Χωρίς να αποκλείει το ενδεχόμενο, ο Ναβίντ Σομάλι, επικεφαλής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του κόμματος Τουντέχ του Ιράν, θεωρεί, μιλώντας στον «Ρ», ότι δεν τίθεται θέμα άμεσης στρατιωτικής επέμβασης κατά της χώρας του. Εκτιμά δε ότι τόσο οι ΗΠΑ, όσο και άλλοι εξωτερικοί παράγοντες επιδιώκουν να παρατείνουν την παρουσία τους στην περιοχή «ρίχνοντας λάδι στη φωτιά» των θρησκευτικών ή δογματικών διαφορών, τις οποίες υποδαυλίζουν, για τους δικούς τους λόγους, και οι ηγεσίες των χωρών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της ιρανικής.

-- Με δεδομένη την κλιμάκωση των τόνων για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και τις απειλές που εκτοξεύονται, θεωρείτε πιθανή την εξαπόλυση μιας στρατιωτικής επίθεσης από τις ΗΠΑ κατά της χώρας σας;

-- Λαμβάνοντας υπ' όψιν τα γεγονότα των τελευταίων μηνών, θα μπορούσε κανείς να πει ότι άμεση στρατιωτική επίθεση κατά του Ιράν δεν επίκειται. Δε σημαίνει ότι έχει αποκλειστεί, αλλά απλώς νομίζω ότι δε θα είναι άμεση. Και αυτό για ορισμένους λόγους. Ενας από αυτούς είναι η κατάσταση στο Ιράκ, όπου ο αμερικανικός στρατός αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και γνωρίζει πολύ καλά ότι ένα νέο στρατιωτικό μέτωπο δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί. Η κατάσταση στο Ιράκ έχει επηρεάσει αρνητικά και τη διεθνή κοινή γνώμη, και την αμερικανική, η οποία έχει αρχίσει να βλέπει επικριτικά την αμερικανική πολιτική στην περιοχή. Το Ιράκ, λοιπόν, και οι συνέπειές του είναι ο ένας πολύ σημαντικός παράγοντας, για τον οποίο, θεωρώ, ότι δεν επίκειται άμεση στρατιωτική επέμβαση στο Ιράν.

Επίσης, το Ιράν είναι μια χώρα 70 εκατομμυρίων κατοίκων, με μεγάλη ποικιλία στο γεωγραφικό της χάρτη και με μεγάλη γκάμα πολιτικών δυνάμεων. Επιπλέον, ο ιρανικός πληθυσμός, παραδοσιακά, δεν τρέφει ιδιαίτερα φιλικά αισθήματα για τις ΗΠΑ και την πολιτική τους. Δεν τους έχει εμπιστοσύνη. Υπάρχει, λοιπόν, η πιθανότητα ξαφνικής βίαιης αντίδρασης σε μια αμερικανική επέμβαση, σε κατεύθυνση εντελώς διαφορετική από ό,τι επιδιώκει η Ουάσιγκτον.

Νομίζω, όμως, ότι ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η έκθεση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, στις αρχές Δεκέμβρη, όπου κατηγορηματικά αναφερόταν ότι το Ιράν δε διαθέτει πυρηνικά όπλα, δεν έχει προχωρήσει σε καμία διαδικασία κατασκευής τέτοιων όπλων. Αναμφιβόλως, οι διαπιστώσεις αυτές φέρνουν την κυβέρνηση Μπους σε δύσκολη θέση.

Εξετάζοντας, λοιπόν, όλους αυτούς τους παράγοντες, νομίζω ότι η αμερικανική ηγεσία θα πρέπει να καταλήξει σε έναν σαφή και ξεκάθαρο λόγο, για τον οποίο θα πρέπει να πραγματοποιηθεί επίθεση κατά του Ιράν, ο οποίος θα είναι και πειστικός για να κερδίσει την υποστήριξη των Ευρωπαίων, των χωρών της περιοχής, της παγκόσμιας κοινής γνώμης, της αμερικανικής κοινής γνώμης. Υπό αυτήν την έννοια, νομίζω ότι δεν είναι άμεσος ο κίνδυνος εξαπόλυσης στρατιωτικής επίθεσης κατά του Ιράν. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει αυτός ο κίνδυνος.

Οσο συνεχίζεται ο λεκτικός πόλεμος, η επιθετική ρητορική, και αναμοχλεύεται διαρκώς το θέμα του πυρηνικού προγράμματος, δεν μπορεί να αποκλειστεί αυτό το ενδεχόμενο. Αλλωστε, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια τις κινήσεις της κυβέρνησης Μπους. Ακόμη και ένα τυχαίο γεγονός, ένα ατυχές συμβάν, υπό τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα, θα μπορούσε να δώσει αφορμή για μια στρατιωτική επίθεση και κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό για το Ιράν και για ολόκληρη την περιοχή.

-- Τους τελευταίους μήνες υπάρχει ένταση στο βόρειο Ιράκ και στα σύνορά του με το Ιράν. Αρκετά δημοσιεύματα υποστηρίζουν ότι υπάρχουν πλήγματα του ιρανικού στρατού κατά θέσεων Κούρδων στο βόρειο Ιράκ, αλλά και ότι υπάρχουν μάχες εντός του ιρανικού εδάφους με ένοπλες κουρδικές ομάδες ιρανικής προέλευσης. Επίσης, διαρρέεται, κατά διαστήματα, ότι Ισραηλινοί ή και Αμερικανοί πράκτορες εκπαιδεύουν στο βόρειο Ιράκ Κούρδους, προκειμένου να εισέλθουν, μυστικά, στο ιρανικό έδαφος και να συλλέξουν στοιχεία για ενδεχόμενους «ευαίσθητους στρατιωτικούς και στρατηγικούς στόχους» μιας αμερικανικής επίθεσης. Πιστεύετε ότι τελικά μπορεί κανείς να κάνει λόγο για την ύπαρξη σοβαρού «κουρδικού ζητήματος» και στο Ιράν;

-- Το λεγόμενο «κουρδικό θέμα» είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και δε θα ήθελα να το απλοποιήσω. Ο κουρδικός πληθυσμός ζει στα δυτικά και στα βορειοδυτικά της χώρας. Σεβασμός στα δικαιώματά του δεν υπήρχε ούτε επί βασιλείας του Σάχη ούτε και επί ισλαμικής δημοκρατίας. Τα αιτήματα των Ιρανών Κούρδων είναι απολύτως νόμιμα και δίκαια. Είναι κατανοητό ότι αυτό, αμέσως, καθιστά την περιοχή όπου είναι συγκεντρωμένος ο κουρδικός πληθυσμός εξαιρετικά ευαίσθητη, ή καλύτερα «δεκτική» σε διάφορες επικίνδυνες φωνές, ακόμη και σε ορισμένες που τάσσονται υπέρ μιας ξένης παρέμβασης.

Θέλω, όμως, να είμαι σαφής. Τα αιτήματα του κουρδικού πληθυσμού είναι απολύτως νόμιμα και δίκαια. Νόμιμος και δίκαιος είναι και ο αγώνας του κουρδικού πληθυσμού, διά μέσου και των πολιτικών του κομμάτων, όπως είναι το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα του Ιράν. Στο πλευρό τους, βρίσκονται και άλλες προοδευτικές δημοκρατικές δυνάμεις του Ιράν, που δε σχετίζονται με τον κουρδικό πληθυσμό. Πρέπει να ξεκαθαριστεί αυτό: Ο αγώνας τους και τα αιτήματά τους για σεβασμό των δικαιωμάτων τους είναι απολύτως δίκαια και δεν έχουν καμία σχέση με τις όποιες συνωμοσίες απεργάζονται Αμερικανοί, Ισραηλινοί, ή οποιοσδήποτε άλλος.

Ομως, επίσης, είναι ξεκάθαρο ότι τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Ισραηλινοί, όπως ίσως και κάποιος άλλος «δάκτυλος», θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν, προς όφελος των σχεδίων τους και των συμφερόντων τους, την, ομολογουμένως, εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί με τον κουρδικό πληθυσμό. Το πώς ακριβώς θα το κάνουν αυτό, δεν μπορεί κανείς να το πει με βεβαιότητα.

Αλλά, μέχρι στιγμής, αυτό που έχουμε δει είναι την εμφάνιση «φτιαχτών» οργανώσεων, που δεν έχουν κανένα λαϊκό έρεισμα στον κουρδικό πληθυσμό του Ιράν, και οι κινήσεις τους είναι αρκετά «ύποπτες» αν όχι προβοκατόρικες, τόσο στο επίπεδο των διακηρύξεων όσο και στο επίπεδο των πράξεων. Μία από αυτές είναι η οργάνωση «Πεζάκ», που έχει πολύ στενές σχέσεις με τον τουρκικό στρατό και όχι με τον κουρδικό πληθυσμό.

Τέτοιου είδους οργανώσεις λειτουργούν σαν να «στρώνουν το έδαφος» για να ανοίξει η πόρτα στην επέμβαση ενός ξένου παράγοντα, που μπορεί να είναι οι ΗΠΑ, το Ισραήλ ή όποιος άλλος. Και σίγουρα αν ευοδωθούν οι προσπάθειές τους θα δημιουργηθεί μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, όχι μόνο για το Ιράν και ολόκληρη την περιοχή, αλλά και για τον ίδιο τον κουρδικό πληθυσμό, όχι μόνο της δικής μου χώρας.

-- Αφού μιλάμε για σενάρια, θα ήθελα το σχόλιό σας για ένα από τα σενάρια που έχουν αρχίσει να αναφέρονται, σχετικά πρόσφατα, στο διεθνή Τύπο. Το σενάριο, που θέλει τις ΗΠΑ, να προσπαθούν, διά μέσου του σχηματισμού μιας ευρείας σουνιτικής συμμαχίας, στην περιοχή, να απομονώσουν το σιιτικό Ιράν και να περιορίσουν την εντεινόμενη επιρροή του σε χώρες και πληθυσμούς.

-- Θα δίσταζα να παρουσιάσω, όχι μόνο τη διαμάχη με το Ιράν, αλλά και την οποιαδήποτε διαμάχη στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, μόνο σαν αντιπαράθεση μεταξύ σουνιτών και σιιτών ή, τέλος πάντων, μεταξύ θρησκευτικών δογμάτων ή θρησκειών. Δε νομίζω ότι βοηθά η κατηγοριοποίηση πληθυσμών και χωρών στη βάση των θρησκευτικών δογμάτων που επικρατούν εδώ ή εκεί. Η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη.

Πιστεύω ότι οι πολιτικές της Ιορδανίας, της Σαουδικής Αραβίας, της Τουρκίας ή ακόμη και του Ιράκ, δεν μπορούν να οριστούν από την επίσημη θρησκεία τους. Είναι θέμα πολιτικών επιλογών. Η Σαουδική Αραβία υπήρξε πάντα ο λακές των ΗΠΑ στην περιοχή. Και νομίζω ότι η στάση της αυτή δεν επηρεάζεται από το ότι είναι σουνιτική (ουαχαμπιτική) χώρα και δεν είναι σιιτική. Το Ιράν, επί εποχής Σάχη, ήταν μια σιιτική χώρα, που, επίσης, εξυπηρετούσε την αμερικανική πολιτική στην περιοχή. Αρα, για να κατανοήσει κανείς τι πραγματικά συμβαίνει στην περιοχή, θα ήταν προτιμότερο να κρίνει τις ασκούμενες πολιτικές ανάλογα με το τι στάση κρατούν απέναντι στον ιμπεριαλισμό, και δη τον αμερικανικό, που είναι κυρίως παρών στην περιοχή.

Βέβαια, μπορώ να καταλάβω γιατί τα ΜΜΕ ή κάποιοι άλλοι διοχετεύουν σε αυτά, τέτοιου είδους σενάρια. Το ζήτημα των θρησκευτικών δογμάτων και των διαφορών τους είναι πολύ ευαίσθητο. Ενταση, όντως, μπορεί να δημιουργηθεί με αφορμή τέτοιου είδους ζητήματα, ιδιαίτερα αν αυτός είναι ο στόχος των ΗΠΑ, της CIA ή άλλων εξωτερικών παραγόντων. Ολοι αυτοί έχουν συμφέρον από το να διατηρηθεί η κατάσταση κρίσης που επικρατεί στην περιοχή και αυτό μπορεί να γίνει μέσα από την όξυνση των θρησκευτικών διαφορών.

Οσο υπάρχει κρίση, τόσο μπορούν να παραμένουν στην περιοχή ως «δυνάμεις σταθερότητας» και να προωθούν τα δικά τους συμφέροντα, να παρεμβαίνουν στις εσωτερικές υποθέσεις των χωρών της Μέσης Ανατολής, με απώτερο στόχο, βέβαια πάντα, τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών και δρόμων. Βέβαια, από την άλλη πλευρά, στην ενίσχυση και στην εμφάνιση τέτοιου είδους σεναρίων και στην καλλιέργεια τέτοιου κλίματος, ευθύνη φέρουν και οι ηγεσίες των χωρών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της ιρανικής, η κάθε μια για τους δικούς της μικροσυμφεροντολικούς λόγους, κυρίως προς όφελος της δικής τους επιβίωσης, κάτι που δε θα έπρεπε να συμβαίνει.

Θα έπρεπε να ακολουθούν μια πολιτική συνύπαρξης ανάμεσα στα διαφορετικά δόγματα, στις διαφορετικές φυλές, στις διαφορετικές μειονότητες που υπάρχουν στην περιοχή. Οι σουνίτες και σιίτες, παρά τις εντάσεις μεταξύ τους κατά διαστήματα, συνυπάρχουν στην περιοχή αυτή αρμονικά εδώ και αιώνες. Γιατί τώρα υπάρχει «πολεμικό κλίμα» μεταξύ τους; Τι άλλαξε; Στη χώρα μου, πολλοί σιίτες πιστοί δε βλέπουν να υπάρχει κανένα πρόβλημα με τους σουνίτες και αντιστρόφως συμβαίνει σε σουνιτικές χώρες. Αυτό σημαίνει ότι η κρίση αυτή βασίζεται σε τεχνητά αίτια, που απλώς θέλουν να πυροδοτήσουν ένταση σε ευαίσθητα θέματα.

-- Σε λίγο καιρό, διεξάγονται βουλευτικές εκλογές στο Ιράν. Με δύο λόγια, ποια είναι η εκτίμησή σας για τη διαδικασία και ποια είναι τα σχέδια και οι στόχοι του «Τουντέχ» γι' αυτήν την εκλογική αναμέτρηση;

-- Οι βουλευτικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για τα τέλη Φλεβάρη. Για το «Τουντέχ», ως τέτοιο, είναι αδύνατο να συμμετάσχει στις εκλογές εξαιτίας των συνθηκών που επικρατούν στη χώρα. Στο Ιράν, την τελευταία 25ετία, δε γίνονται δημοκρατικές, αδιάβλητες, ελεύθερες εκλογές. Μόνο κόμματα ή δυνάμεις ή προσωπικότητες που αποδέχονται το ισλαμικό σύνταγμα, τη θεοκρατική αρχή του Ανώτατου Θρησκευτικού Ηγέτη και την ισλαμική δημοκρατία, και αυτοπροσδιορίζονται ως ισλαμικά, γίνονται αποδεκτά να συμμετάσχουν στην εκλογική αναμέτρηση.

Εμείς, όμως, θεωρούμε ότι οφείλουμε να αξιοποιούμε κάθε ευκαιρία που δίνεται για να επιτευχθεί έστω και μια μικρή αλλαγή, έστω και ένα μικρό βήμα προόδου στο Ιράν. Στόχος μας είναι να επιτευχθεί μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη περιθωριοποίηση των πιο αντιδραστικών, θεοκρατικών, συντηρητικών στοιχείων του ισλαμικού καθεστώτος, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ο χώρος για τη σύσταση μιας πιο «μετριοπαθούς» πλατφόρμας πολιτικών δυνάμεων, που στο πολιτικό τους πρόγραμμα έχουν, όντως, πραγματικά «μεταρρυθμιστικές» προτάσεις.

Η εμπειρία που έχουμε από την οκταετία της προεδρίας Χαταμί απέδειξε ότι υπάρχει περιθώριο, δυνατότητα, να υιοθετηθούν ορισμένες αλλαγές, σημαντικές για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του ιρανικού λαού, όταν οι λεγόμενες «μεταρρυθμιστικές» δυνάμεις ελέγχουν την κυβέρνηση, το Κοινοβούλιο, του καθεστώτος. Θεωρούμε, δηλαδή, ότι δίνεται περισσότερος χώρος για κίνηση στις πραγματικά προοδευτικές δυνάμεις, στους εργαζόμενους, στην εργατική τάξη, να αγωνιστεί, να οργανωθεί, να προκαλέσει το καθεστώς.

Υπό αυτήν την έννοια, ο στόχος των δυνάμεών μας, εντός Ιράν, είναι να επιτευχθεί εκλογική νίκη των «μετριοπαθών» δυνάμεων. Πρέπει, όμως, να γίνει σαφές. Θεωρούμε ότι αν δεν υπάρξει θεμελιώδης αλλαγή στα πολιτικά πράγματα της χώρας, αν δεν πάψει να υπάρχει το ισλαμικό καθεστώς, αν δε διεξαχθούν πραγματικά ελεύθερες πολιτικές εκλογές, δε θα επιτευχθεί καμία απτή σημαντική πρόοδος για τον ιρανικό λαό. Πιστεύουμε απλώς, με βάση και την εμπειρία μας από την προεδρία Χαταμί, ότι αν στην εξουσία του καθεστώτος βρίσκονται «μετριοπαθείς», δίνεται μεγαλύτερο περιθώριο κίνησης στις πραγματικά προοδευτικές δυνάμεις, κάτι που σήμερα, υπό τον έλεγχο των αντιδραστικότερων στοιχείων του καθεστώτος, είναι αδύνατον. Μια κυβέρνηση «μεταρρυθμιστικών μετριοπαθών» δυνάμεων θα αφήσει ίσως κάποια περιθώρια για ανάσα και οργάνωση των λαϊκών μαζών, των λαϊκών δυνάμεων.

Ας θυμίσω, πάντως, ότι η διεξαγωγή εκλογών στο Ιράν δεν είναι η δημοκρατική διαδικασία που ο περισσότερος κόσμος έχει στο μυαλό του. Δε συμμετέχουν όσοι δεν εγκρίνονται από το καθεστώς, άρα, με τη σειρά τους, έχουν, ήδη, καταθέσει τα διαπιστευτήριά τους στο καθεστώς. Αυτό αφορά και σε αυτό που ονομάζουμε «μετριοπαθείς, μεταρρυθμιστικές» δυνάμεις, γιατί θα πρέπει η συμμετοχή τους να εγκριθεί από το καθεστώς, κάτι που για να το πετύχουν, συνήθως, μετατρέπουν σε εντελώς ουδέτερα τα πολιτικά τους προγράμματα.