Ο λόφος Ζαγάνι στα Σπάτα,με το μοναδικό τοιχισμένο πρωτοελλαδικό οικισμό - ανάλογος έχει βρεθεί στην Τροία - καθαιρείται ή κόβεται ή καταστρέφεται ή ταπεινώνεται, όπως προτίμησε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο να σημειώσει στα πρακτικά της προχτεσινής σχετικής του απόφασης.

Τρένα, αεροπλάνα - ελπίζουμε όχι και αυτοκίνητα στο μέλλον - αποδεικνύονται μοιραία για τις αρχαιότητες. Η... "άκρα ταπείνωσις" επιβάλλεται με τις ευλογίες της κυβέρνησης, στο όνομα της σκανδαλώδους, από κάθε άποψη, κατασκευής του νέου αεροδρομίου στα Σπάτα από τη γερμανική εταιρία "Χόχτιφ",αφού ο λόφος βρίσκεται εντός της περιοχής του αεροδιαδρόμου. Η πρώτη απόφαση της καθαίρεσης πάρθηκε (18/7/95) όταν οι ανασκαφές είχαν φέρει στο φως ελληνιστική οχυρωματική περίβολο. Το θέμα επανήλθε στην προχτεσινή συνεδρίαση, επειδή αναδείχτηκαν και πολύ σημαντικότερες αρχαιότητες, που αφορούν στον οικισμό και στην πρώιμη οχύρωσή του.

Η απόφαση του '95 δεν άλλαξε, χάριν του αεροδρομίου. Επιπλέον θα έπρεπε να συμφωνεί και με το χρονοδιάγραμμα του έργου, σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα του ΥΠΠΟ, Ευγ. Γιαννακόπουλο, που δίνοντας προτεραιότητα στο αεροδρόμιο είπε: "η κατασκευή του αεροδιαδρόμου πρέπει να ξεκινήσει στο τέλος Νοεμβρίου. Αρα η απόφαση πρέπει να είναι ανάλογη".Αυτή κυρίως η παρατήρηση αχρήστευσε ακόμα και την πρόταση για επιλεκτική μεταφορά τμήματος του οικισμού και μελλοντική έκθεσή του. Εργασία που απαιτεί περισσότερο από είκοσι ημέρες. Οι όροι της... "ταπείνωσης" της ακρόπολης, εκτός δύο κορυφών, επιβάλλουν την αεροφωτογράφιση, την πλήρη τεκμηρίωση και δημοσίευση και την κατασκευή ενός προπλάσματος. Το κόστος αυτών των εργασιών καθώς και της πληρωμής των εργατών και αρχαιολόγων που θα απασχοληθούν, θα αναλάβει η κατασκευάστρια εταιρία, που "είναι φειδωλή",όπως είπε ο κ. Σταϊνχάουερ.Παρουσιάζει κωλύματα ακόμα και για την πληρωμή τριών εργατών και ενός αρχαιολόγου που ζητάει η Εφορεία, για την πίστα του αεροδρομίου και το λόφο (!!!). Παραμένει όμως ασαφής και ο τρόπος κοπής του λόφου. 'Η μήπως η ταπείνωση απαλλάσσει την εταιρία από το σεβασμό των αρχαιοτήτων ακόμα στις εργασίες καθαίρεσής τους;

Για το θέμα, το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (25/7/96) εξέδωσε ψήφισμα απευθύνοντας "έκκληση στο ΥΠΠΟ να αντιταχθεί στην καταστροφή τω μνημείων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, που πέφτουν θύματα των μεγάλων δημοσίων έργων, όπως το Μετρό και το Αεροδρόμιο. Ζητεί από το ΥΠΠΟ να επιβάλει μετατροπές στο σχεδιασμό των δημοσίων έργων, όσο δαπανηρός κι αν είναι αυτός, με άξονα την υλοποίηση των έργων αλλά και το σεβασμό των μνημείων".Την ίδια στιγμή οι αρχαιολόγοι μιλάνε για "εγκληματική κατάληξη".

Τρένα, αεροπλάνα τώρα και αυτοκίνητα θέτουν σε κίνδυνο τις αρχαιότητες, αυτή τη φορά εκείνες που βρίσκονται στον περιβάλλοντα χώρο της Βουλής των Ελλήνων και σχεδόν επιφανειακά. Το θέμα είναι μεγάλο, όχι μόνο γιατί υπάρχουν ερωτηματικά για την αναγκαιότητα κάποιων έργων, αλλά και γιατί είναι πια καιρός να αντιμετωπιστεί θεσμικά και νομοθετικά η τύχη των αρχαίων, ύστερα από την τελευταία επέλαση των δημόσιων έργων.

Αυτή τη φορά πρόκειται για το υπόγειο γκαράζ που θα κατασκευαστεί προκειμένου να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της Βουλής. Ο διαγωνισμός έγινε, η οριστική μελέτη κατατέθηκε και το έργο ανατέθηκε στην κοινοπραξία "ΓΕΚΑΚ - Κορωνίς",η οποία εντός δύο μηνών θα παραδώσει την τελική μελέτη εφαρμογής ώστε να αρχίσουν οι εκσκαφές. Στις επόμενες δέκα ημέρες η κοινοπραξία σχεδιάζει να αρχίσει γεωτρήσεις, για να διερευνηθούν τα στοιχεία του εδάφους, καθώς και πασσαλοπήξεις. Παραβλέποντας, όμως, μία ιδιαίτερα σημαντική... "λεπτομέρεια". Δηλαδή την προηγούμενη συνεργασία με την αρμόδια Αρχαιολογική Υπηρεσία (Γ' ΕΠΚΑ), σύμφωνα και με τους όρους που θέτει η Βουλή, αφού στην περιοχή πιθανολογούνται μεγάλης έκτασης αρχαιότητες και θεωρείται ύψιστης προστασίας. Παρ' όλα αυτά σε επικοινωνία που είχε ο "Ρ" με στέλεχος της ΓΕΚΑΚ μαθαίνουμε ότι μέχρι χτες καμία επαφή και συνεννόηση δεν υπήρχε με την Εφορεία Αρχαιοτήτων τόσο για τη λήψη άδειας για τις επικείμενες εργασίες όσο και για μία συνολικότερη ενημέρωση.

Στις 23/10 η Γ' ΕΠΚΑ ενημέρωσε την εταιρία "Τομπάζη - Αρχιτεκτονική - Μελετητική", η οποία είχε ζητήσει σχετικό φάκελο, αλλά το έργο ανατέθηκε αλλού. Στο φάκελο, που κοινοποιήθηκε στη Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ, αναφέρονται εκτενώς οι πιθανές αρχαιότητες της περιοχής του Συντάγματος, όπως: τμήματα της κοίτης του Ηριδανού, του Πεισιστράτειου υδραγωγείου, του Ρωμαϊκού υδραγωγείου, ενδεχομένως και του βαλανείου, καθώς και τμήμα της υστερορωμαϊκής έπαυλης που αποκαλύφθηκε στον Εθνικό Κήπο.Η Εφορεία ζητούσε να εξαιρεθεί από το χρονοδιάγραμμα του έργου ο αναγκαίος χρόνος για τη διενέργεια των απαιτούμενων ανασκαφών. Αίτημα που θα απάλλασσε και τη Βουλή από την πληρωμή ρήτρας στην ιδιωτική εταιρία, αφού είναι βέβαιο ότι με το πρώτο αρχαίο η Εφορεία θα διακόψει τις εργασίες μέσα στην κανονική ροή του χρονοδιαγράμματος του έργου. Πάντως, ύστερα από την τελική ανάθεση, το έργο φαίνεται να προγραμματίζεται χωρίς παράλληλο σχεδιασμό των ανασκαφικών εργασιών, το κόστος των οποίων θα πρέπει να βαρύνει την κατασκευαστική εταιρία (βλ. Μετρό).

Δ. Μ.

• Το έργο της Μαριέττας Ριάλδη "Οι άστεγοι" ανεβαίνει αύριο στη "Νέα Σκηνή" του "Εθνικού Θεάτρου".Γράφτηκε πριν τρία χρόνια και όπως τόνισε η συγγραφέας του στη χτεσινή συνέντευξη Τύπου, "αναφέρεται σε τρεις αδελφές που επισκέπτονται το πατρικό τους σπίτι, πριν το εγκαταλείψουν οριστικά. Τα γεγονότα που θα συμβούν στο χρόνο αυτό, θα είναι οριστικά και αμετάκλητα. Το μίσος, η βία, αλλά και η συγκίνηση της συνάντησης, φροντίζουν την ατμόσφαιρα. Οι τρεις γυναίκες θα οργανώσουν μιαν αποτρόπαια πράξη. Αυτός είναι ουσιαστικά και ο σκοπός για τον οποίο ξανασμίγουν".

Η Μ. Ριάλδη ευχήθηκε "μία από τις τέσσερις σκηνές του "Εθνικού Θεάτρου" να αφιερωθεί αποκλειστικά στο νεοελληνικό έργο. Γιατί δεν είναι μόνο τα καινούργια έργα που περιμένουμε να δούμε, αλλά και εκείνα που αποτέλεσαν σταθμό στο νεοελληνικό θέατρο. Χρειαζόμαστε ένα Εθνικό Θέατρο που θα διαφυλάττει το κλασικό και καταξιωμένο, ενώ θα συνεχίζει την αναζήτηση και αμφισβήτηση. Το Εθνικό μπορεί να γίνει τόπος συσπείρωσης δυνάμεων, μακριά από ξένα συμφέροντα που "προστατεύουν" το θέατρο".

Το έργο παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Γ. Ρεμούνδου,σκηνικά - κοστούμια Γ. Ζιάκα,μουσική Τ. Καρακατσάνη.Παίζουν τρεις μεγάλες κυρίες του θεάτρου: Ν. Αγγελίδου, Ε. Χατζηαργύρη, Β. Ζαβιτσιάνου και οι: Μ. Ζαφειροπούλου, Ολ. Τουρνάκη, Χ. Τσάγκας, Δ. Παπαγιάννης κ.ά.

• "Θεοδώρα, η Αγία των Φτωχών" τιτλοφορείται το έργο της Μιμής Ντενίση,που ανεβαίνει, αύριο, στο "Ακροπόλ",σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα,σκηνικά Μανόλη Παντελιδάκη,κοστούμια Φωτεινής Δήμου,χορογραφίες Φωκά Ευαγγελινού.Το έργο στηρίζεται σε αληθινά κείμενα και παρουσιάζει τη ζωή της Θεοδώρας και άλλα ιστορικά πρόσωπα (Ιουστινιανό, Βελισσάριο, Καπαδόκη, Ιουστίνο, Ευφημία, κ.ά.). Παίζουν: Μιμή Ντενίση, Στάθης Ψάλτης, Νίκος Γαλανός, Φίλιππος Σοφιανός, Τζέση Παπουτσή, Νάντια Μουρούζη, Γιώργος Μούτσιος, Σπύρος Καλογήρου, Ολγα Πολίτου, Χριστίνα Βαρζοπούλου, Νικολέτα Βλαβιανού,κ.ά.

Εκκληση προς τους υπουργούς Πολιτισμού της Ευρώπης, ώστε να καταστεί "συνείδηση η στρατηγική σπουδαιότητα της θέσης του κινηματογράφου στην καρδιά της οπτικοακουστικής βιομηχανίας και να θεσπιστούν τα κατάλληλα μέτρα που θα εξασφαλίσουν την αναγέννησή του στην Ευρώπη", απηύθυνε η ετήσια συνέλευση της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Σκηνοθετών (FERA), που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του Οκτώβρη στη Βουδαπέστη.

Οπως τονίζει σε ανακοίνωσή της η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών "με την έμφαση που δίνεται στους τομείς της παραγωγής και της διανομής, απειλείται η ανεξάρτητη παραγωγή. Η Ευρωπαϊκή Αγορά δεν μπορεί να είναι μια άγρια αγορά, όπου βασιλεύει ο νόμος του δυνατότερου. Θεσμοί, βασισμένοι στην αντιμονοπωλιακή νομοθεσία, πρέπει να προφυλάξουν τη διαφορετικότητα και τον πλουραλισμό της έκφρασης μέσω της εικόνας".

Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Σκηνοθετών, στην ετήσια συνέλευσή της, υιοθέτησε ψήφισμα για αναθεώρηση της Οδηγίας "Τηλεόραση Χωρίς Σύνορα",ώστε να ληφθεί υπόψη από τους ευρωβουλευτές στη δεύτερη συνάντηση (13/11). Συγκεκριμένα: Ολες οι υπηρεσίες με πολιτιστικό περιεχόμενο, συμπεριλαμβανομένου και του "Βίντεο κατ' επιλογήν", πρέπει να καλύπτονται από τη σχετική οδηγία. Τα ποσοστά διανομής της ευρωπαϊκής δημιουργίας πρέπει να είναι δυναμικά.Πρέπει να προβλεφτούν εναλλακτικές λύσεις, με επενδυτικό στόχο στην ευρωπαϊκή παραγωγή για τις "θεματικές" τηλεοράσεις. Οι εκπομπές των πλατό να εξαιρεθούν από τον ορισμό της ευρωπαϊκής τηλεόρασης.

Σημειώνουμε ότι η Ελληνίδα εκπρόσωπος Γκαίη Αγγελή τόνισε στη συνέλευση τον κομβικό χαρακτήρα που έχει το θέμα της γλώσσας στον κινηματογράφο, καθώς και την προστασία των πολιτιστικών παραδόσεων που απειλούνται από πολυεθνικά μορφώματα και εμπορικά δίκτυα.

Ενα κριτικά σχολιασμένο πανόραμα μίας ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής καλύπτει το βιβλίο του πρόσφατα χαμένου καθηγητή της Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων Μίλτου Γαρίδη, "Διακοσμητική ζωγραφική, Βαλκάνια - Μικρασία 18ος - 19ος αιώνας",που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Μέλισσα".

Οπως ανέφερε στη χτεσινή συνέντευξη Τύπου ο Τ. Δανούλας "Το βιβλίο παρακολουθεί την εξέλιξη των μεταμορφώσεων της ζωγραφικής, που διακόσμησε κτίρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το 1700 ως το 1900 και των περιοχών που αποσχίστηκαν από αυτήν κατά το 19ο αιώνα. Το ποικίλο υλικό που παρουσιάζεται και περιγράφεται στην πλούσια εικονογράφηση, προέρχεται από τη Μικρά Ασία, τη Βαλκανική Χερσόνησο και από κτίρια όλων των κατηγοριών. Η εξέλιξη των καλλιτεχνικών φαινομένων συναρτάται από τις ιστορικές και κοινωνικές εξελίξεις, γεγονός που δίνει στο βιβλίο ένα πολυδιάστατο χαρακτήρα".

Στη ζωή του Μ. Γαρίδη αναφέρθηκε ο Φ. Ηλιού, σημειώνοντας ότι μέχρι το τέλος της ζωής του, έμεινε πιστός και αταλάντευτος στα οράματα και τις αρχές του κομμουνισμού. "Στα χρόνια του εμφυλίου, το 1948, έμεινε οχτώ χρόνια σε διάφορες φυλακές και τόπους εξορίας. Στις φυλακές όξυνε το σύνολο των πνευματικών του αναζητήσεων (ζωγράφιζε και έκανε γλυπτά), έμαθε αγγλικά, ρωσικά, ισπανικά και κινεζικά. Οταν αποφυλακίστηκε, το 1956, έγραφε (μέχρι το 1962 περίπου) στην "Αυγή" και την "Επιθεώρηση Τέχνης". Το 1958 συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι και το 1979 έγινε καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων".

Σημειώνουμε ότι την εκδοτική επιμέλεια του βιβλίου είχε η Λ. Βαγενά - Παπαϊωάννου και την καλλιτεχνική ο Σ. Καραχρήστος.