"Κάθε καλλιτέχνης έχει στη διάθεσή του ένα όπλο επιθετικό που του επιτρέπει να κακομεταχειρίζεται την παράδοση. Ενώ αναζητούσα τη λάμψη και την ένταση, εξυπηρετήθηκα από τη μηχανή, με τον τρόπο που άλλοι χρησιμοποιούν το γυμνό σώμα ή τη νεκρή φύση. Δεν πρέπει να κυριαρχείται κανείς ποτέ απ' το θέμα. Στεκόμαστε μπροστά στο μουσαμά κι όχι από κάτω ή πίσω του. Το κατασκευασμένο αντικείμενο υπάρχει, ένα απόλυτο πολύχρωμο, καθαρό και ακριβές και προτείνει τον πιο τρομερό συναγωνισμό που έχει δεχτεί ποτέ καλλιτέχνης. Ζήτημα ζωής και θανάτου, κατάσταση τραγική, αλλά πόσο καινούρια!".

Οι αράδες αυτές αντικατοπτρίζουν κάποιες συμπυκνωμένες σκέψεις του Φερνάντ Λεζέρ για την αισθητική της μηχανής - αντικείμενο που ο ζωγράφος επέλεξε ως "αντικείμενο" στο έργο του και που τόλμησε να προσδιορίσει την ταυτότητά του ως "εμψυχωτής πεθαμένων επιφανειών", καθώς "αποτόλμησε να κόψει τους δεσμούς του με τη συναισθηματική ζωγραφική". Φυσικά ο λόγος και ο τόνος εμπεριέχει την απόλυτη ειλικρίνεια και την ευθύτητα του καλλιτέχνη. Τι γίνεται όμως όταν για άλλη μια φορά η πραγματικότητα - ή τουλάχιστον αυτή που θέλουν να επιβάλουν - αντιγράφει πολύ κακότεχνα την τέχνη; Οι μιμητές της με τρόπο τραγικό, πολλαπλό και μεταμορφώσιμο, προσπαθούν άραγε να δημιουργήσουν στο μουσαμά της "παγκόσμιας γεωπολιτικής τάξης του πλανήτη" την εικόνα που είχε ο Λεζέρ στο μυαλό του: "ένα καρφί, ένα κεράκι, μία καλτσοδέτα μπορούν να αξίζουν όσο η ζωή ενός ανθρώπου ή ενός καθεστώτος".

Προς το παρόν όλα δείχνουν να κινούνται αποκλειστικά στον άξονα της κατεύθυνσης της προσωποποίησης της μεγεθυμένης λεπτομέρειας, της εξατομίκευσης του αποσπάσματος, εκεί που το δράμα αποσυντίθεται, τοποθετείται και κινείται. Οπως πάντα οι κακοί μιμητές χωρίς αιδώ χρησιμοποιούν μηχανιστικά και αποσπασματικά κατά το δοκούν το ρόλο της τέχνης ως συνείδηση και υλική υπόσταση του κόσμου και της ιστορίας.

Ενώ κάποιες πινελιές στον καμβά σχηματοποίησαν σε πολύ φαιό χρώμα το φως των Βαλκανίων... κατά σατανική σύμπτωση, ένα άλλο περιστατικό αναδευόταν στην παλέτα για να ταράξει - έστω και για πολύ λίγο - τα νερά της λήθης. Η δυναμική επανεμφάνιση της Ιαπωνίας ως στρατιωτικής δύναμης αυτή τη φορά σε ένα τυχαίο και ακίνδυνο πριν από λίγο χρονικό διάστημα περιστατικό. Δύο ψαράδικα - που οι ιαπωνικές αρχές ακόμα υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για κατασκοπευτικά πλοιάρια - υπό τη σημαία της ΛΔ της Κορέας καταδιώχτηκαν από θαλάσσης και αέρος από το ιαπωνικό ναυτικό και την ιαπωνική αεροπορία. Η σκέψη των στρατιωτικών αξιωματούχων τις ημέρες εκείνες ήταν διχασμένες: Να χτυπήσουν ή όχι τα δύο αυτά "κατασκοπευτικά πλοιάρια"; Τελικά αντιμετωπίστηκαν με βόμβες και αληθινά πυρά έξω από τα χωρικά ύδατα της Ιαπωνίας. Ισως να ήταν πρόωρη μία τέτοιου τύπου στρατιωτική εμφάνιση, που μπορεί να θεωρούνταν και επιθετική ενέργεια.

Εντούτοις, η ενέργεια αυτή υποσημειώθηκε από τον αρθρογράφο Τζεφ Στάιν, όπου στην ανάλυσή του στο ηλεκτρονικό περιοδικό "Σαλόν" μίλησε ξεκάθαρα για... επανεμφάνιση του Αξονα. Ο Στάιν συνδύασε το περιστατικό στη θάλασσα του Οκότσκ στον Ειρηνικό, με τη στρατιωτική δραστηριότητα της Μπουντεσβέρ και της γερμανικής αεροπορίας έστω και μέσα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ στον "ακήρυχτο πόλεμο" κατά της Γιουγκοσλαβίας, τονίζοντας ότι είναι η πρώτη φορά μετά την κατάρρευση των δύο αυτών αυτοκρατοριών, εξαιτίας της συντριπτικής τους ήττας στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, που κάνουν την εμφάνισή τους, αν και σαν σκιές του πρώην θηριώδους στρατιωτικού εαυτού τους. "Δρασκέλισαν ένα ιστορικό, αν ήταν συμβολικό, κατώφλι". Για να αφήσει το ερωτηματικό να αιωρείται "αν ήταν συμβολικό"...

Δεν είναι σίγουρο πώς προσλαμβάνει τον όρο "συμβολισμό" ο Ζμπίγκνιεβ Μπρεζίνσκι, εξέχον μέλος των "Think Tank" στις ΗΠΑ, αφού δύο χρόνια πριν για τον ίδιο ήταν ξεκάθαρο ότι "υπάρχει επιφανειακή ομοιότητα ανάμεσα στην κατάσταση στην Ιαπωνία στην Απω Ανατολή και στην κατάσταση της Γερμανίας στην Απω Δύση της Ευρασίας. Και οι δύο είναι οι κύριοι περιφερειακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ". Σύμμαχοι που ο ίδιος ομολογεί ότι τουλάχιστον στην περίπτωση της Ιαπωνίας θα ήθελε να είναι παγκόσμια και όχι περιφερειακή δύναμη, αρπάζοντας το ρόλο αυτό από την ανερχόμενη Κίνα.Ομως πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος των Αμερικανών από μία "μηδαμινή" στρατιωτική δύναμη που θα έπαιζε το ρόλο του "αντιπροσώπου" των συμφερόντων των ΗΠΑ σε όλη την επικράτεια του Ειρηνικού; Απλά με την εξισορρόπηση του σεβασμού και της αποδοχής ως παγκόσμιας οικονομικής δύναμης και παγκόσμιας δύναμης στον τομέα της ασφάλειας με το ξεπέρασμα του σημερινού καθεστώτος της "γεωπολιτικής προέκτασης" της αμερικανικής δύναμης.

Αυτή η προοπτική μάλιστα έτυχε ιδιαίτερης μεταχείρισης και από τον βρετανικό "Εκόνομιστ", που σε εκτεταμένο αφιέρωμά του (τεύχος 27/2-5/3/99) αναβαθμίζει κιόλας το ρόλο της Ιαπωνίας, γιατί "ακόμα και αν υπάρχουν ανησυχίες στις γειτονικές της χώρες πού μπορεί να οδηγήσει" αυτή η αναβάθμισή της, "ένας ενεργότερος ρόλος της Ιαπωνίας με στόχο τη στήριξη της σταθερότητας της Ασίας θα κάνει όλη την περιοχή ασφαλέστερη". Ο μόνος τρόπος για να πραγματωθεί η μεταμόρφωση είναι η στήριξη από τις ίδιες τις ΗΠΑ, ώστε και να μπορέσουν να στηριχτεί η Ιαπωνία να ξεπεράσει τους σκοπέλους και τα φράγματα που θέτει το Σύνταγμα, αλλά και το τεράστιο φιλειρηνικό κίνημα της χώρας και τα κόμματα όλης της αντιπολίτευσης που βλέπουν με πολλή καχυποψία τις τελευταίες εξελίξεις.

Ναι, τις πρόσφατες εξελίξεις που μάλλον προκαλούν τα συναισθήματα και τη συνείδηση του ιαπωνικού λαού, που δεν πρόκειται να ξεπεράσει τον τρόμο ποτέ, δεν πρόκειται να ξεχάσει ότι η φασιστική αυτοκρατορική διακυβέρνηση της χώρας ως μέλος του άξονα τη δεκαετία του '30 οδήγησε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τελικά στις δύο ατομικές βόμβες που εξαφάνισαν διά παντός εκατομμύρια Ιάπωνες, παρά τη συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας. Ομως η διαδικασία μεταμόρφωσης έχει αρχίσει εδώ και μερικά χρόνια, με τις συντριπτικές αλλαγές στην πολιτική ισορροπία και τη γεωπολιτική τάξη που επέφερε η κατάρρευση του σοσιαλισμού και το τέλος του ψυχρού πολέμου. Ετσι τα σχέδια προχωρούν. Περίπου στα μέσα της δεκαετίας του '90 διαμέσου του διμερούς (με τις ΗΠΑ) Συμφώνου Αμυντικής Συνεργασίας, η Ιαπωνία έχει αρχίσει τη συμπαραγωγή του μαχητικού αεροσκάφους FSX, που δεν είναι τίποτα άλλο από μία εκσυγχρονισμένη εξέλιξη του αμερικανικού F-18. Παράλληλα, το 1997 υπογράφτηκε το νέο Σύμφωνο πιο στενής Αμυντικής Συνεργασίας, στο οποίο καθορίζεται ότι πρέπει να αναβαθμιστούν οι Δυνάμεις για την Αυτοάμυνα (SDF) της Ιαπωνίας, ώστε να είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν τα αμερικανικά στρατεύματα σε περιπτώσεις ανάγκης σε ένα μη προσδιορισμένο χώρο: "Περιοχή γύρω από την Ιαπωνία" που μάλιστα δεν πρόκειται για γεωγραφικό χώρο, αλλά είναι ρευστός, αφού πάντα θα εξαρτάται από την κατάσταση που επικρατεί πιθανά σε όλο τον Ειρηνικό.

Χριστίνα ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Το πρόσφατο Σύμφωνο Αμυντικής Συνεργασίας, με τη γενική ασάφεια και απεραντοσύνη που το διακρίνει, δημιουργεί νέα δεδομένα όχι μόνο στο εσωτερικό της Ιαπωνίας, αλλά και σε όλο τον Ειρηνικό. Τις συνέπειες αυτών των σαρωτικών αλλαγών δεν είναι σίγουρα πότε ακριβώς θα τις υποστούν οι λαοί της περιοχής. Το μόνο που κανείς μπορεί να διακρίνει είναι ότι "οι στρόβιλοι", κοινό γνώρισμα του κατ' ευφημισμόν Ειρηνικού - ήδη "φουσκώνουν"...

Η ασάφεια που διακατέχει το σύμφωνο συνεργασίας είναι απολύτως θεμιτή και από "καλοθελητές" κρίνεται μάλλον τυπική ή για άλλους τόσο ρευστή και ανοιχτή σε όλες τις δυνατές εκδοχές. Ηδη οι "υπάρχουσες" περιφερειακές διαφορές με τη ΛΔ της Κορέας, την Κίνα αφορούν ένα γεωγραφικό χώρο που εκτείνεται από το ανατολικότερο άκρο της Ρωσίας, τις Κουρίλλες Νήσους, ως την Ινδονησία, και συμπεριλαμβάνουν την ανατολική θάλασσα της Κίνας - όπου και τα νησιά Σενκάκου για τους Ιάπωνες και Νταϊόγιου για τους Κινέζους αλλά και το πολύ καυτό σημείο την Ταϊβάν - τη νότια θάλασσα της Κίνας - όπου και τα νησιά Σπάρτλι Νοτίως των Φιλιππίνων. Παραδόξως, αυτή η θαλάσσια έκταση που θέλει να θέσει υπό τον έλεγχό του το δίδυμο Ιαπωνίας - ΗΠΑ είναι όλα τα Παράλια της Κίνας και του Βιετνάμ, ενώ αυτόματα θα ελέγχονται και όλες οι χώρες της περιοχής από την Ινδονησία έως την Ταϊλάνδη.

Κατά αυτόν τον τρόπο έχει αρχίσει η οργάνωση του ιαπωνικού στρατεύματος - προς τον παρόν - για να μπορεί να παρέχει την επιμελητειακή υποστήριξη και όλες τις διευκολύνσεις, καθώς είναι αντισυνταγματική οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια για τη δημιουργία ενός ισχυρότατου στρατιωτικού κατεστημένου. Ωστόσο, εκείνο που προξενεί εντύπωση είναι η τόσο "μεγαλόψυχη διάθεση" του "ηγεμόνα", ώστε να απολέσει ένα προτεκτοράτο και να είναι αρωγός στη δημιουργία μιας "μεγάλης δύναμης".

Τι ακριβώς προσδοκούν οι ΗΠΑ είναι συγκεγχυμένο, αλλά οι ενδείξεις και οι αποδείξεις μέχρι αυτή τη στιγμή δείχνουν ότι επιθυμούν μια αναβάθμιση της Ιαπωνίας, ώστε να μπορέσει να παίξει το ρόλο του φύλακα των συμφερόντων της σε περίπτωση ανάφλεξης των "επικίνδυνων σημείων" στην περιοχή. Αλλά παίζοντας προς όλες τις κατευθύνσεις, με δεδομένες τις διαφορές στις αντίστοιχες γεωπολιτικές συνθήκες, που εγκυμονούν δυνητικά σημαντικές συνέπειες δεν αποκλείουν, ούτε και αποτρέπουν, μια σύγκλιση με την Κίνα που θα παραμερίσει την Ιαπωνία, ή με τους υπολοίπους γείτονες που μπορεί αναστραφούν εναντίον των άλλων δύο χωρών, που έτσι κι αλλιώς τις βλέπουν με καχυποψία και γνωρίζουν ότι ποτέ δεν μπορεί να έχουν μία σχέση ισοτιμίας με αυτές τις χώρες για διαφορετικούς λόγους η καθεμία.

Εξάλλου, μάλλον η στρατηγική που ακολουθούν οι ΗΠΑ είναι πολύ γνωστή και δε διακρίνεται για τη φαντασία της, αλλά μόνο της επίδειξης και επιβολής της δύναμης. Κατά "σατανική σύμπτωση" - άλλη μία - όπως και στην περίπτωση της ΕΕ που μαινόταν ο "αιματηρός πόλεμος της μπανάνας" και εν μέσω της κρίσης του Κοσσυφοπεδίου κρίθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου υπέρ των ΗΠΑ, έτσι και ο μόνιμος πόλεμος με την Ιαπωνία κορυφώνεται τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή τόσο το ρεκόρ εξωτερικού πλεονάσματος που σημειώθηκε τη Δευτέρα, όσο και με τους περιορισμούς στις εισαγωγές από την Ιαπωνία προς τις ΗΠΑ, που η Ιαπωνία κατέφυγε στον ΠΟΕ κατηγορώντας τις ΗΠΑ ότι παραβιάζουν τους νόμους του ελεύθερου εμπορίου. Η όξυνση όσον αφορά το εμπόριο και την οικονομία είναι τέτοια που κατά την πρόσφατη επίσημη επίσκεψη του Ιάπωνα πρωθυπουργού Κέιζο Ομπούτσι στις ΗΠΑ - η πρώτη επίσημη Ιάπωνα ηγέτη μετά από 12 χρόνια - στις αρχές του Μαϊου, ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον τον επέπληξε για την τεράστια ποσότητα εισαγωγής ατσαλιού από την Ιαπωνία, εξαιτίας της πολύ χαμηλής τιμής του, που είναι πολύ χαμηλότερη από την εγχώρια αμερικανική. Ο Ομπούτσι απλά δεν απάντησε...

Και οι ΗΠΑ, εφαρμόζοντας το πολύ παλιό βρετανικό κόλπο του "διαίρει και βασίλευε" σε όλους τους τομείς, εξακολουθούν να προσβλέπουν στον ένα και μοναδικό στόχο: Την απόλυτη κυριαρχία. Και φυσικά δε θα διστάσουν να ανοίξουν και αυτό το μέτωπο, όταν κρίνουν ότι οι συνθήκες έχουν "ωριμάσει".

Χρ. Μ

(1). Προσβλέποντας με απόλυτη ειλικρίνεια σε μία διεθνή ειρήνη που να βασίζεται στη δικαιοσύνη και στην τάξη (order), ο ιαπωνικός λαός αποκηρύσσει για πάντα τον πόλεμο ως ένα κυριαρχικό δικαίωμα ενός έθνους και την απειλή χρήσης βίας ως μέσο διευθέτησης διεθνών διαφορών και διενέξεων.

(2). Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της παραπάνω παραγράφου, στρατιωτικές δυνάμεις εδάφους, αέρος και θαλάσσης καθώς και οποιοδήποτε άλλη εν δυνάμει πολεμική δύναμη, δεν πρόκειται ποτέ να σχηματιστούν. Το δίκαιο της εμπόλεμης κατάστασης του κράτους δε θα αναγνωριστεί ποτέ.

Πρόκειται για τις δύο πολύ συγκεκριμένες παραγράφους του ένατου άρθρου του αναθεωρημένου Συντάγματος - το προηγούμενο Μεϊχι είχε εισαχθεί από το 1890 - της Ιαπωνίας που ψηφίστηκε μετά τον πόλεμο και τη συνθηκολόγηση, το 1946. Για το λόγο αυτό η Συνθήκη Ασφάλειας ΗΠΑ - Ιαπωνίας όριζε την υποχρέωση της Αμερικής να υπερασπιστεί την Ιαπωνία, αλλά δεν παρείχε τη βάση ούτε και τυπικά για τη χρήση της ιαπωνικής στρατιωτικής δύναμης για την υπεράσπιση της Αμερικής και κωδικοποιούσε μία σχέση προστασίας. Ουσιαστικά αυτή η σχέση άλλαξε με την υπογραφή του Συμφώνου Αμυντικής Συνεργασίας.

Επιπλέον, παρά τη ρητή και κατηγορηματική συνταγματική απαγόρευση, η Ιαπωνία με την κρυφή υποστήριξη των ΗΠΑ έχει από τη δεκαετία του '50 οργανωμένο στρατό για την υπεράσπιση της εδαφικής ανεξαρτησίας και ακεραιότητας. Η δημιουργία των Δυνάμεων Αυτοάμυνας (SDF) που τις απαγορεύει το Σύνταγμα και συγκεκριμένα το άρθρο 9, αποτέλεσαν το θέμα της διένεξης όλου του πολιτικού κόσμου. Το 1959 προσέφυγαν στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο τελικά αποφάνθηκε ότι το άρθρο 9 δεν αποκλείει τη δημιουργία στρατιωτικής δύναμης για την υπεράσπιση της χώρας και ως εκ τούτου δεν είναι αντισυνταγματική. Ενα χρόνο μετά, το 1960, η Ιαπωνία με μεσολαβητή και πάλι τις ΗΠΑ έρχεται σε συμφωνία με την κυβέρνηση της Νοτίου Κορέας ώστε και οι δύο χώρες και οι αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις που σταθμεύουν στην Ιαπωνία, να είναι σε θέση να συνεργαστούν σε περίπτωση που η Ιαπωνία δεχτεί επίθεση!

Ομως ο ψυχρός πόλεμος τελείωσε, ο κίνδυνος της ΕΣΣΔ δεν υπάρχει πια, αλλά η ανάδυση άλλων "κινδύνων" καθώς και οι αλλαγές στον παγκόσμιο χάρτη επέδρασαν ως κατλύτης ώστε να υπογραφεί το 1997 το Σύμφωνο Αμυντικής Συνεργασίας. Ως εκ τούτου, η ποιοτική αλλαγή ήταν πλέον ορατή και η Ιαπωνία εμφανίστηκε δυναμικά από αέρος και θαλάσσης να ρίχνει προειδοποιητικά πυρά σε ψαράδικα της ΛΔ Κορέας. Το δίλημμα που τέθηκε στους Ιάπωνες αξιωματούχους, τους Αμερικανούς και τους Νοτιοκορεάτες αξιωματούχους ωστόσο ήταν ένα: Οι Ιάπωνες δεν μπορούσαν να χτυπήσουν τα πλοιάρια. Τι γίνεται λοιπόν σε μία ανάλογη περίπτωση για ένα τόσο ξαφνικό και επικίνδυνο επεισόδιο;

Ηδη η αλλαγή που έχει συντελεστεί στην ισορροπία των πολιτικών δυνάμεων - παρά την πρόσφατη ήττα στις εκλογές του κυβερνώντος φιλελευθέρου κόμματος LDP τον περασμένο Ιούλη - είναι ορατή και επιτρέπει το άλμα. Η συρρίκνωση του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ιαπωνίας, που άλλαξε μάλιστα και μετονομάστηκε σε Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Ούτε αυτό το βοήθησε, αφού εξακολουθεί να χάνει συνεχώς την επιρροή του. Από την άλλη πλευρά, η ανάδειξη "κεντρώων κομμάτων" που έχουν "ρεαλιστικούς στόχους και προοπτική" καθιστούν πιθανές συμμαχίες εφικτές στη βάση των "εθνικών συμφερόντων". Το ΚΚ Ιαπωνίας αν και διευρύνει συνεχώς την επιρροή και τη δύναμή του, δε φαίνεται να τους ανησυχεί. Προς τον παρόν...

Ετσι μπορεί κάποιοι να φωνάζουν: Επιτέλους! έχουν παρέλθει περισσότερα από 50 χρόνια, τα πάντα έχουν ανατραπεί, γιατί λοιπόν εμείς να μένουμε αγκυλωμένοι στο παρελθόν. Από τον περασμένο Αύγουστο το θέμα της συνταγματικής αναθεώρησης βρίσκεται στο μυαλό όλων, ενώ οι διαβουλεύσεις όσον αφορά τα επιμέρους προχωρούν. Μετά από συμφωνία των κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού και του Δημοκρατικού Κόμματος, του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, κρίθηκε από τη Δίαιτα (Κοινοβούλιο) πριν από ένα μήνα, το θέμα του Συμφώνου Αμυντικής Συνεργασίας, χωρίς μάλιστα τον περιοριστικό όρο που είχαν θέσει κάποιοι για ανάπτυξη δράσης, ναι αλλά με την αναγκαία έγκριση της Δίαιτας. Η επόμενη μάχη είναι η επικείμενη έγκριση της αλλαγής της σημαίας και του εθνικού ύμνου... Η πρόταση είναι να αντικατασταθεί από τη γνωστή σημαία σύμβολο του ανατέλλοντος ηλίου και να επανέλθει ο εθνικός ύμνος της αυτοκρατορίας!!! Σε αυτό το στόχο η κυβέρνηση έχει και πάλι συμπαραστάτη το κόμμα του Ναότο Καν. Οσο για την αναθεώρηση, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις βρίσκεται σε πολύ "καλό δρόμο"...

Χρ. Μ.