Στη δικομματική αντιπαλότητα μπήκαν και τα πρόσφατα αποτελέσματα των εκλογών στην Πορτογαλία, που πραγματοποιήθηκαν την προηγούμενη Κυριακή. Οπως είναι γνωστό, στις εκλογές νικητής αναδείχτηκε το Σοσιαλιστικό Κόμμα που συγκέντρωσε το 45% των ψήφων, ενώ το κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό, υπέστη καθίζηση, καθώς συγκέντρωσε μόλις το 28% των ψήφων. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των πορτογαλικών εκλογών, για την ελληνική πολιτική σκηνή, δεν εξαντλήθηκε αυτή τη φορά μόνο στις γνωστές κορόνες, που μας έχουν συνηθίσει τα κόμματα του δικομματισμού, κάθε φορά που το «αδελφό» ευρωπαϊκό κόμμα κερδίζει ή χάνει κάποια εκλογική μάχη. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, αυτή τη φορά, ήταν ότι το ΠΑΣΟΚ επιδιώκει να συνδέσει τη νίκη των σοσιαλιστών με τη δημοσιονομική απογραφή, που πραγματοποίησε η κυβέρνηση Μπαρόζο το 2002, για τα πεπραγμένα της σοσιαλιστικής κυβέρνησης Γκουτιέρες την οποία διαδέχτηκε.

Απογραφή, η οποία εμφάνισε δημοσιονομικό έλλειμμα υψηλότερο από το 4% του ΑΕΠ, παραπομπή της Πορτογαλίας στη διαδικασία περί υπερβολικού δημοσιονομικού ελλείμματος, κάτι που χρησιμοποιήθηκε σαν πρόσχημα από τη νέα κυβέρνηση, για την επιβολή σκληρών μέτρων λιτότητας σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων. Κατά την ερμηνεία ΠΑΣΟΚ, η απογραφή και η σκληρή λιτότητα που την ακολούθησε, είχε ως συνέπεια τη συντριβή της σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης στις πρόσφατες εκλογές.

Είναι προφανής η προσπάθεια σύνδεσης των εξελίξεων στην Πορτογαλία, με όλα όσα συντελούνται τον τελευταίο χρόνο στην Ελλάδα. Κι αυτό, γιατί και εδώ η κυβέρνηση της ΝΔ πραγματοποίησε δημοσιονομική απογραφή, η οποία οδήγησε σε αναθεώρηση όλων των στοιχείων για το δημόσιο χρέος και το έλλειμμα από το 1997 έως και το 2004, που την ευθύνη διακυβέρνησης της χώρας είχε το ΠΑΣΟΚ. Και σε λιγότερο από ένα μήνα από σήμερα, έως την 21 Μάρτη η κυβέρνηση θα πρέπει να υποβάλει στις Βρυξέλλες το επικαιροποιημένο πρόγραμμα σταθερότητας, με μέτρα μείωσης του ελλείμματος έως το τέλος του 2006. Αρα, κατά το ΠΑΣΟΚ πάντα, οι εξελίξεις στην Πορτογαλία δείχνουν το δρόμο των εξελίξεων και στην Ελλάδα... Η ήττα των Σοσιαλδημοκρατών στην Πορτογαλία, αποτελεί ίσως, αυτό θέλει να πει το ΠΑΣΟΚ, το προοίμιο της ήττας και της ΝΔ - η οποία αντιγράφει τις πρακτικές του αδελφού κόμματος - και της επανόδου των εδώ σοσιαλιστών στην εξουσία.

Φυσικά, πρόκειται για ερμηνεία των πορτογαλικών δρώμενων, η οποία κινείται στενά στα πλαίσια του δικομματισμού. Από τη μια πλευρά το ΠΑΣΟΚ θέλει να πάρει τη ρεβάνς από την κυβέρνηση της ΝΔ, επειδή εξέθεσε την κυβέρνηση Σημίτη με τη δημοσιονομική απογραφή. Από την άλλη όμως, που είναι και το πιο ουσιαστικό, η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ επιδιώκει να εγκλωβίσει τα λαϊκά στρώματα, στέλνοντας το μήνυμα ότι η κάθε λύση, είναι εφικτή μόνο μέσα στα πλαίσια του δικομματισμού και ότι σε κάθε περίπτωση το δίλημμα είναι πάντα ΠΑΣΟΚ ή ΝΔ. Με τον τρόπο αυτό, επιδιώκει να εμποδίσει την εκδήλωση ριζοσπαστικών εξελίξεων, οι οποίες θα κινούνται έξω από τα πλαίσια του κυρίαρχου σήμερα δικομματισμού και θα θέτουν σε αμφισβήτηση βασικές πολιτικές επιλογές του συστήματος, το ίδιο το σύστημα.

Το ερμηνευτικό σχήμα που προσπάθησε να δώσει το ΠΑΣΟΚ για τις εξελίξεις στην Πορτογαλία, αλλά και οι θέσεις από την πλευρά της σημερινής κυβέρνησης - για όλα έφταιγε η κυβέρνηση Γκουτιέρες που αύξησε τα δημόσια ελλείμματα - κινούνται σε αρκετά επιφανειακά νερά. Γιατί δεν είναι δυνατό οι οικονομικές σχέσεις να κινούνται μεταξύ απογραφών, καλών και κακών διαχειριστών. Από τα ίδια τα στοιχεία των διεθνών οργανισμών, προκύπτει ότι το κυρίαρχο στην Πορτογαλία, μετά το 2000, δεν ήταν η δημοσιονομική απογραφή και η καλή ή κακή διαχειριστική ικανότητα των σοσιαλιστών ή των σοσιαλδημοκρατών, αλλά η οικονομική κρίση. Κρίση, η οποία στην εξωτερική της μορφή εκδηλώθηκε με πτώση του ΑΕΠ, περιορισμό της ζήτησης, υποχώρηση των επενδύσεων, μείωση των εξαγωγών και των εισαγωγών της χώρας.

Η οικονομική κρίση ήταν αυτή που έβαλε τη σφραγίδα της στις οικονομικές, αλλά και πολιτικές, εξελίξεις των επόμενων χρόνων στη χώρα της Ιβηρικής χερσονήσου.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ:

Πρώτον, το ΑΕΠ της Πορτογαλίας, ενώ την περίοδο 1998 - 2000 κινήθηκε με ρυθμούς 3,5%, 3% και 3,7%, στη συνέχεια υποχώρησε:

• Το 2001 στο 1,6%
• Το 2002 στο 0,5%
• Το 2003 στο 0,3%.

Δεύτερον, οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου το 2001 αυξήθηκαν κατά 0,1%, ενώ τα δύο επόμενα χρόνια υποχώρησαν κατά 5,2% και 2,4%.

Τρίτον, η ιδιωτική κατανάλωση, η οποία την τριετία 1998 - 2000 αυξήθηκε με ρυθμούς 4% και 5%, το 2001 - 2003 αυξήθηκε αναιμικά μεταξύ 0,5% και 1,2%.

Από τα ίδια τα στοιχεία, λοιπόν, προκύπτει ότι την περίοδο 2001 - 2003 η πορτογαλική οικονομία βρέθηκε σε ύφεση, περίοδος η οποία κάλυψε τόσο την κυβέρνηση των Σοσιαλιστών, οι οποίοι κυβέρνησαν μέχρι το Μάρτη του 2002, όσο και την κυβέρνηση των Σοσιαλδημοκρατών που τους διαδέχτηκαν. Είναι τόση η πρεμούρα των «αντίπαλων» κομμάτων, να πλήξουν ο ένας τον άλλο, ώστε κλασικά οικονομικά φαινόμενα, όπως αυτό της οικονομικής ύφεσης, προσπαθούν να τα ερμηνεύσουν με τις καλές ή κακές διαχειριστικές ικανότητες της μιας ή της άλλης κυβέρνησης.

Από εκεί και πέρα, βέβαια, είναι υπό εξέταση το ζήτημα, αν το σκληρό πακέτο μέτρων της κυβέρνησης Μπαρόζο (που περιλάμβανε πάγωμα μισθών, απολύσεις υπαλλήλων, κατάργηση φορέων, σκληρά μέτρα για την αγορά εργασίας, αύξηση του ΦΠΑ), περιέπλεξε περισσότερο την κατάσταση και βάθυνε την ύφεση. Κάτι που είναι πολύ πιθανό, δεδομένου ότι τα μέτρα είχαν ως αποτέλεσμα τη δραστική μείωση των λαϊκών εισοδημάτων και τον περιορισμό της ζήτησης. Η εξέλιξη αυτή, όμως, δεν έχει καμία σχέση με τις απόψεις, οι οποίες επιχειρούν να εμφανίσουν σαν αιτία της ύφεσης τη δημοσιονομική απογραφή.

Αν σήμερα η Πορτογαλία προσφέρεται σαν αρνητικό παράδειγμα, δε συνέβαινε το ίδιο 10 χρόνια πριν, όταν οι αστοί οικονομολόγοι, εντυπωσιασμένοι από τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, μιλούσαν για το πορτογαλικό θαύμα. Προέτρεπαν, μάλιστα, τους Ελληνες εργαζόμενους να κάνουν θυσίες, ώστε να γίνει η Ελλάδα Πορτογαλία...

Οι αστοί γυρολόγοι ψάχνουν για χώρες «πρότυπα» καπιταλιστικής ανάπτυξης, στα οποία θα πρέπει να μοιάσουμε σαν χώρα. Στο παρελθόν ήταν οι ασιατικές τίγρεις, οι οικονομίες των οποίων κατέρρευσαν από την οικονομική κρίση, που εκδηλώθηκε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '90. Ακολούθησε η Πορτογαλία, όπου και εδώ το θαύμα αποδείχτηκε κάλπικο και σήμερα μας προβάλλουν σαν οικονομικό πρότυπο το κατασκεύασμα των πολυεθνικών που ακούει στο όνομα «ιρλανδικό θαύμα». Οταν θα χρεοκοπήσει και αυτό θα δούμε τι άλλο θα βρουν...

Πάντως, σε ό,τι αφορά συγκρίσεις Ελλάδας - Πορτογαλίας, αυτές μπορούν να γίνουν, αλλά σε διαφορετική βάση. Πρόκειται για τις δύο πιο φτωχές χώρες της ΕΕ των «15». Από την άποψη των πραγματικών οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων, η προσχώρηση στην ΕΕ υπήρξε τραυματική για τα λαϊκά στρώματα και της Ελλάδας και της Πορτογαλίας. Θα πρέπει μάλιστα να σημειωθεί, πως η οικονομική ενίσχυση που δόθηκε από τα Κοινοτικά ταμεία, όχι μόνο λεηλατήθηκε από την άρχουσα τάξη των δύο χωρών, αλλά και συνοδεύτηκε με σκληρά προγράμματα λιτότητας, υπονόμευση του δημόσιου χαρακτήρα των συστημάτων Παιδείας, Υγείας, Ασφάλισης και Συντάξεων.

Την ανταγωνιστική πίεση που δέχονται από χώρες με ισχυρή και μακροχρόνια οικονομική παράδοση και με αυξημένη παραγωγική ικανότητα, οι κυβερνήσεις των δύο χωρών, επιδιώκουν να τη μεταφέρουν στους εργαζόμενους, οι οποίοι θα πρέπει να κάνουν θυσίες για να αυξήσουν την εθνική ανταγωνιστικότητα. Ετσι, ως όρος ύπαρξης των δύο πιο φτωχών χωρών στην ΕΕ σήμερα προβάλλει η όσο το δυνατό μεγαλύτερη εξαθλίωση των εργαζομένων. Και την πολιτική αυτή την υπηρετούν και οι κεντροδεξιές και οι κεντοαριστερές κυβερνήσεις. Και ο Γκουτιέρες και ο Μπαρόζο. Αυτή είναι η πραγματική βάση σύγκρισης της Ελλάδας και της Πορτογαλίας, η οποία φέρνει το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ στην ίδια όχθη, όπου και πραγματικά είναι.