Ενα πολύ σημαντικό ιστορικό βιβλίο παρουσίασαν χτες οι εκδόσεις Καστανιώτη.Βιβλίο που, διά χειρός ενός από τους κορυφαίους ηγέτες του κομμουνιστικού κινήματος και Γενικού Γραμματέα της Κομμουνιστικής Διεθνούς, αποκαλύπτει συνταρακτικά στοιχεία από τον αιματηρό ρόλο των Αγγλων το Δεκέμβρη του 1944 και της αμερικανοαγγλοκρατίας που προκάλεσε τον Εμφύλιο. Αναφερόμαστε στο βιβλίο του Γκεόργκι Δημητρόφ "Σελίδες από το απόρρητο ημερολόγιο",σε επιλογή - επιμέλεια Σπύρου Κουζινόπουλου και μετάφραση Κωνσταντίνας Κούτρα.

Το βιβλίο παρουσιάστηκε από τον γιο του Βούλγαρου κομμουνιστή ηγέτη, Μπόικο Δημητρόφ,ο οποίος παραχώρησε τα δικαιώματα για την ελληνική έκδοση του βιβλίου και ο οποίος είχε διατελέσει υπουργός Εξωτερικών της σοσιαλιστικής Βουλγαρίας, καθώς και από τους Θεόδωρο Πάγκαλο, Παύλο Πετρίδη και Γιώργο Λεονταρίτη.

Το χειρόγραφο ημερολόγιο του Γκεόργκι Δημητρόφ αποτελείται από 12 τετράδια και επιπλέον 9 φύλλα (σύνολο 1.673 φύλλα). Ο κομμουνιστής ηγέτης κρατούσε ανελλιπώς ημερολόγιο από την ημέρα της σύλληψής του από τους ναζί, στις 9 του Μάρτη 1933, με τη συκοφαντική κατηγορία ότι συμμετείχε στον εμπρησμό του Ράιχσταγκ, μέχρι τις 6 του Φλεβάρη 1949, οπότε επιδεινώθηκε η κατάσταση της υγείας του. Το ημερολόγιο, που φυλασσόταν στα αρχεία του ΚΚΒ ως "άκρως απόρρητο", μετά την ανατροπή του σοσιαλιστικού καθεστώτος, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Βουλγαρίας το έθεσε στη διάθεση οποιουδήποτε ερευνητή και... καλοπληρωμένου κονδυλοφόρου, οπότε ο Μπόικο Δημητρόφ αποφάσισε να προχωρήσει στην έκδοση του ημερολογίου, με τη βοήθεια μιας επιστημονικής ομάδας του ΣΚΒ.

Η ελληνική έκδοση επέλεξε ημερομηνίες που αφορούν στη σύλληψη και κράτηση του Δημητρόφ από τους ναζί (από το 1933 και εντεύθεν), από τις ανακρίσεις και τη θρυλική δίκη του και την καταδίκη του - σελίδες που αφορούν στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, στις πολεμικές προετοιμασίες του φασιστικού άξονα, στην ηρωική προετοιμασία και αντίσταση των λαών της ΕΣΣΔ και των άλλων εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αφορά - και χωρίς περικοπές - τις ημερολογιακές σημειώσεις του Δημητρόφ και την Ελλάδα από το Δεκέμβρη του 1944 μέχρι και τον Εμφύλιο.

Η έκδοση συμπληρώνεται με επίμετρο,με σημειώσεις, με βιογραφικά προσώπων (κομμουνιστών και μη), τα οποία παρελαύνουν από τις ημερολογιακές σελίδες του Δημητρόφ, χρονολογικό πίνακα και ευρετήριο.

Ο αγώνας και η δημιουργία του ανθρώπου ενάντια σε όποιο "δαίμονα" του κακού, είναι η μόνη ελπιδοφόρα "οδός" καταπολέμησης του κακού. Ο "Ρ", λοιπόν, δεν μπορεί παρά να χαρεί τον αγώνα και τη δημιουργία των παιδιών τηςΘεραπευτικής Κοινότητας "ΝΟΣΤΟΣ",αγώνας και δημιουργία που καθρεφτίζεται καθαρά και συγκινητικά με το βιβλίο τους "Πορεία Ανατολική".Πρόκειται για ένα συλλογικό βιβλίο, γραμμένο από νέους της Κοινότητας, το οποίο εκδόθηκε σε περισσότερα από 1.000 αντίτυπα, με χρήματα της Κοινότητας, όπως και ταπροηγούμενα βιβλία νέων που συμμετείχαν στο πρόγραμμά της("Παλαιοπωλείο" και "Οι επτά γάτες").

Το βιβλίο παρουσιάστηκε χθες το απόγευμα στο εργαστήριο του γλύπτη Μιχάλη Κάσση (Ν. Φάληρο) με ομιλήτρια τη συγγραφέα Αλκη Ζέη, η οποία μετά από τριετή θητεία στο διοικητικό συμβούλιο της Θεραπευτικής Κοινότητας, είναι σήμερα επίτιμο μέλος του "Νόστου", και άλλα μέλη του. Η Α. Ζέη υπογράμμισε το μεγάλο, θεραπευτικό ρόλο που παίζει η δημιουργική ενασχόληση των νέων στις Κοινότητες, αλλά και την ειλικρίνεια, τη δροσιά που έχουν τα κείμενά τους.

Το βιβλίο γραφόταν ένα χρόνο περίπου, με την παρότρυνση της φιλολόγου Κατερίνας Τρίμη,που επιμελήθηκε και το βιβλίο. Να σημειώσουμε εδώ ότι η μακέτα του εξωφύλλου είναι της Αννας Μονογιού και η καλλιτεχνική επιμέλεια της Χριστίνας Μιχαηλίδου.Οπως σημειώνεται στο εσώφυλλο "το θέμα του βιβλίου και σε αδρές γραμμές το σενάριο, το είχε διαλέξει και επεξεργαστεί μια ομάδα που δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το έργο της, γιατί η πλειοψηφία των μελών της ολοκλήρωσε ήδη τη φάση της Κοινότητας. Για την ιστορία του πράγματος επρόκειτο για τους: Θόδωρο Αφεντουλίδη, Νίκο Βεντίκο, Ρουμπίνη Κακοτυλημένου, Βαγγέλη Λαζαρίδη, Αγγελο Χριστοδουλόπουλο (μαζί με τουςΓιάννη Μανωλόπουλο και Αντρέα Οικονόμου,που συνέχισαν στη νέα ομάδα)".

Κάθε ένας από τους νέους της ομάδας έγραφε ένα δικό του κείμενο - το οποίο τιτλοδοτούσε με το όνομά του - ένα κείμενο προσωπικό, με αφετηρία τα βιώματα και τα συναισθήματα κάθε ενός από τους "συγγραφείς", ενταγμένο όμως μέσα σε μια ενιαία "ιστορία". Τα κείμενα συνθέτουν ένα ατομικό αλλά και συλλογικό"ταξίδι", με ένα φανταστικό "καράβι". Ενα "ταξίδι" αυτογνωσίας και επίγνωσης, που όπως είναι και το σύνθημα του "Νόστου", επιλέγει τη ζωή και επιλέγω τη ζωή σημαίνει την πάλη με το "δαίμονα", σε μια πορεία προς τη ζωή. Σε μια πορεία, ώστε οι βασανισμένοι από τον εφιάλτη των ναρκωτικών νέοι να διασώσουν, να αρπάξουν από τα χέρια των εμπόρων του θανάτου, την ύπαρξή τους και δυνατοί πια να φτιάξουν οι ίδιοι τη μοίρα τους, τη ζωή τους.

Αξίζει να παραθέσουμε το παρακάτω απόσπασμα από τον πρόλογο της ομάδας συγγραφής του βιβλίου: "Ηταν μια προσπάθεια επίπονη, πολύ δύσκολη αλλά ο απολογισμός της μάλλον ο πλουσιότερος που έχουμε κάνει στην Κοινότητα. Οχι μόνο γιατί κρατάς εσύ, αναγνώστη, αυτό το βιβλίο στα χέρια σου. Μάλλον πιο πολύ για την εμπειρία που ζήσαμε, για το πλησίασμά μας, το δέσιμό μας, τη σχέση που αποκτήσαμε μεταξύ μας και με την Κατερίνα, τη "δασκάλα" μας την αγαπημένη. Πιο πολύ είναι η διαδρομή μέχρι την Ιθάκη, καθώς λέει και ο Αλεξανδρινός ποιητής, που θα μας μείνει αξέχαστη για πάντα".

Α. Ε.

Καθημερινές ιστορίες ανθρώπων στο στενό ή ευρύτερο περίγυρό μας, στην πρωτεύουσα, είτε σε μεγάλη πόλη, όπως η Καβάλα. Τέτοιας υφής δρώμενα γίνονται αντικείμενο δημιουργίας, στο τελευταίο μυθιστόρημα του Φαίδωνα Πατρικαλάκη.

Ο συγγραφέας κρύβοντας ανεξάντλητη δύναμη έκφρασης, δεν αρκείται στην πλούσια δράση του ως ενδυματολόγος - σκηνογράφος (έχει συνεργαστεί με μεγάλα θέατρά μας, Κουν, Εθνικό Θέατρο, ΚΘΒΕ, ΔΗΠΕΘΕ και θέατρα του εξωτερικού) και ζωγράφος. Τον πιέζει η πραγματικότητα με τις άπειρες εκφάνσεις της κι επιδίδεται να τη βγάλει στην επιφάνεια, για να μείνουν χαραγμένες κάποιες αλήθειες, κάποιες αρχές και κυρίως για να ακουστεί πάλι σαν αριστοτελική κάθαρση: "λες και να 'χουν, ποτέ τελειωμό τα βάσανα και οι καημοί του κόσμου".

Οι χαρακτήρες των προσώπων ξεδιπλώνουν τις ιδιαιτερότητές τους, καθώς ευθυγραμμίζονται με τη δοσμένη ηθική της ελληνικής κοινωνίας, κι ο δημιουργός τους με την ακονισμένη παρατηρητικότητα του ζωγράφου, τονίζει τις βασικότερες πλευρές τους. Η ιδιότητά του αυτή γίνεται αντιληπτή στις διάφορες αναλύσεις που υπάρχουν στο κείμενο για τον Ντεγκά, κυρίως για τη ζωγραφική και την τέχνη γενικότερα.

Δε λείπουν από την πυκνοϋφασμένη πλοκή και τα έθιμα του τόπου μας, που τα φύλαξαν σεβαστικά μαζί με ό,τι κατάφεραν να διασώσουν από τις χαμένες πατρίδες, πρόσφυγες από την Καππαδοκία (κεντρικά πρόσωπα του μύθου). Εθιμα που για πρώτη φορά, εμείς τουλάχιστον, γνωρίζουμε (άμα πέθαινε ξαφνικά ένας νέος ή νέα οι γονείς μπορεί να έψαχναν και δέκα χρόνια για να του βρουν ταιριαστό σύντροφο στο αιώνιο ταξίδι. Επακολουθεί γάμος συμβολικός με κουφέτα και κόλλυβα κι οι γονείς ησυχάζουν ότι το παιδί τους δε θα μείνει ποτέ μόνο).

Ωραίες περιγραφές από διάφορες περιοχές, ζωηρές κι ευαίσθητες πινελιές, διανθίζουν το γραπτό λόγο (Καππαδοκία, Διακοφτό, Θάσος) και παντού το γλωσσικό όργανο, λιτό κι απλό.

Γεύσεις για τη ζωγραφική του Φαίδωνα Πατρικαλάκη προσκομίζουμε από το εξώφυλλο του βιβλίου, που ο ίδιος φιλοτέχνησε.

(Εκδόσεις "Κέδρος")

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Στον αξέχαστο, ακριβό και με την τέχνη του και με την τολμηρή σκέψη του και με το στοχαστικό, αποφθεγματικό λόγο του Γιάννη Τσαρούχη είναι αφιερωμένο το βιβλίο - λεύκωμα της Ειρήνης Φλώρου,με τίτλο "ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ Η ζωγραφική και η εποχή του" και υπότιτλο "Ο Τσαρούχης ζωγράφισε τη μητέρα μου το 1936", που παρουσίασαν χτες οι εκδόσεις "Νέα Σύνορα" - Α. Α. Λιβάνης.

Από βιωματικό, συναισθηματικό κίνητρο, ξεκινώντας η καθηγήτρια της Ιστορίας της Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Ειρήνη Φλώρου,με το βιβλίο της μας σημειώνει αφ' ενός τη δεκάχρονη απουσία του μεγάλου ζωγράφου, αλλά και εξετάζει το έργο του ιδωμένο μέσα στα πλαίσια της εποχής του και των ιστορικο-πολιτιστικών γεγονότων της. Η συγγραφέας του βιβλίου αναλύει ένα προς ένα τα έργα του, τις περιόδους της δουλιάς του, τις αισθητικές τάσεις και τις επιδράσεις που δέχτηκε, αλλά και άσκησε. Παρουσιάζει όλα τα έργα του, από το πρώτο παιδικό σκαρίφημα, μέχρι και τον τελευταίο πίνακα πριν το θάνατό του. Ενώ η ανάλυση των έργων έγινε με επιστημονική μέθοδο, η γραφή της Ε. Φλώρου δε σίγησε το ανθρώπινο αίσθημα και δε στερήθηκε το λογοτεχνικό αισθητήριο. Γι' αυτό και το αποτέλεσμα είναι ένα αισθαντικό κοινωνικο-πολιτιστικό οδοιπορικό από τα χρόνια του μεσοπολέμου μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '80, με "πρωταγωνιστή" τον Γιάννη Τσαρούχη.

Το βιβλίο περιέχει επίσης πλήρη εργογραφία και βιβλιογραφία, αναφορές και δημοσιεύσεις για τον Τσαρούχη, τις εκθέσεις έργων του, το συγγραφικό έργο του, χρονολόγιο και "Index", ώστε να αποτελεί και "εργαλείο" για κάθε μελετητή του υπέροχου εικαστικού και πνευματικού τσαρουχικού "σύμπαντος".

Δεν μπορεί παρά να επαινεθεί η απόφαση της Διεύθυνσης Επικοινωνίας - Τμήμα Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης της Βουλής, για την εκδοτική δραστηριότητα που αναπτύσσει τελευταία. Μετά τις εκδόσεις για τον Ρήγα και τον Σολωμό, η Βουλή ανέθεσε στον πρόεδρο του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Μιλτιάδη Παπανικολάου,να προχωρήσει μια παλιότερη σχετική μελέτη του, γράφοντας τα κείμενα ενός λευκώματος που παρουσιάστηκε χτες από τον πρόεδρο της Βουλής Απόστολο Κακλαμάνη,ο οποίος σημειώνοντας ότι ο διάκοσμος του κτιρίου της Βουλής αποτελεί "πηγή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και παρακαταθήκη πληροφοριών", μίλησε και για άλλες εκδόσεις καλλιτεχνικού και ιστορικού περιεχομένου από τα αρχεία του Κοινοβουλίου.

Πρόκειται για το λεύκωμα "Η εικονογράφηση του Μεγάρου της Βουλής",που ιστορεί το πώς, από ποιους, με ποιες αισθητικές επιρροές και ποια θεματολογία εικονογραφήθηκε το Μέγαρο της Βουλής. Μια εικονογράφηση - με φρέσκο - που κυρίως κοσμούσε την αίθουσα Ελευθερίου Βενιζέλου,με θέματα από την Επανάσταση του '21, εν πολλοίς επηρεασμένη από τη φιλελληνική ευρωπαϊκή τέχνη του 19ου αιώνα, όπως υπογράμμισε ο Μιλτιάδης Παπανικολάου. Εικονογράφηση η οποία έμελλε να καταστραφεί κατά το μεγαλύτερο μέρος της από δύο πυρκαγιές, το 1884 και το 1909, για την οποία όμως "πληροφορίες" αισθητικού και θεματολογικού περιεχομένου μας δίνουν έργα ξένων περιηγητών - καλλιτεχνών τα οποία κοσμούν μουσεία της Ευρώπης.