Αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού, άντρες και γυναίκες, μετά το Γράμμο βρίσκουν κατάλυμα στη Σοβιετική Ενωση, σ' έναν τόπο πολύ μακρινό, στα βάθη της Ασίας, κοντά στα ριζά των Ιμαλαϊων. Καθένας τους με το πάτριο προικιό, ποιος εργάτης, ποιος αγρότης, τσομπάνος, δικηγόρος, μορφωμένοι, οι πιο πολλοί αμόρφωτοι. Πώς βρίσκουν δουλιά - για όλους υπήρχε απασχόληση - μόρφωση, στοργή κι αγάπη κοντά στο σοβιετικό πολίτη, πώς διδάσκονται από την ίδια τη ζωή, που μέρα με τη μέρα τους ξανοίγει τα ανθρώπινα μυστικά της, τις αξίες, την κομμουνιστική σκέψη και ηθική, την ανωτερότητα και τον πολιτισμό, ο Κώστας Μπόσης γλαφυρότατα μας αποκαλύπτει στο πολυσέλιδο μυθιστόρημά του "και το τρένο τραβούσε για τα ξεχερσώματα".

Γινόμαστε, χωρίς να το θέλουμε, μαθητές, που δε θέλουν να χάσουν ούτε ένα μάθημα, ενός καινούριου κόσμου, που οικοδομήθηκε από τις αρχές του σοσιαλισμού. Δε λείπουν και τα παρατράγουδα, όμως η ίδια η πρακτική τα παραμερίζει. Μέσα σ' όλη αυτή τη θαυμάσια μυθιστορία, που κάθε λέξη της για γεγονότα και χαρακτήρες ανθρώπων είναι πέρα για πέρα αληθινά, ξετυλίγεται το ιστορικό της νέας αυτής Πολιτείας, όπου, παράλληλα, ανασταίνει τη λαχτάρα του νόστου κι η αντάμωση με τ' αγαπημένα πρόσωπα. Με άπειρη ευαισθησία και λεπτότητα οι χορδές των αισθημάτων κρούονται κι ένα κύμα από γλυκιά και νοσταλγική μουσική ακούγεται, καταφθάνοντας από τα βουνά και τα δάση, τα ποτάμια και τις ραχούλες της πατρίδας, κυρίως από την περιοχή της Ηπείρου, τόπο καταγωγής του πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος, και του συγγραφέα.

Η πολιτική τοποθέτηση έχει τον πιο βαρύ και σημαίνοντα ρόλο, κοντά σ' όλες τις ανθρώπινες μαρτυρίες: "Το φως είναι ο καλύτερος σύμμαχός μας. Αυτοί να τα πουν, να ανοίξουν την καρδιά τους και μεις να τους εξηγήσουμε τις αιτίες. Από πού ξεκινήσαμε, πού φτάσαμε, τι είχαμε και τι έχουμε... Να τους δώσουμε να καταλάβουν πως ο σοσιαλισμός είναι δύσκολο πράμα, ακριβώς γιατί είναι μεγάλο πράμα. Δε φτάνει να πάρεις την εξουσία. Χρειάζεται να ζυμώσεις ξανά τον άνθρωπο, που τον έπλασαν οι αιώνες, και να φτιάξεις, απ' την αρχή, καινούριο...".

Η εμπνευσμένη μακέτα του εξωφύλλου είναι του Αλέξανδρου Γαγγάδη.

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Η Ρ. Ρ. φορτισμένη με ευαισθησία και τρυφερότητα αληθινής ποιήτριας μάς χαρίζει με την "Κυρά των Αστρων" έναν ύμνο στην αγάπη και τον έρωτα. Πρόκειται για στίχους με τη λεπτότητα της δαντέλας. Γεμάτη ψυχή, σε τόνους χαμηλούς, με την αρμονία νανουρίσματος υφαίνει την ποιητική της στόφα. Δημιουργεί με έμπνευση μια "μουσική φωνή", ένα "είδωλο" και τον "εαυτό", που σε μια σύνθεση δίνουν ποιητικά στις σκέψεις της μουσικότητα και ρυθμό. Πιλότος της η αιώνια αγάπη που περνάει μέσα από παλίρροιες, θύελλες και καταιγίδες ψυχικής αναταραχής, για να φτάσει εξαγνισμένος στον αναγνώστη.

Γραφή μεστή, νοήματα καθαρά, εικόνα κρυστάλλινη. Τίποτα που να θαμπώνει τους στοχασμούς της. Το παιδί, η γυναίκα και η Ειρήνη έχουν το δικό τους μερτικό σ' αυτή τη σύνθετη ποιητικήδουλιά της Ρ. Ρ.

Ποίηση με παγκοσμιότητα, που συγκλονίζει συχνά και την πιο αδύναμη δεκτικότητά μας.

"Κορίτσι πάνω στο φτερό με το κοντύλι του ήλιου/ στις ερημιές πορεύεται ζητώντας την ψυχή του/ σκυφτή γυναίκα στους αγρούς καταμετρά το βιος της/ στρώνοντας το τραπέζι της με το υφαντό του ανέμου/ Κυρά των άστρων η καρδιά στη σκοτεινιά υφαίνει/ σεντόνι με αναστεναγμούς και πέταλα της μνήμης/". (Εκδόσεις "Ροδακιό").

Η Ελλη Παπαγεωργίου, (μαθήτρια Λυκείου) στη συλλογή της "Διά χειρός" γράφει 28 κείμενα, ποιητικά, με ξεχωριστή νεανική ευαισθησία. Το παρθενικό της ταξίδι στη χώρα της Ποίησης ήρθε για την Ε. Π. με πολλά ερωτηματικά και όχι σαν παραμύθι.

Μικρές στιγμές οδυρμών και θλίψης. Εικόνες πνευματικής αιμορραγίας. Αποτυπώματα μοναξιάς και κόστους ψυχής. Ελαχιστοποιημένες εκρήξεις νεανικής επανάστασης. Ολ' αυτά μαζί συνθέτουν τη μήτρα των 28 κειμένων σε φόρμα πεζοτράγουδου.

Δε θα κρίνουμε τα μηνύματα, ούτε τη στάση ζωής. Η Ε. Π. είναι ακόμη πολύ νέα. Θα υπογραμμίσουμε τη σωστή γλώσσα και έκφραση και την πνευματική της ευφορία.

"Ο,τι και να γινόταν δε θα φοβόμουν. Με τρόμαζε μόνο εκείνο το καλάθι με τα σάπια φρούτα, σαν γέρικα πρόσωπα πάνω στο τραπέζι". (εκδόσεις "Κέδρος").

Φαίδρα ΖΑΜΠΑΘΑ - ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΥ

Η "Αντίστιξη των άστρων" του Χρήστου Τουμανίδη αποτελεί σύνθεση "μουσικών ήχων" ουράνιας, χοϊκής αρμονίας. Ενας συνδυασμός ρεαλιστικών και υπερρεαλιστικών τόνων, μας υποχρεώνει ν' απορρίψουμε μεταφυσικές φαντασιώσεις, για να δούμε την υπόσταση της Γης και των άστρων. "Με την ψυχή ψηλά" ο Χρήστος Τουμανίδης, απομυθοποιώντας τη Σελήνη σ' ένα μονόστιχο ποίημά του, λέει: "Τι λαμπερό μηδενικό φεγγάρι απόψε".

Ο ποιητής αγαπά το φως, χωρίς να θεοποιεί την πηγή του. Αφήνει τη σκέψη του να γνωρίσει τ' άστρα μέσα απ' την παράσταση, που αντλεί απ' το γενέθλιο άστρο του. Βρίσκεται εδώ, αλλά και παντού, διαβαίνοντας στον άπειρο χώρο, αναρίθμητα "έτη φωτός σ' ένα σταχτοδοχείο". Η "μυθολογία της στιγμής" είναι ποικιλόμορφα ποιητική. Σ' αυτή τη λυρική στόχαση καθρεφτίζεται η αλήθεια των άστρων, στα οποία ο ποιητής υποκλίνεται: "Λυγίζω μπρος στα θαύματά σου ουρανέ! " Ετσι, "ό,τι απομένει δεν είναι παρά/ η ποίηση του μέλλοντός μας". Η ποίηση του Χρήστου Τουμανίδη διαφυλάττει τα τοπία, "τους θρύλους των νερών", την αγάπη για τους μεγάλους ποιητές και ζωγράφους, τον πόνο για το φίλο και συνάδελφό του, που "έφυγε" πρόωρα, αφήνοντας "δικόγραφα που ποτέ δε θα επιδοθούν", "Μια μισοτελειωμένη ζωγραφιά" και "δύο κόρες". Κι ενώ ο Πήγασος καλπάζει προς τη μεριά του μέλλοντος, "το μέλλον έρχεται διαρκώς/ από τα παιδικά μας χρόνια (... ) Το μέλλον φωτογραφήθηκε κάποτε/ μαζί με πρόσωπα και τοπία (... ) Από κει αντηχούν οι καμπάνες του Πάσχα". Από κει αναβρύζει και το δάκρυ του ποιητή για το παιδί που χάθηκε, μα η ευαισθησία του μένει, όπως το φως των άστρων, όταν αυτά παύουν να υπάρχουν. Το θάμπος που διαρκεί για όλους, πέρα απ' την πηγή του, "μόλις που ξεχωρίζει/ η μορφή/ μιας έφιππης ελπίδας". (εκδ. ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ).

Γιάννης ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ

Από τις εκδόσεις "Libro" στη σειρά "Αρχιτεκτονική/Πόλεις" κυκλοφορούν τα παρακάτω σημαντικότατα βιβλία των ειδικών:

Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, Αριστέα Παπανικολάου - Κρίστενσεν Ernst Ziler "Αναμνήσεις" (πρόκειται για αναμνήσεις του κορυφαίου Γερμανού αρχιτέκτονα - δημιουργού σπουδαίων κτιρίων της μετεπαναστατικής Ελλάδας).

Διονύσης Α. Ζήβας "Τα μνημεία και η πόλη" (μελέτη για την προστασία και τη λειτουργική σχέση των μνημείων στην πόλη).

Klaus Vrieslander "Περιστεριώνες της Μυκόνου" (σχέδια της πανέμορφης κυκλαδικής αυτής παράδοσης).

"Σταμάτης Βούλγαρης Ο πρώτος Ελληνας πολεοδόμος - Τα κείμενά του" (τα κείμενα του Σταμάτη Βούλγαρη).

Λε Κορμπιζιέ "Ενα μικρό σπίτι" (ιστορία του σπιτιού που έχτισε ο διάσημος αρχιτέκτονας για τη μητέρα του το 1922).

Αντριάνο Αλπάγκο Νοβέλλο - Γεώργιος Δημητροκάλλης "Η Βυζαντινή Τέχνη στην Ελλάδα".

Δημήτρης Φιλιππίδης "Πέντε δοκίμια για τον Αρη Κωνσταντινίδη" (δοκίμια για το έργο του σπουδαίου αρχιτέκτονά μας).

Νικ. Θ. Χολέβας "Η αρχιτεκτονική της "μετάβασης" στην Αθήνα του μεσοπολέμου" (μελέτη του γνωστού καθηγητή του ΕΜΠ).

"Οδοιπορικό ενός ηθοποιού" τιτλοφορεί ο Θόδωρος Εξαρχος το τελευταίο αυτοβιογραφικό (και γενικότερου θεατρικού ενδιαφέροντος) βιβλίο του. Ο γνωστός ηθοποιός, παλιός συνδικαλιστής του ΣΕΗ, μεταφραστής και συγγραφέας του πολύτιμου για την ιστορία του θεάτρου μας έργου "Ελληνες Ηθοποιοί" (με αλφαβητική σειρά βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία των Ελλήνων ηθοποιών στα τέλη του 19ου αιώνα και στον αιώνα μας), στο βιβλίο του αυτό κάνει "αναδρομές" σε συνεντεύξεις του και σε κείμενα που έγραψε στο παρελθόν. Κείμενα για το θέατρο - κυρίως για την ανύπαρκτη, ουσιαστικά, θεατρική παιδεία στη χώρα μας (παραθέτει και μια πρότασή του στη Διεύθυνση Θεάτρου του ΥΠΠΟ για το πρόβλημα της Θεατρικής Παιδείας) - τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, το συνδικαλισμό, την κριτική, τους κριτικούς κ.ά., καταγράφει αρκετές χαρακτηριστικές πλευρές της πορείας και της κατάστασης του θεάτρου μας τα τελευταία πενήντα, περίπου, χρόνια. Πλευρές χρήσιμες για όσους θέλουν να διδαχθούν ποιες είναι οι βασικές αξίες της θεατρικής τέχνης, και ότι ο κοινωνικός της ρόλος πρέπει να είναι το "τέρπειν άμα και διδάσκειν".

Ο Θ. Εξαρχος από παιδί ανέπτυξε καλή σχέση με το γράψιμο. Σχέση που καλλιέργησε όσο, σταματώντας το θέατρο (πρωτοεμφανίστηκε το 1951), δούλεψε για ένα διάστημα σαν καλλιτεχνικός συντάκτης αθηναϊκής εφημερίδας και σαν μεταφραστής σε περιοδικά, αλλά και γράφοντας πάντα, αφ' ότου επέλεξε οριστικά το επάγγελμα του ηθοποιού (Εκδόσεις "Δωδώνη").

Α. Ε.

Η καθημερινότητα του κοινού ανθρώπου, χωρίς θεαματικές πτήσεις της φαντασίας με νηφάλιο ύφος, χαμηλούς τόνους ανθρώπινης επικοινωνίας, είναι χαρακτηριστικά του ποιητή της Θεσσαλονίκης (οι τρεις προηγούμενες συλλογές του έχουν εκδοθεί από τη "Σύγχρονη Εποχή", 1982, 1985, 1989). Το σημαντικό είναι μια δική του τεχνική, με κύριο εκφραστικό μέσο και βασικό δομικό υλικό την ποιητική εικόνα, σε καλοδουλεμένο στίχο και άρτια γλώσσα: "... δραπέτης χύνομαι/ στις ανηφόρες του Πλαταμώνα... / φτερούγες από άνεμο/ σαλεύουν στα πλευρά μου... / σταθερό το τιμόνι κρατώντας/ καρφώθηκα στον ουρανό". "Στην έξαρση του καλοκαιριού/ κομμένο λεμόνι θάλασσα στα πλευρά μου ανηφορίζει/ ο στιλπνός ελαιώνας/ η φωνή της Μαρίας/ γεμάτη τζιτζίκια". Το εφήμερο της ζωής, απλά, λυρικά: "... και της πηχτής απόγνωσης/ η μνήμη η αιμόφυρτη/ των βυθισμένων ιδεολογιών/ ώσπου να χαμηλώσει κράνος/ ο ουρανός του βλέμματος/ και να πεινάσει φως". Και απωθημένη οργή: "... πομφόλυγες σκάνε χαλάνε τον κόσμο/ και ποιος ν' ακούσει/ την πιστολιά που θα σπάσει/ το θυμωμένο σου κρόταφο/. Σήμερα το περίστροφο/ έχει το σχήμα της σιωπής".Με τέτοιες ποιητικές αρετές, ο Θανάσης Μαρκόπουλος, καθηγητής μέσης εκπαίδευσης, φιλόλογος, φέρνει πολύτιμη συμβολή στην ποίησή μας. (Εκδόσεις "τα τραμάκια" Θεσσαλονίκη).

Μανώλης ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ

Σε μια εποχή που στην Ελλάδα το πρόβλημα της εκπαίδευσης απασχολεί τους πάντες, το βιβλίο της Ανδρούλας Χριστοφίδη - Ενρίκες, "Ο Πιαζέ και το σχολείο", είναι επίκαιρο.

Στο βιβλίο παρουσιάζονται οι βασικές θέσεις της θεωρίας του Πιαζέ για την ανάπτυξη της νοημοσύνης και την κατάκτηση της γνώσης από το παιδί. Περιγράφονται τα στάδια της νοητικής εξέλιξής του από τη γέννηση ως την εφηβεία. Με παραδείγματα από τις πειραματικές μελέτες του Πιαζέ, ξετυλίγεται μπροστά μας η θαυμαστή πορεία του ανθρώπου, που, ξεκινώντας από το σώμα, τις αισθήσεις και τις κινήσεις του και με τη δραστηριότητά του, χτίζει σιγά σιγά το οικοδόμημα της γνώσης του.

Το βιβλίο απευθύνεται σε δασκάλους και παιδαγωγούς, που σκύβουν πάνω από το παιδί, με στόχο να το βοηθήσουν να μάθει να σκέφτεται και να μαθαίνει, γιατί, αν δεν επιταχύνουμε τη νοητική ανάπτυξη, μπορούμε ακόμη πιο εύκολα να την εμποδίσουμε.

Απευθύνεται, επίσης, σε όσους ειδικούς ή γονείς προσπαθούν να καταλάβουν πώς σκέφτονται τα παιδιά. Το βιβλίο αυτό μπορεί να αποτελέσει γι' αυτούς καλό ξεκίνημα, αφού μιλάει για τη σχέση σχολείου και γνώσης, συνδέει τη θεωρία του Πιαζέ με την παιδαγωγική πρακτική (Μετάφραση Μαρίας Ηλιοπούλου (Εκδόσεις "Εκκρεμές".

Παναγιώτης ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ

Στο Αριστοτέλειο Συνεδριακό και Εκθεσιακό Κέντρο της Θεσσαλονίκης σήμερα (8μμ) οι εκδόσεις "Καστανιώτη" θα παρουσιάσουν το νέο βιβλίο του Νίκου Κυριαζή "Ο διάβολος χωρίς φωτιά".Θα προλογίσει ο συγγραφέας Β. Χατζηβασιλείου. Ερωτήσεις για θέματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής θα θέσουν στον συγγραφέα οι δημοσιογράφοι Σπ. Κουζινόπουλος και Π. Σαββίδης.