Μην περιμένετε πολλά πράγματα, μέρες που είναι! Από τη μια οι γιορτές, από την άλλη η νεολαία, ο κυρίως ...πελάτης του κινηματογράφου, να έχει άλλα πιο επείγοντα προβλήματα να λύσει, τα γραφεία διανομής αναγκαστικά παίζουν κατενάτσιο! Τέσσερις, λοιπόν, οι νέες ταινίες τη βδομάδα που αρχίζει σήμερα. Ομως, και καμία να μη δείτε, δε χάλασε ο κόσμος. Ολες είναι αυτό που λέμε ...εμπορικές, για να μην πούμε τίποτ' άλλο χειρότερο!

Η πιο λουστραρισμένη από τις τέσσερις είναι, το δίχως άλλο, η «Αυστραλία», του Μπαζ Λούρμαν. Μεγάλη παραγωγή, γνωστοί πρωταγωνιστές, έρωτας και χριστουγεννιάτικο (ψεύτικο και αποπροσανατολιστικό) αντιρατσιστικό συναίσθημα! Περίπου στο ίδιο μήκος κύματος (πολύ πιο φτωχή παραγωγή όμως) κινούνται και «Τα Κελεπούρια», του Αλφρέντο Ντε Βίγια. Μια οικογένεια λατινοαμερικάνων μεταναστών, που ζει στην Αμερική, μαζεύεται στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι και τα ...λένε (συναισθηματικές κουβέντες στον αέρα)!

Χριστουγεννιάτικη είναι και η κοινωνικο-ερωτική κωμωδία του Ανταμ Σάκμαν, «Ιστορίες για Καληνύχτα»! Τέλος, έχουμε και την άγρια δόση της βδομάδας. Το μεταφυσικό κόμικ του Φρανκ Μίλερ, «The Spirit»!

Να μην ξεχάσουμε, βέβαια, πως στην «Αφαία» της Καλλιθέας συνεχίζεται, μέχρι την 31-12-08, το αφιέρωμα στην Κουβανέζικη Επανάσταση! Πενήντα ταινίες και ντοκιμαντέρ για το νησί του Κάστρο.

Δεν είναι καινούρια συνήθεια να γίνονται ταινίες ... χριστουγεννιάτικες! Το κακό, ωστόσο, έχει παραγίνει! Αυτή η μανία είναι από τη φύση της παγιδευμένη! Τα θέματα αυτών των ...ειδικών ταινιών πρέπει να έχουν τα χαρακτηριστικά της γιορτής. Να είναι ...θρησκευτικά θέματα, θέματα «ευαίσθητα» και «συναισθηματικά». Ακόμα και τα ...κανονικά θέματα πρέπει να βλέπονται χριστουγεννιάτικα! Ετσι, όμως, δε γίνεται τέχνη! Γίνεται σούπα!

«Τα Κελεπούρια», άσχετος τίτλος στα ελληνικά, καταπιάνονται, τελείως επιδερμικά και ...θρησκευτικά, με μια πορτορικανή οικογένεια, δεύτερης γενιάς μεταναστών, που ζει στο Σικάγο! Με αφορμή τα Χριστούγεννα η διασκορπισμένη οικογένεια βρίσκεται στο πατρικό σπίτι! Μετά τις πρώτες χαρές, τις πρώτες θύμησες, σιγά σιγά αρχίζουν τα προβλήματα και έρχονται στην επιφάνεια «σκοτεινές» ατομικές και οικογενειακές στιγμές. Ωστόσο, επειδή υπάρχει αγάπη, και λόγω των ημερών, για να μην ξεχνιόμαστε, τα πράγματα θα καταλήξουν όλα ...δεξιά! Οι σχέσεις, τόσο οι ενδοοικογενειακές όσο και οι ενδοκοινοτικές (γειτονιά Πορτορικανών στο Σικάγο) θα αποκατασταθούν πλήρως! Ακόμα και ο νεαρός που γύρισε ψυχικά τραυματισμένος από το Ιράκ και ήθελε να ξαναγυρίσει πίσω εκεί για να συνεχίσει το ...έργο του, προτίμησε, τελικά, να μείνει στη γειτονιά και να ανοίξει το χασάπικο του πατέρα του που βγήκε στη σύνταξη.

Τα πράγματα, βέβαια, δεν ακούγονται και τόσο άσχημα. Καλό είναι όλα να τελειώνουν καλά, ποιος δεν το θέλει; Το ζήτημα, όμως, είναι ότι τα πράγματα στη ζωή δεν έρχονται ...δεξιά από μόνα τους! Εδώ, λοιπόν, όλα αποκαταστάθηκαν λόγω των ημερών, από θαύμα! Και αυτό, βέβαια, πετάει στον αέρα την ταινία. Την κάνει αναξιόπιστη, χριστουγεννιάτικη. Χριστουγεννιάτικη με την έννοια που δίνουμε στο «χριστουγεννιάτικο» το οποίο έχει ευτελή αξία, αξία μιας χρήσης, κάποιων ημερών χρήσης, στην καλύτερη περίπτωση!

Παίζουν: Τζον Λιγκουιζάμο, Φρέντι Ροντρίγκεζ, Ντέμπρα Μέσινγκ, Αλφρεντ Μολίνα.

Ο,τι είπαμε για το «χριστουγεννιάτικο» στα «Κελεπούρια», γιατί χριστουγεννιάτικες είναι και οι «Ιστορίες για Καληνύχτα», εδώ ισχύει στο τριπλό. Γιατί εδώ δεν έχουμε ούτε καν τα πρόσωπα, σκούρες όμορφες πορτορικανές φάτσες, ούτε καν λατινοαμερικάνικους έρωτες, ούτε καν στενές οικογενειακές σχέσεις. Εδώ έχουμε βορειοαμερικανικά πράγματα! Κυνήγι του δολαρίου και νερόβραστους και ανέραστους έρωτες.

Ωστόσο, εδώ κάπου-κάπου γελάς! Ο κεντρικός ήρωας, ένας παιδοβούβαλος με καλή καρδιά, λέει εξαιρετικές ιστορίες στα μικρά ανίψια του, τα οποία φυλάει όσο λείπει η αδερφή του, τις οποίες ιστορίες ο σκηνοθέτης τις μεταπλάθει σε, πετυχημένες τις περισσότερες φορές, εικόνες! Ετσι ο θεατής από τη μια στιγμή στην άλλη μεταφέρεται από τη σημερινή πεζή πραγματικότητα πότε στην αρχαία Ρώμη, πότε στο Μεσαίωνα και πότε στην άγρια δύση! Και ύστερα πάλι στην πεζή σημερινή πραγματικότητα.

Κωμωδία καταστάσεων, λοιπόν! Η οποία επειδή είναι ...χριστουγεννιάτικη τελειώνει και αυτή ...δεξιά! Αυτή μάλιστα πολύ δεξιά! Αφού φιλιώνει ακόμα και τον στεγνό επιχειρηματία, που ήθελε να γκρεμίσει ένα σχολείο για να χτίσει ξενοδοχείο, με τους απλούς ανθρώπους και τους υπαλλήλους του. Τελειώνοντας η ταινία βρίσκει όλους τους ήρωες, κακούς και καλούς, πολύ καλούς! Τα κινηματογραφικά Χριστούγεννα, τελικά, καταργούν και την πάλη των τάξεων! Μας κάνουν όλους λαμπιονάκια και κουδουνίστρες και μας ζητάνε να στολίσουμε άχρωμα χριστουγεννιάτικα δέντρα!

Παίζουν: Ανταμ Σάντλερ, Κέρι Ράσελ, Γκάι Πιρς, Κόρτνεϊ Κοξ, Ράσελ Μπραντ κ.ά.

(της συνεργάτριάς μας ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΛΑΝΤΖΗ).--

Σε ένα θεσμό με εμφανείς αδυναμίες, δικαίως ασκείται έντονη κριτική. Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης θα έπρεπε να ήταν χώρος καλλιτεχνικών αναζητήσεων και προτάσεων, ιδιαίτερα μάλιστα στις επιλογές ταινιών του διαγωνιστικού τμήματος, από το οποίο θα έπρεπε να βγαίνει και το στίγμα του. Ωστόσο, ακόμα και αυτό το γεμάτο αδυναμίες και χωρίς προσανατολισμό φεστιβάλ είχε, όπως είναι φυσικό, τις λαμπρές αναλαμπές του, τις ευτυχισμένες στιγμές του.

Μια τέτοια ευτυχισμένη περίπτωση ήταν και το αφιέρωμα στον Βρετανό δημιουργό Τέρενς Ντέιβις, ο οποίος έδωσε και μια εξαιρετική διάλεξη. Προβλήθηκαν όλες οι ταινίες του, μαζί και η τελευταία του δουλειά «Για το χρόνο και την πόλη», μια ταινία για τη γενέθλια πόλη του σκηνοθέτη, το Λίβερπουλ. Με ένα μοντάζ αρχειακού υλικού με πλάνα της πόλης από τη δεκαετία του '50, παρακολουθούμε το εργατικό Λίβερπουλ, με τις χαρακτηριστικές τούβλινες πανομοιότυπες κατοικίες, που στις επόμενες δεκαετίες '60 και '70 παραχωρούν τη θέση τους στα μεγάλα συγκροτήματα εργατικών πολυκατοικιών και αργότερα στα σημερινά ψηλά κτίρια τεχνοκρατικής αισθητικής, που αλλάζουν άρδην το τοπίο.

Η απογραφή των μετασχηματισμών της πόλης στο χρόνο εστιάζει και στα σημαντικά δημόσια κτίρια, στα μνημεία και στα αγάλματα, μέσα από μεγάλης διάρκειας πλάνα. Στο οπτικό πεδίο, εκτός από την πλήρη μορφή της αρχιτεκτονικής, καταγράφονται και στιγμές από την καθημερινότητα των κατοίκων της πόλης, στο πέρασμα του χρόνου. Στο ακουστικό πεδίο, οι συμφωνικές μουσικές και τα χορωδιακά μέρη φτιάχνουν μιαν έντονα συγκινησιακή ατμόσφαιρα, που πλαισιώνει την αφήγηση του σκηνοθέτη, με ρήσεις και στίχους σημαντικών ανθρώπων που τον επηρέασαν, αλλά και με προσωπικά του βιώματα, σχολιάζοντας την καταπίεση της Καθολικής Εκκλησίας. Το αποτέλεσμα είναι αριστουργηματικό, εφάμιλλο και άλλων τέτοιων οπτικοακουστικών εγχειρημάτων, όπως το «Κογιανισκάτσι» του Γκόντφρεϊ Ρέτζιο.

Μια άλλη ευτυχισμένη περίπτωση ήταν και η παρουσία του Αργεντίνου Γκουστάβο Σανταολάγια, συνθέτη μουσικής ταινιών, όπως το «Βαβέλ», τα «Ημερολόγια Μοτοσικλέτας», το «Μπρόκμπακ Μάουντεν» και τα «21 Γραμμάρια». Ο Σανταολάγια μας ενημέρωσε για την τελευταία του δουλειά, τη μουσική που συνέθεσε στη νέα ταινία «Οριακή Γραμμή» του Βραζιλιάνου Βάλτερ Σάλες, αλλά και τη συμμετοχή του στην παραγωγή ενός μουσικού ντοκιμαντέρ για το αργεντίνικο ταγκό, το «Καφέ ντε λος Μαέστρος» του Μιγκέλ Κοάν. Η ταινία παρουσιάζει τα μεγαλύτερα ονόματα μουσικών του κλασικού ρεπερτορίου του ταγκό, από τις δεκαετίες του '40 και του '50, που βρίσκονται ακόμα εν ζωή, και παρά τη μεγάλη τους ηλικία, κάποιοι άνω των 80 ετών, συγκεντρώθηκαν για μια συναυλία στο φημισμένο Τεάτρο Κολόν του Μπουένος Αϊρες. Το ντοκιμαντέρ αρχικά καταγράφει αποσπάσματα από τις πρόβες των μουσικών, αφήνοντάς τους να μιλάνε ελεύθερα μπροστά στην κάμερα, αποτυπώνοντας την απίστευτη ζωντάνια και το αστείρευτο πάθος τους για τη μουσική. Βλέπουμε εν ώρα δημιουργικού πυρετού κάποιους δεξιοτέχνες να παίζουν μπαντονεόν, κάποιους μαέστρους να συγχρονίζουν τα διαφορετικά μέλη της ορχήστρας, ακούμε τα αστεία και τις ιστορίες τους, μα πάνω από όλα την υπέροχη αυτή μουσική, γεμάτη πάθος και έντονα συναισθήματα.

Παράλληλα, με όψεις του σύγχρονου Μπουένος Αϊρες, παρατηρούμε στις μεγάλες αίθουσες χορού ανθρώπους που στροβιλίζονται ακατάπαυστα στους ρυθμούς του ταγκό, σήμα κατατεθέν για την κουλτούρα ενός ολόκληρου λαού. Ζευγάρια όλων των ηλικιών και συνδυασμών επιδεικνύουν με περηφάνια τη χορευτική τους δεινότητα, αφήνοντας το πάθος να οδηγήσει τις πολύπλοκες φιγούρες τους. Η ηλικία εκεί δεν παίζει κανένα ρόλο, αφού ο ρυθμός και ο χορός είναι βαθιά ριζωμένα στη λαϊκή τους παράδοση, και εκφράζονται με έναν από τους πιο αισθησιακούς χορούς.

Στη διάλεξη που έδωσε στα πλαίσια του Φεστιβάλ, ο Σανταολάγια αποκάλυψε ότι ποτέ δεν κατάφερε να διαβάσει ή να γράψει μουσική σε παρτιτούρες. Από μικρή ηλικία γράφει δικά του τραγούδια και φτιάχνει μικρά συγκροτήματα, βασιζόμενος στο μουσικό του αυτί, ενώ τόνισε ιδιαίτερα πως η μουσική είχε πάντα μεγάλη σχέση με τις πνευματικές του αναζητήσεις.

Σχετικά με τις τεχνικές του, μας πληροφόρησε ότι συνθέτει τη μουσική πριν γυριστεί η ταινία, με οδηγό το σενάριο, ενώ επιλέγει μουσικά όργανα που δε γνωρίζει πώς παίζονται, επιδιώκοντας να ανακαλύψει μέσα από την απειρία του διαφορετικά ακούσματα. Για τον Γκουστάβο Σανταολάγια, η μουσική πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ, καθώς μπορεί να καταστρέψει ή να βελτιώσει μια σκηνή. Θεωρεί πως η χρήση των παύσεων στη μουσική μιας ταινίας είναι εξαιρετικά σημαντική καθώς οι σιωπές «τραβούν» το θεατή μέσα στην ταινία.

Ο Γκουστάβο Σανταολάγια στάθηκε ιδιαίτερα γενναιόδωρος προς το κοινό του, όταν στο τέλος της διάλεξης μας έπαιξε ζωντανά στην κιθάρα του μελωδίες από τη συγκινητική μουσική της ταινίας «Μπρόκμπακ Μάουντεν», μαγεύοντας κυριολεκτικά το πολυπληθές ακροατήριο.

Αλλά και η Ελλάδα είχε τις ευτυχισμένες στιγμές της. Ηταν η προβολή του ντοκιμαντέρ «Μακρόνησος», του Ηλία Γιαννακάκη και της Εύης Καραμπάτσου, το οποίο βασίζεται στις απίστευτες μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν στο κολαστήριο κατά την περίοδο 1947-1952, και βρίσκονται ακόμα στη ζωή. Οι αφηγήσεις τους χρειάζονται γερό στομάχι. Εντυπωσιάζει, όμως, η αποστασιοποιημένη γλυκύτητα που επιλέγουν μερικοί, για να εξιστορήσουν τις πιο φριχτές εμπειρίες της ζωής τους, επιβεβαιώνοντας το μεγαλείο των ανθρώπων που τόλμησαν να αντισταθούν, πληρώνοντας με απάνθρωπα βασανιστήρια την πολιτική τους ακεραιότητα.

Η κάμερα περιδιαβαίνει τους στοιχειωμένους εκείνους χώρους, ενώ αρκετές φορές το κολαστήριο περιγράφεται μέσα από τις ζωγραφιές των κρατουμένων, ως βιωμένη και τεκμηριωμένη καταγραφή των γεγονότων. Το σκληρό αυτό ντοκιμαντέρ θίγει και το πολύ λεπτό θέμα της «δήλωσης μετανοίας» και τις συνέπειες μιας τέτοιας πράξης, αφού στις δύσκολες εκείνες εποχές, ο αποκλεισμός και η απομόνωση αυτών που υπέκυπταν ήταν δεδομένα. Οι ανατριχιαστικές αυτές μαρτυρίες, ακόμα και μετά από μισό αιώνα, αποτελούν ένα τεκμήριο ηθικής στάσης και ανεπανάληπτης συντροφικότητας, παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

Αλλο ένα πραγματικά αξιόλογο ντοκιμαντέρ είναι το «Μάνος Χατζιδάκις - Είδωλο στον καθρέφτη», του Δημήτρη Βερνίκου, που μας προσφέρει μια ολοκληρωμένη περιγραφή της πορείας του μεγάλου συνθέτη, μέσα από φωτογραφικό και αρχειακό υλικό από τη ζωή του, καθώς και υλικό από τις κινηματογραφικές δουλειές και τις θεατρικές παραστάσεις. Η ταινία είναι γεμάτη από τις αξέχαστες μελωδίες της ευαίσθητης μουσικής του, προσφέροντας ένα ιδιαίτερα συγκινητικό αποτέλεσμα.

Ο σκηνοθέτης προλόγισε στο κοινό την ταινία και εξήγησε ότι χρειάστηκε οκτώ χρόνια για να καταλήξει στη σημερινή της μορφή, τονίζοντας πως έχει ακόμα στη διάθεσή του μεγάλη ποσότητα έτοιμου, μονταρισμένου υλικού, που δεν μπόρεσε να συμπεριλάβει εδώ.

Κλείνουμε αυτό το σύντομο σημείωμα με την εμπνευσμένη ταινία του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου, «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη». Πρόκειται για ένα σοβαρό δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ για μια φανταστική συνάντηση ανάμεσα σε δύο σημαντικές προσωπικότητες, τον Κώστα Καβάφη και τον Φερνάντο Πεσόα.

Η ταινία ή είναι τόσο κακή ή είναι τόσο καλή, που το γραφείο διανομής δεν μπήκε στον κόπο να μας τη δείξει! (Κάποιες φήμες λένε πως και στην Αμερική δεν τη δείχνουν στους κριτικούς. Προτιμούν να υπάρχει μυστήριο, μέχρι να βγει στις αίθουσες).

Ομως, επειδή δε θέλουμε να τρέφετε αυταπάτες, πως, ενδεχομένως, να έχετε να κάνετε με κελεπούρι, σας ενημερώνουμε πως αν μπείτε στην αίθουσα θα βρεθείτε «μπροστά σε έναν αστυνομικό, ο οποίος σκοτώθηκε εν ώρα εργασίας και επιστρέφει στα εγκόσμια με υπερφυσικές δυνάμεις, με μοναδικό σκοπό να πολεμήσει ενάντια σε όλες τις δυνάμεις του κακού που πολιορκούν την πόλη», λέει το δελτίο Τύπου! Εδώ με απλούς αστυνομικούς και δε βρίσκεις άκρη, αντιλαμβάνεστε τι υπερβολές και τι αυθαιρεσίες θα κάνει ετούτος!

Παίζουν: Σκάρλετ Γιόχανσον, Σάμουελ Λ. Τζάκσον, Εύα Μέντες, Γκάμπριελ Μακτ.