Συνεχίζοντας τη φιλολογική και εν μέρει την εικαστική πορεία της, η "Φιλολογική Πρωτοχρονιά" έρχεται και φέτος με του μόχθου της το απάνθισμα να παρουσιάσει, όπως πάντα, κάτι το καινούριο στο πνευματικό στερέωμα, την εξέλιξη των καταξιωμένων στα Γράμματα ανθρώπων μας, και τα τόσο αγαπημένα και ποθητά, θα λέγαμε, αφιερώματα σε μεγάλα αναστήματα του παρελθόντος: στον Διονύσιο Σολωμό, 200 χρόνια από τη γέννησή του, στον Ρήγα Βελεστινλή (Φεραίο), 200 χρόνια από το θάνατό του, στον Γιάννη Μαγκλή.

Ομως υπάρχει και κάτι τελείως ξεχωριστό. Μια ορφάνια πλανιέται στις σελίδες, αφού ο ιδρυτής της "Φ.Π." ο Αριστείδης Μαυρίδης δεν την έπιασε φέτος στα χέρια του, δε διέτρεξε την ύλη για να μείνει ικανοποιημένος ή να κάνει με τις βαθύτατες γνώσεις του καίριες παρατηρήσεις. Το εκτεταμένο αφιέρωμα από συγγραφείς και φίλους για την προσωπικότητα, τις δραστηριότητες και το χαρισματικό χαρακτήρα του είναι η καλύτερη προσφορά στη μνήμη του, που ετοίμασαν με τόση συγκίνηση οι συνεργάτες κι οι δυο γιοι του, Γιάννης και Νίκος, άξιοι συνεχιστές του έργου του:

"Ο Αριστείδης Μαυρίδης αφιέρωσε τη ζωή του στην έκδοση της "Φιλολογικής Πρωτοχρονιάς". Αυτή υπήρξε το πάθος κι ο έρωτας της ζωής του και γι' αυτήν ανάλωσε κάθε ικμάδα του βίου του". "Η γυναίκα που αγάπησα πιο πολύ στη ζωή μου, είναι η... Φιλολογική Πρωτοχρονιά", είπε κάποτε (στον Δ. Νικορέτζο).

Και το εξώφυλλο είναι έργο ενός μεγάλου ζωγράφου μας, του Νίκου Χατζηκυριάκου - Γκίκα - έφυγε κι αυτός το 1997 - "που είχε φιλοτεχνήσει για το εξώφυλλο του πρώτου τόμου της "Φ. Π.", που κυκλοφόρησε το 1943, στο πηχτό σκοτάδι της σκλαβιάς, για να βοηθήσει κι αυτή με το "Πνευματικό Εμβατήριό" της να "σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα".

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Αναρίθμητοι ποιητές κοιτάζουν τη θάλασσα χωρίς να τη χορταίνουν, όπως θα 'λεγε ο Βάρναλης. Μπροστά στην υγρή απεραντοσύνη της, ακόμα κι όσοι δεν έγραψαν ποτέ ένα στίχο θα νιώσουν το σκίρτημα του ποιητή.

Οι Αντώνης Φωστιέρης και Θανάσης Θ. Νιάρχος, έχοντας επίγνωση ότι η ανθολογία τους "Ελληνες ποιητές για τη θάλασσα" (ανθολογούνται πενήντα σημαντικοί δημιουργοί του αιώνα μας), αποτελεί μια "σταγόνα στον ωκεανό της ελληνικής ποίησης", θεωρούν στόχο τους όχι την "πληρότητα, αλλά τ' ωραίο ταξίδι".

Μπορεί το θέμαθάλασσα να μην ολοκληρώνεται μ' ένα μόνο ποίημα που αντιστοιχεί σε κάθε ποιητή, όμως καθώς ο ένας ποιητής συμπληρώνει τον άλλο, το έργο, όμως, συνολικά, δίνει άρτια την περιπέτεια "τ' ωραίου ταξιδιού" στην ποίηση, αφού "τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας" τους ζούμε σήμερα στην ίδια την πραγματικότητα όσο ποτέ άλλοτε.

Οι ανθολόγοι έδωσαν αυτό το ταξίδι, άσχετο αν δεν ήταν "μακρύς ο δρόμος" του, και τη χαρά, για όσα η θάλασσα μας δίνει, και την οδύνη, για όσα παίρνει "στα βάθη της". Μέσα από αδρά δείγματα γραφής σημαντικών, έως κορυφαίων, ποιητών μας, μας ταξίδεψαν σε μια θάλασσα γλυκιά μα και πικρή, όμοια με τη ζωή που κλείνει μέσα της, όχι μόνο την αχόρταγη ομορφιά, αλλά και το θάνατο. Μόνο που ο θάνατος δεν πρέπει να είναι έξω απ' τους νόμους της φύσης.

Αυτή τη θάλασσα ο λαός μας τη γνωρίζει απ' τα πανάρχαια χρόνια. Είναι "η θάλασσα του πρωινού", όταν την κοιτά ο Καβάφης, θέλοντας να γαληνέψει λίγο η ψυχή του, απ' "τες φαντασίες" και "τα ινδάλματα της ηδονής". Η θάλασσα, όπως τη βλέπει ο Νάνος Βαλαωρίτης: "Τις νύχτες το πέλαγος ροχαλίζει σαν άνθρωπος που βλέπει εφιάλτες". Αλλο, λοιπόν, ν' αγναντεύεις τη θάλασσα, καλοσυνάτη ήτρικυμισμένη, οραματιζόμενος "ν' αποκτήσεις" κάποτε στα λιμάνια του κόσμου "ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής", κι άλλο να τη βιώνεις από ανάγκη για τον επιούσιο, όταν το καράβι κόβεται στα δυο καταμεσής στο πέλαγος. Ετσι ο Γιάννης Ρίτσος λέει: "Απ' την πληγή μας ξεκινάει το πέλαγος". Οπως κι η ελευθερία κόντρα στο θάνατο, καθώς ο ποιητής συνεχίζει: "Χαλκάς δε στέκει στους αστραγάλους της θάλασσας/ χαλκάς δε στέκει στη θαλασσινή καρδιά μας/ Αντίο αγάπες και πατρίδες" (Σχέδια Δημ. Μυταρά. Εκδ. "Καστανιώτη").

Γιάννης ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ

Η Λίτσα Ψαραύτη έχει γράψει πολλά και αξιοπρόσεκτα αναγνώσματα για παιδιά και εφήβους, κερδίζοντας μεγάλο μέρος του νεανικού αναγνωστικού κοινού, μα και αρκετές διακρίσεις, με τελευταία το Κρατικό Βραβείο 1996 για το έργο της "Το χαμόγελο της Εκάτης".

Στο "Μυστικό Τετράδιο" εισδύει, με τη γνωστή δεξιοτεχνία και ευαισθησία της, στο χώρο της σύγχρονης εσωτερικής μετανάστευσης και του βίαιου ξεριζωμού από τη γενέθλια γη, σ' ένα μεγάλο, άλυτο, οξυνόμενο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν αμέτρητοι άνθρωποι και δημιουργεί χιλιάδες πολίτες που ζουν στην καθημερινή απελπισία και αποξένωση. Προβλήματα οικονομικά, διλήμματα ηθικά, κατοικίες ακατάλληλες, πόλη αφιλόξενη, κυβέρνηση αδιάφορη, αδυναμία προσαρμογής, σχέσεις επιφανειακές, μοναξιά, ταπείνωση και η μεγάλη νοσταλγία που δε γιατρεύεται, γιατί η καινούρια ζωή που ζουν δεν είναι ικανή να παρηγορήσει.

Μέσα σ' αυτή την αφύσικη ζωή και κοινωνία βρέθηκαν τα δύο νεαρά αδέλφια, η Δάφνη και ο Λευτέρης, ήρωες του μυθιστορήματος της Λίτσας Ψαραύτη. Εγκατέλειψαν άθελά τους, σπίτι, φίλους, αγαπημένο τόπο, καθώς λόγω της εγκατάστασης ενός φράγματος της ΔΕΗ στο γειτονικό ποταμό, η περιοχή βυθίστηκε στα νερά. Ετσι οι οικογένειες αναζήτησαν στην πρωτεύουσα το δικαίωμα σε μια ζωή αξιοπρεπή. Μα η ζωή που τους περίμενε ήταν απάνθρωπη. Αλλοι την άντεξαν, κι άλλοι, αν και αγωνίστηκαν, λύγισαν. Στο μυθιστόρημα εξιστορείται ο αγώνας των δύο αδελφών, που είναι και ο αγώνας πολλών κατοίκων αυτής της πόλης.

Γραφή ρεαλιστική, με στιγμές ποιητικές, έγνοια για το νέο άνθρωπο, παρατηρητικότητα, ανησυχία, αισθήματα και καταγγελία για όλους όσοι θεωρούνται αρμόδιοι να προστατεύουν, αλλά αδιαφορούν και οδηγούν τους νέους στην απόγνωση, στην ήττα - προφέρει το καινούριο ενδιαφέρον βιβλίο της Λίτσας Ψαραύτη. (εκδόσεις "Πατάκη", εξώφυλλο Μαρία Κωνσταντακάκη).

Τιτίνα ΔΑΝΕΛΛΗ

• Από τις εκδόσεις "Πάπυρος" κυκλοφόρησε το 355ο τεύχος του περιοδικού "Ιστορία Εικονογραφημένη".Μεταξύ των πολλών θεμάτων του τεύχους περιέχονται και τα εξής: "Παιχνίδι, ο θαυμαστός κόσμος". "Ιταλικές Ακαδημίες και Θέατρο: οι "Στραβαγκάντι" του Χάνδακα". "Οι βόρειοι γείτονές μας: Ρουμανία. Η κυρά Βασιλική. Ρώμη: Μεγαλείο, ακμή, παρακμή". "Η ερωτική ζωή του Γιώργου Σεφέρη". "Γιβραλτάρ: 300 χρόνια βρετανικής κυριαρχίας". "Μπόρις Γκουντούνωφ: μεγάλος αλλά παρεξηγημένος". "Οι αλλόκοτες δίκες των ζώων στο Μεσαίωνα". "Η ήττα των Βουλγάρων στον Σπερχειό το 995 μ. Χ.".
• "Η Ελλάδα: Φωτογραφικό και λογοτεχνικό ταξίδι στον 19ο αιώνα", τιτλοφορείται το όμορφο λεύκωμα των εκδόσεων Μπάστα - Πλέσσα,"καρπός" μιας "χορηγίας" ντοκουμέντων από το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και τα εκπαιδευτήρια "Ο Πλάτων" και της επιμέλειας του δρ. Ιστορίας της Τέχνης στο πανεπιστήμιο "Παρί 8" (του Παρισιού) Χάρη Γιακουμή.Η δίγλωσση έκδοση περιλαμβάνει 200 φωτογραφίες - κυρίως μνημείων - μεγάλων φωτογράφων του 19ου αιώνα και λυρικά κείμενα - περιγραφές των μνημείων.
• Από τις εκδόσεις Παπαδήμα,επιστημονική εκλαϊκευτική στη σειρά "Λαοί και Πολιτισμοί" κυκλοφόρησε η μελέτη του Ζακ Εργκού "Η καθημερινή ζωή των Ετρούσκων" (μετάφραση Σταύρου Βλοντάκη).
• "Ομηρος μπαρ", τιτλοφορείται η συλλογή διηγημάτων του γνωστού συγγραφέα και δημοσιογράφου Μιχάλη Φακίνου, που κυκλοφόρησε από τον "Κέδρο".
• Από τα "Νέα Σύνορα" - Α. Α. Λιβάνη κυκλοφόρησαν: Αλμπέρτο Μανγκέλ "Η ιστορία της Ανάγνωσης" (ένα γοητευτικό εικονογραφημένο "ταξίδι" αποθησαύρωσης της γνώσης, (μετάφραση Λύο Καλοβυρνάς). Σουέιν Γουλφ "Η γυναίκα που ζει μέσα στη γη" (μετάφραση Χριστιάνας Σακελλαροπούλου,μυθιστόρημα).
• "Ανοιξη και Χειμώνας ή Επειδή αγαπώ ακόμα... " τιτλοφορείται το βιβλίο ποιημάτων και πεζών του Βασίλη Σακκά (εκδόσεις "Παπαζήσης").
• "Οδοιπορικό (Μνήμες και απόψεις" τιτλοφορεί το αυτοβιογραφικό - ιστορικό βιβλίο του για τα χρόνια της Αντίστασης ο Γιώργος Βουνελάκης - Θαλασσινός (εκδόσεις Β. Γιαννίκος).
• Από τον "Ψυχογιό" κυκλοφόρησαν: Αρουντάτι Ρόι "Ο Θεός των μικρών πραγμάτων" (μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου,μυθιστόρημα). Γιάελ Γκιλάντι "Το χρυσάφι της ζωής" (μετάφραση Βασιλικής Κοκκίνου,μυθιστόρημα).
• "Διαβολιάδα", τιτλοφορείται το μυθιστόρημα του Ρώσου Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, που κυκλοφόρησε σε μετάφραση Βασίλη Καλλιπολίτη από τις εκδόσεις "BELL" (στη σειρά "Λογοτεχνική Βιβλιοθήκη").
• "Ρίψασπις" τιτλοφορείται η εικονογραφημένη ποιητική συλλογή του συγγραφέα και ζωγράφου Θεοδόση Πατσέλη (Θ. Πατσέλης Μόρια Λέσβου 81100).
• "Οι πρώτοι φωτογράφοι της Πάτρας (1860 - 1900)" είναι το θέμα του βιβλίου του Νίκου Ε. Πολίτη που κυκλοφόρησε από τις "Αχαϊκές Εκδόσεις" (Κολοκοτρώνη 34, 26221, Πάτρα).
• Από τις εκδόσεις "Μίνωας" κυκλοφόρησαν: Τζαίην Ωστην "Επιρροές" (μετάφραση Μαρία Ανδρέου,μυθιστόρημα). Το βιβλίο για παιδιά "Χρυσαλλίδα" (κείμενα - εικονογράφηση, Πόπης Διακαινισάκη). Για πολύ μικρά παιδιά τα βιβλία "Ηρακλής" και "Φιλοκτήτης" στη σειρά "Ντίσνεϊ".
• "Θηρασία" τιτλοφορείται η συλλογή ποιημάτων του Δημήτρη Βάρου (εκδόσεις "Καστανιώτη").
• Γ. Κ. Μητραβέλλα, "Δεν μπορώ να σωπάσω (Χρονογραφήματα και επιφυλλίδες)" (Κιάτο. Εκδοση "Καταγραμμα")
• Γρηγόρη Κριμπά "Πέρδικας" (Γ έκδοση) Αθήνα 1997, τηλ. 0721 80484.
• Μαρίνα Ζωγράφου (τρία βιβλία στα ελληνικά και αγγλικά από τις εκδόσεις "Γκοβόστη": 1. "Σελάνα - Moon",2. "Συμφωνική των αστεριών - Symphony of the Stars" 3. "Κριτικές Reviews για τη Μ. Ζωγράφου" τηλ. 2431.276).