολιτικά εξαρτώνται είτε από τις πολυεθνικές εταιρείες, είτε από τις κυβερνήσεις του αναπτυγμένου Βορρά, οι φτωχοί του Τρίτου Κόσμου, και συγκεκριμένα της Λατινικής Αμερικής, γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι. Η ανθρώπινη ζωή έχει χάσει πλήρως την αξία της, καθώς η Δικαιοσύνη είναι ανύπαρκτη, κάτι που έγινε ολοφάνερο με όλες τις περιπτώσεις των αιμοσταγών δικτατόρων που ταλάνισαν τις χώρες της Λατινικής Αμερικής για καιρό και σήμερα κυκλοφορούν, όχι μόνο ατιμώρητοι, αλλά κατέχουν και ανώτατα αξιώματα, π.χ., ο δικτάτορας Πινοσέτ.

Οπως είναι λογικό και αναμενόμενο, η εξαθλίωση και η μιζέρια είναι οι καλύτεροι φίλοι της εγκληματικότητας και της βίας, με αποτέλεσμα στις φυλακές των Λατινοαμερικάνικων χωρών να στοιβάζονται ολοένα και περισσότερες ψυχές, σε πολλές από τις οποίες δεν έχει καν αποδοθεί κατηγορία. Οι εξεγέρσεις στις φυλακές είναι, πια, συνηθισμένο φαινόμενο, και καταστέλλονται με τον εξίσου συνήθη βίαιο τρόπο, που μέχρι σήμερα έχει καταγράψει 900 νεκρούς φυλακισμένους, η πλειοψηφία των οποίων δολοφονήθηκε εν ψυχρώ.