Στις 28 Ιούλη, η «ναυαρχίδα» του πολιτικού στόλου της Ρωσίας, «Ακαδημαϊκός Φιόντοροφ», απέπλευσε από το λιμάνι του Αρχάνγκελσκ για την Αρκτική, για μια επιστημονική αποστολή 100 ημερών. Το πλοίο, που είναι εξοπλισμένο με υπερσύγχρονα όργανα, θα οδηγείται από το πυρηνοκίνητο παγοθραυστικό «Γιαμάλ» και θα εξερευνήσει τη γεωλογική δομή της Αρκτικής.

Ανάλογες επιστημονικές αποστολές ξεκίνησαν στις 3 Αυγούστου οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, (για 3η συνεχή χρονιά), στέλνοντας στην Αρκτική τα παγοθραυστικά «Χίλι» και «Λουίς Σεν-Λοράν», αντίστοιχα.

Οι αποστολές αυτές έχουν άμεση σχέση με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τις κλιματικές αλλαγές. Είναι γνωστό πως το λιώσιμο των πάγων κάνει δυνατή την πρόσβαση των ενεργειακών μονοπωλίων στον τεράστιο φυσικό πλούτο της Αρκτικής, όπου υπολογίζεται πως βρίσκεται το 25% των ενεργειακών πηγών του πλανήτη που δεν έχουν ανακαλυφθεί! Ταυτόχρονα, στο βυθό της Αρκτικής υπάρχουν πολύτιμοι λίθοι (π.χ. διαμάντια), αλλά και άλλος ορυκτός πλούτος, έτοιμος για εκμετάλλευση.

Επίσης, με το λιώσιμο των πάγων δημιουργούνται νέοι θαλάσσιοι δρόμοι, που συντομεύουν αποστάσεις για τη μεταφορά κάθε είδους εμπορευμάτων. Ηδη το πρώτο δεκαήμερο του Ιούλη, τα ρωσικά παγοθραυστικά «Ναύαρχος Μακάροφ» και «Καπετάνιος Χλέμπνικοφ» κατευθύνθηκαν στο Βόρειο Παγωμένο ωκεανό για να οδηγήσουν στην Αρκτική νηοπομπές εμπορικών σκαφών. Μάλιστα, το παγοθραυστικό «Καπετάνιος Χλέμπνικοφ» εκτός απ' αυτό θα εκτελεί επίσης και κρουαζιέρες για τους «φίλους» των εξωτικών διαδρομών.

Τέλος, το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική, που υπολογίζεται πως το φετινό καλοκαίρι γίνεται με μεγάλη ταχύτητα 88.000 τετραγωνικών μέτρων σε καθημερινή βάση (!), δημιουργεί πρόσβαση σε πλούσιες, σχεδόν παρθένες, περιοχές για την αλιεία.

Ετσι, οι αστικές τάξεις των χωρών που έχουν φυσική πρόσβαση στην Αρκτική (Ρωσία, ΗΠΑ, Καναδάς, Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία, Ισλανδία) έχουν βρεθεί μπροστά σε μια νέα αντιπαράθεση, με στόχο την κατοχύρωση των ζωνών εκμετάλλευσης της Αρκτικής.

Η φετινή αποστολή της Ρωσίας θεωρείται πολύ πιο σημαντική από την αποστολή των βαθυσκαφών «Μιρ 1» και «Μιρ 2» το 2007, που είχαν προχωρήσει στη συμβολική τοποθέτηση μιας ρωσικής σημαίας στο βυθό της Αρκτικής.

Στόχος της Ρωσίας είναι να αποδείξει, με τα αποτελέσματα της ερευνητικής αποστολής της, πως ο υποθαλάσσιος γεωλογικός σχηματισμός, που ονομάζεται «Κορυφογραμμή του Λομονόσοβ» (και εκτείνεται μέχρι το βόρειο Καναδά), είναι στην πραγματικότητα προέκταση της ηπειρωτικής Ρωσίας. Με αυτόν τον τρόπο η Ρωσία, που διαθέτει στην Αρκτική μια ζώνη αποκλειστικής εκμετάλλευσης 6,2 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, θέλει στη βάση του θαλάσσιου διεθνούς δικαίου να τη διευρύνει και να κατοχυρώσει επιπλέον άλλα 1,2 εκατομμύρια τετραγωνικών χιλιομέτρων στο Βόρειο Πόλο. Για το λόγο αυτό, το 2001 κατέθεσε αίτηση στην αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ για επέκταση των χωρικών της υδάτων σχεδόν μέχρι το Βόρειο Πόλο. Το ρωσικό αίτημα (που εξετάστηκε το 2002 από την επιτροπή του ΟΗΕ), δεν έγινε αποδεκτό, αφού ζητήθηκαν επιπλέον επιστημονικά στοιχεία, που να επιβεβαιώνουν τους ρωσικούς ισχυρισμούς. Στοιχεία που θα αναζητήσει τους επόμενους 4 μήνες η ρωσική ερευνητική αποστολή.

Εννοείται πως οι άλλες δυνάμεις, κυρίως οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, επιδιώκουν να εμποδίσουν ένα τέτοιο σενάριο. Στα μέσα του Μάρτη, ο Ρώσος Πρόεδρος, Ντ. Μεντβέντιεφ, αναφερόμενος στις αιτιάσεις των άλλων χωρών απέναντι στις ρωσικές διεκδικήσεις, δήλωσε σχετικά: «Οι αρκτικές χώρες καταβάλλουν δραστήρια βήματα για τη διεύρυνση της επιστημονικο-ερευνητικής, οικονομικής και ακόμα της στρατιωτικής παρουσίας στη ζώνη της Αρκτικής. Από την άλλη παρατηρούνται προσπάθειες περιορισμού της πρόσβασης της Ρωσίας στην αξιοποίηση και την εξόρυξη των κοιτασμάτων της Αρκτικής, πράγμα απαράδεκτο από νομική άποψη και άδικο λόγω της γεωγραφικής θέσης και της ίδιας της ιστορίας της χώρας μας». Ενα μήνα αργότερα και ο Ρώσος πρωθυπουργός, Β. Πούτιν, δήλωσε πως στην Αρκτική είναι το μέρος που στο εξής «διασφαλίζεται η ασφάλεια και η αμυντική ικανότητα της Ρωσίας».

Τα ρωσικά μονοπώλια έχουν βάλει στο στόχαστρό τους τα 15,5 δισεκατομμύρια τόνους πετρελαίου και 84,5 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, που υπολογίζεται ότι βρίσκονται στη ζώνη αποκλειστικής εκμετάλλευσης, που θέλει να κατοχυρώσει η Μόσχα με την επέκταση της ζώνης της από τα 200 στα 350 ναυτικά μίλια. Πρόκειται για το 75% του ενεργειακού πλούτου, που υπολογίζεται ότι βρίσκεται στην Αρκτική!

Στις ρωσικές βλέψεις έρχονται αντίθετες, πρώτα απ' όλα, οι ΗΠΑ, που δεν έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, στην οποία στηρίζεται η όλη ρωσική επιδίωξη. Διαφορετικούς τρόπους μοιράσματος της Αρκτικής προτείνουν ακόμη κι εκείνες οι χώρες που έχουν αποδεχτεί το Δίκαιο της Θάλασσας, όπως ο Καναδάς (που διεκδικεί το 30% της Αρκτικής), καθώς και η Νορβηγία. Ετσι, ο Καναδάς και η Δανία, επιδιώκουν μια λύση στη βάση του μεγέθους της κοντινότερης ακτογραμμής των αρκτικών χωρών. Από τη μεριά της, η Νορβηγία προτείνει τη διαίρεση στη βάση «ζωνών», που θα καθοριστούν όταν από το κέντρο του Βόρειου Πόλου τραβηχτούν συνοριακές γραμμές προς τα χερσαία σύνορα της κάθε χώρας. Μέθοδος που την ευνοεί, όπως και τη Ρωσία, αλλά έρχεται σε αντίθεση με όσα διεκδικεί ο Καναδάς. Από τη μεριά τους, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να κατοχυρώσουν για τον εαυτό τους μια απόσταση 600 ναυτικών μιλίων από την Αλάσκα προς το Βόρειο πόλο, ζητώντας να αφεθεί ως «κοινή για εκμετάλλευση απ' όλους» μια έκταση 3 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Είναι χαρακτηριστικό πως πρόσφατα ο Καναδάς επεδίωξε να παίξει το «χαρτί» της οικολογίας, για να διασφαλίσει τα συμφέροντά του. Τον περασμένο Δεκέμβρη, ανακήρυξε μια μεγάλη και διεκδικούμενη περιοχή του Βόρειου Παγωμένου Ωκεανού ως «εθνικό θαλάσσιο πάρκο» κι απαγόρευσε τη ναυσιπλοΐα σκαφών άλλων χωρών εκεί. ΗΠΑ και Ρωσία αμέσως αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τα σύνορα αυτού του «θαλάσσιου πάρκου». Οι ΗΠΑ απέστειλαν στην περιοχή τα παγοθραυστικά τους, με αποτέλεσμα να επέμβουν οι καναδικές αρχές, που επιδεικτικά τους επέδωσαν «άδεια ναυσιπλοΐας», την οποία όμως δεν τους είχε ζητήσει κανείς. Ανάλογη επιχείρηση αμφισβήτησης των καναδικών σχεδίων, όπως έγινε γνωστό, σχεδιάζει και η Ρωσία, με την αποστολή σκάφους της στην περιοχή, τον προσεχή Σεπτέμβρη - Οκτώβρη.

Διαφωνίες υπάρχουν ανάμεσα σε όλες τις γειτονικές χώρες, κι όχι μόνον για το ζήτημα της γενικής αρχής που θα πρέπει να επικρατήσει για το διαχωρισμό. Ωστόσο πριν λίγους μήνες (στα τέλη Απρίλη) Ρωσία και Νορβηγία συμφώνησαν να μοιράσουν στη μέση μια ζώνη 175.000 τετραγωνικών χιλιόμετρων, που η κυριότητά της αμφισβητούνταν εδώ και δεκαετίες στη Θάλασσα του Μπάρεντς.

Πρόσφατα και η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) μπήκε για τα καλά στο «χορό» της διεκδίκησης ενός μεγαλύτερου ρόλου. Ετσι ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Ισλανδίας στην ΕΕ, που, όπως σημειώνουν διεθνή ΜΜΕ, διεξάγονται ασυνήθιστα γρήγορα και χωρίς τις συνήθεις καθυστερήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μάλιστα, ήδη προσδιορίζεται χρονικά ότι το 2012 η Ισλανδία μπορεί να γίνει το 29ο μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Σχετικά με το λόγο, στο οποίον οφείλεται αυτή η «βιασύνη», το γερμανικό τηλεοπτικό κανάλι ARD υποστήριξε πως η Ισλανδία μπορεί να έχει κάτι να προσφέρει στην ΕΕ. Με την ένταξη της Ισλανδίας η ΕΕ θα διευρύνει το ρόλο της στην Αρκτική και στα τεράστια αποθέματα πρώτων υλών της.

«Η ένταξη της Ισλανδίας θα έδινε τη δυνατότητα στην ΕΕ να διαδραματίσει έναν πιο ενεργό ρόλο στην περιοχή της Αρκτικής», σημειώνεται σε ψήφισμα που ενέκρινε πριν λίγο διάστημα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μάλιστα, στο ίδιο ψήφισμα καλούνται οι αρχές της Ισλανδίας «να ξεκινήσουν μια δημόσια συζήτηση για να αντιμετωπισθούν οι ανησυχίες των Ισλανδών σχετικά με την προσχώρηση της χώρας τους στην ΕΕ».

Η έκκληση αυτή δε γίνεται τυχαία. Οι Ισλανδοί δεν εμφανίζονται καθόλου πεισμένοι για την αναγκαιότητα της ένταξης στην ΕΕ, σε αντίθεση με όσα η επίσημη προπαγάνδα διακηρύσσει και στη χώρα μας, πως δηλαδή δήθεν «όλοι τρέχουν να μπουν στην ΕΕ», που δήθεν αποτελεί «μονόδρομο». Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως τουλάχιστον ο μισός πληθυσμός αυτής της χώρας αντιτίθεται στην είσοδο της ΕΕ. Οπως γράφει η ρωσική ειδησεογραφική ηλεκτρονική πύλη «KM», «με την ένταξη στην ΕΕ, η Ισλανδία θα χάσει τον αποκλειστικό έλεγχο πάνω στη θαλάσσια ζώνη αποκλειστικής οικονομικής εκμετάλλευσης των 200 μιλίων, που θα πρέπει να ανοίξει και στα άλλα μέλη της ΕΕ, ιδιαίτερα στους Αγγλους». Κι όπως προσθέτει, η αλιεία σήμερα εκπροσωπεί τα μισά έσοδα από εξαγωγές που κάνει η χώρα και το 70% της αλιείας της Ισλανδίας γίνεται ακριβώς σε αυτή τη ζώνη των 200 ναυτικών μιλίων της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της.

Ωστόσο, σε περίπτωση που η ΕΕ καταφέρει να αναστρέψει τις διαθέσεις των Ισλανδών, τότε θα έχει τρία κράτη στους κόλπους της, την Ισλανδία, τη Φινλανδία και τη Δανία (που κατέχει τη Γροιλανδία), με πρόσβαση στην Αρκτική και στον πλούτο της. (Να σημειωθεί, πάντως εδώ, πως στην ίδια τη Γροιλανδία δυναμώνουν οι τάσεις που ζητούν την ανεξαρτητοποίηση από τη Δανία).

Ηδη από το Νοέμβρη του 2008, η ΕΕ έχει θέσει ζήτημα «ενίσχυσης της πολυμερούς διακυβέρνησης της Αρκτικής», ζητώντας «να καταστεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μόνιμος παρατηρητής στο Αρκτικό Συμβούλιο ώστε να αυξηθεί η συμβολή της», προκειμένου να προωθήσει τα συμφέροντά της μαζί με τις χώρες - μέλη αυτού του Συμβουλίου (ΗΠΑ, Καναδάς, Ρωσία, Δανία, Νορβηγία, Ισλανδία, Σουηδία, Φιλανδία).

Ωστόσο, το παραπάνω Αρκτικό Συμβούλιο, που συγκροτήθηκε το 1996, δεν είναι το μόνο διακρατικό διπλωματικό πεδίο στο οποίο γίνεται προσπάθεια να διευθετηθούν τα ζητήματα της Αρκτικής. Ετσι το Μάη του 2008 ξεχωριστή συνάντηση με θέμα τις εξελίξεις στην Αρκτική πραγματοποίησαν τα 5 κράτη που έχουν απευθείας πρόσβαση στην Αρκτική (Ρωσία, ΗΠΑ, Καναδάς, Νορβηγία, Δανία) και στην οποία δεν προσκλήθηκαν τα άλλα μέλη του Αρκτικού Συμβουλίου. Ενδειξη των παρασκηνιακών διεργασιών που γίνονται.

Από τη μεριά της, η ΕΕ προωθεί τη λεγόμενη «Βόρεια Διάσταση», που προβλέπει τη συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της Ισλανδίας, της Νορβηγίας και της Ρωσίας.

Αρκετές από τις εμπλεκόμενες δυνάμεις, παράλληλα με τις διπλωματικές διεργασίες, δείχνουν τη διάθεσή τους και με στρατιωτικά μέσα να επιβάλλουν τις διεκδικήσεις τους.

Ετσι, πρόσφατα, στις 28 Ιούλη, δύο ρωσικά βομβαρδιστικά αναχαιτίστηκαν από δύο καναδικά καταδιωκτικά αεροσκάφη κοντά στα καναδικά χωρικά ύδατα, όχι μακριά από την Αρκτική, ανακοίνωσε το υπουργείο Αμυνας του Καναδά. «Τα δύο ρωσικά βομβαρδιστικά TU-95 επέστρεψαν στη βάση τους», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο εκπρόσωπος του καναδικού υπουργείου Αμυνας Τζέι Πάξτον. «Βρίσκονταν 250 ναυτικά μίλια από το Γκουζ Μπέι στην επαρχία της Νέας Γης (ανατολικά), σε χωρικά ύδατα καναδικών συμφερόντων», συνέχισε ο Πάξτον. Σύμφωνα με τον ίδιο, από το 2007 πολλά ρωσικά αεροσκάφη αναχαιτίζονται κάθε χρόνο από καναδικά καταδιωκτικά.

Πράγματι, από το 2007 η Ρωσία, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς κατά καιρούς και με κάθε τρόπο δείχνουν τα στρατιωτικά «μπράτσα» τους στην περιοχή της Αρκτικής.

Η Ρωσία, που έχει ξεκινήσει τις υπερπτήσεις αεροσκαφών της πάνω από την Αρκτική, έχει διακηρύξει με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας της, πως μέσα τα επόμενα δέκα χρόνια (το 2020) θα έχει συγκροτήσει ξεχωριστό στρατιωτικό Σώμα για τη διαφύλαξη των συμφερόντων της στην Αρκτική. Ο πρόεδρος της ρωσικής Ακαδημίας Γεωπολιτικών προβλημάτων, στρατηγός Λεονίντ Ιβασόφ, εκτίμησε πρόσφατα στο «Βαλτικό πρακτορείο ειδήσεων» πως οι ΗΠΑ δύσκολα θα αποδεχτούν νομική επίλυση του καθεστώτος της Αρκτικής. «Μια γενικευμένη πολεμική διαμάχη για το ρωσικό πλούτο είναι αναπόφευκτη», δηλώνει ο Ιβασόφ, που καλεί το Κρεμλίνο να αφήσει τις διακηρύξεις και να επιταχύνει το έργο της ανάλογης προετοιμασίας των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Η Ρωσία έχει, κοντά στην περιοχή της Βόρειας Θάλασσας, τα δύο τρίτα του πολεμικού της στόλου, μεταξύ αυτών 14 πυρηνοκίνητα υποβρύχια και δεκάδες πλοία, που ελλιμενίζονται σε πάνω από 15 ναυτικές βάσεις σε όλη την περίμετρο της ακτογραμμής της, καθώς και σημαντικές χερσαίες και αεροπορικές δυνάμεις.

Από τη μεριά του, ο Καναδάς ήδη εγκατέστησε μικρό μόνιμο στρατιωτικό Σώμα (100 αντρών) στην Αρκτική, ενώ πραγματοποιεί στην περιοχή και στρατιωτικά γυμνάσια. Σχεδιάζει δε τον πολλαπλασιασμό της δύναμης του μόνιμου στρατιωτικού Σώματος της Αρκτικής (σε 900 άντρες), την ενίσχυση των ναυτικών δυνάμεών της με 8 νέα πολεμικά πλοία, δίπλα στα 17 παγοθραυστικά που διαθέτει.

Από τη μεριά τους, οι ΗΠΑ διαθέτουν στην περιοχή 3 βάσεις εκτόξευσης πυραύλων. Οπως σημείωσε στην αμερικανική Γερουσία η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον: «Τα ζητήματα της Αρκτικής είναι ένα από τα μακροπρόθεσμα ζητήματα, που θα ασκούν βαθιά επίδραση στο επιχειρηματικό, οικολογικό και ενεργειακό μέλλον μας. Πρέπει να ασχοληθούμε με αυτό ήδη σήμερα». Οπως έχει γίνει γνωστό δόθηκε το «πράσινο φως» στις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ να εξετάσουν τη δημιουργία απομακρυσμένης στρατιωτικής ναυτικής βάσης στην Αρκτική, για υποστήριξη πιθανών στρατιωτικών επιχειρήσεων. Παράλληλα, οι ΗΠΑ, χώρια ή μαζί με το ΝΑΤΟ (που επίσης έχει χαρακτηρίσει την περιοχή ως «στρατηγικής σημασίας»), πραγματοποιούν στρατιωτικές ασκήσεις στην περιοχή, ενώ τα αμερικανικά πυρηνοκίνητα υποβρύχια πραγματοποιούν σε σταθερή βάση περιπολίες στην Αρκτική.

Τα παραπάνω δείχνουν πως οι αρκτικοί ανταγωνισμοί στο πιο ψυχρό σημείο του πλανήτη μας δεν αποκλείεται τα επόμενα χρόνια να λάβουν και «θερμές» διαστάσεις, οδηγώντας σε νέους ιμπεριαλιστικούς πολέμους και αναμετρήσεις.