Ομως, όταν τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, εκτρέπονται από τον κοινωνικό τους ρόλο, τον πραγματικό χαρακτήρα και την αποστολή τους. Μπαίνουν στη λογική να πουλούν «υπηρεσίες» (διδασκαλία, τεχνογνωσία, έρευνα, κτλ.) με σκοπό να αποκομίσουν κέρδη κι όχι να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της επιστήμης και στην παραγωγή αποφοίτων που είναι ολοκληρωμένοι επιστήμονες, ικανοί να παίξουν το ρόλο τους στην κοινωνία. Το κέρδος σπρώχνει τα ιδρύματα να κάνουν πιο «ελκυστικές» τις υπηρεσίες τους για τους «πελάτες», δηλαδή να κάνουν πιο εύκολη (χαμηλής ποιότητας) τη γνώση για τους φοιτητές και να φροντίζουν ώστε οι συνεργασίες τους με τις επιχειρήσεις να είναι όσο το δυνατόν πιο προσοδοφόρες για τις επιχειρήσεις.

Το χειρότερο είναι ότι, στο άμεσο μέλλον, λόγω της υποχρηματοδότησης των ιδρυμάτων και της επιβολής της «αξιολόγησης», τα ιδρύματα θα είναι αναγκασμένα να λειτουργούν μόνο με τον παραπάνω τρόπο προκειμένου να επιβιώσουν! Γιατί όπου έχει εφαρμοστεί η αξιολόγηση δείχνει ότι τα ιδρύματα που δε συμμορφώνονται οδηγούνται ακόμα και στο κλείσιμο.

Ηδη τα πανεπιστήμια της χώρας έχουν προβεί στην ίδρυση Εταιριών Διαχείρισης των πόρων και της περιουσίας τους, οι οποίες λειτουργούν ως ΑΕ. Τα έσοδά της η κάθε Εταιρία Διαχείρισης τα εντάσσει σε δικό της προϋπολογισμό (ξέχωρο από τον τακτικό προϋπολογισμό του ιδρύματος), που δεν ελέγχεται από τα εκλεγμένα συλλογικά όργανα του πανεπιστημίου ή του ΤΕΙ.

Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου η Εταιρία Διαχείρισης καρπώνεται, μεταξύ άλλων, τα ενοίκια από τις εστίες και τα κυλικεία. Εφευρίσκει δηλαδή άλλον ένα τρόπο για να κάνει οικονομική αφαίμαξη στους φοιτητές. Αντίστοιχα, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στην ευθύνη της εταιρίας έχουν δοθεί και οι αίθουσες τελετών του ιδρύματος, ο πανεπιστημιακός ξενώνας, τα κυλικεία καθώς και ο σταθμός αυτοκινήτων. Σ' αυτήν την γκάμα «πόρων αξιοποίησης» εντάχτηκε προσφάτως και η πανεπιστημιακή κατασκήνωση στο Ποσείδι της Χαλκιδικής, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο επιβολής μεγαλύτερων ενοικίων για τους επισκέπτες αλλά και για τους φοιτητές (για τους οποίους μέχρι σήμερα ήταν δωρεάν).

Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση της επιχειρηματικής δράσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, που αναπτύσσεται με το περίβλημα της «αλληλεπίδρασης πανεπιστημίου και κοινωνίας». Το ίδρυμα έφτιαξε, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου, το «Τεχνολογικό και Επιστημονικό Πάρκο Ηπείρου» (ΤΕΠΗ). Πρόκειται για ένα χώρο που ανήκει στο πανεπιστήμιο και φιλοξενεί επιχειρήσεις, οι οποίες, σύμφωνα με τους στόχους του πάρκου, «θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη της περιοχής καθώς θα γίνει δυνατή η σύνδεση του πανεπιστημίου με την αγορά»! Για τα επόμενα 25 χρόνια η διοίκηση και η ευθύνη του ΤΕΠΗ ανήκουν σε ΑΕ, με τη συμμετοχή καθηγητών στο Διοικητικό Συμβούλιο, χωρίς ωστόσο το πανεπιστήμιο να μπορεί να αξιοποιήσει τους χώρους αυτούς. Σ' αυτήν την κατεύθυνση εντάσσεται και η ίδρυση από το πανεπιστήμιο του «Κέντρου Τηλεματικής Ηγουμενίτσας», το οποίο συνδέεται επιχειρηματικά με το πανεπιστήμιο μέσω του Ειδικού Λογαριασμού Ερευνας του Πανεπιστημίου.

Το τρένο των αναδιαρθρώσεων τρέχει να προλάβει και το ΤΕΙ Αθήνας, έχοντας στα σκαριά εταιρία με την επωνυμία «Μονάδα Υπηρεσιών Εκπαίδευσης, Τεχνολογίας και Ερευνας». Η εταιρία έχει στόχο τη διαφήμιση των υπηρεσιών που παρέχει το ΤΕΙ προς «τρίτους» (όπου «τρίτοι» σημαίνει κατά κύριο λόγο ιδιώτες).

Συνδυάζοντας την επιχειρηματική δράση με την παροχή ληξιπρόθεσμης κατάρτισης, πολλά ιδρύματα (Αριστοτέλειο, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο) έχουν ιδρύσει Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ). Πουλάνε, δηλαδή, γνώσεις κατάρτισης και πρόσκαιρων δεξιοτήτων σε αποφοίτους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Υπάρχουν ακόμα περιπτώσεις όπου πανεπιστήμια και ΤΕΙ αξιοποιούν τις υποδομές και την εκπαιδευτική - επιστημονική τους πείρα για να παρέχουν «πιστοποίηση γνώσεων» σε συγκεκριμένα αντικείμενα. Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, σε συνεργασία με ιδιωτική εταιρία, διοργανώνει σεμινάρια και εξετάσεις πιστοποίησης γνώσεων ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αντίστοιχα στο ΤΕΙ Ηπείρου γίνονται σεμινάρια «πιστοποίησης» για ασφαλιστές, σε συνεργασία με ασφαλιστικές εταιρίες. Ετσι, πέρα από το οικονομικό όφελος που έχουν τα ιδρύματα και οι εταιρίες από τα δίδακτρα και τα εξέταστρα των σεμιναρίων, παίζουν και πρωτοπόρο ρόλο στις αναδιαρθρώσεις, που μετατρέπουν τη στέρεη και ολοκληρωμένη μόρφωση σε κομματιασμένη κατάρτιση.

Για να επιτευχτεί η μεγαλύτερη δυνατή διαπλοκή επιχειρήσεων και πανεπιστημίων, τα τελευταία ανοίγουν διάπλατα τις πόρτες τους στην ιδιωτική χρηματοδότηση, μέσω των Ειδικών Λογαριασμών Ερευνας.

• Σύμφωνα με τα πεπραγμένα του Ειδικού Λογαριασμού του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθήνας (ΓΠΑ), της περιόδου 1999-2000, η ιδιωτική χρηματοδότηση έρευνας στο ΓΠΑ έφτανε περίπου το 20%
• Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων υλοποίησε την τελευταία πενταετία 150 συνεργασίες για ερευνητικά προγράμματα με ιδιωτικές επιχειρήσεις
• Στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ), η έκθεση του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Ερευνας για το 2004 αναφέρει ότι 135 έργα υλοποιήθηκαν απευθείας από τον ιδιωτικό τομέα και 104 από κρατική χρηματοδότηση και χρηματοδοτήσεις της ΕΕ
• Στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς το 14% από τα ερευνητικά προγράμματα που διαχειρίζεται ο Ειδικός Λογαριασμός επιχορηγείται απευθείας από ιδιωτικές εταιρίες, ενώ τα έσοδα από τα μεταπτυχιακά (δηλαδή τα δίδακτρα που πληρώνουν οι φοιτητές) αγγίζουν το 31% των συνολικών εσόδων του Ειδικού Λογαριασμού.

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που τα πανεπιστήμια ανοίγουν τις πόρτες τους στις επιχειρήσεις, ουσιαστικά για να τις διαφημίσουν! Ημερίδες με χορηγούς εταιρίες, «ημέρες καριέρας», πρόσληψη φοιτητών μέσω των «Γραφείων Διασύνδεσης» των πανεπιστημίων με όρους πρακτικής άσκησης ή «απόκτησης εργασιακής εμπειρίας» είναι κάποιες από τις μορφές που αξιοποιούν οι επιχειρήσεις για να αντλήσουν το εργατικό δυναμικό που επιθυμούν. Και αυτή την επιδίωξη των επιχειρήσεων για φθηνό εργατικό δυναμικό τα ιδρύματα τη διευκολύνουν με κάθε τρόπο!