Την Πέμπτη 31 Δεκέμβρη του 1998 σε μια πανηγυρική συνεδρίαση της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας, «κλειδώθηκαν» τα εθνικά νομίσματα των 11 χωρών -μελών που συμμετείχαν στην πρώτη ταχύτητα της ΟΝΕ. Επρόκειτο για τις χώρες: Βέλγιο, Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες (Ολλανδία), Αυστρία, Πορτογαλία και Φινλανδία. Στην πραγματικότητα το «κλείδωμα» σημαίνει ότι για τις χώρες αυτές και παρά το γεγονός ότι το ΕΥΡΩ δεν υπάρχει σε νομίσματα, αλλά παραμένει λογιστικό χρήμα, από την 1η του Γενάρη του 1999 το ΕΥΡΩ ήταν ουσιαστικά το ενιαίο τους νόμισμα. Οι ισοτιμίες, με βάση τις οποίες καθορίστηκαν οριστικά οι τιμές μετατροπής κάθε νομίσματος, φαίνονται στο σχετικό πίνακα. Η ισοτιμία της δραχμής που φιγουράρει στον ίδιο πίνακα, αποφασίστηκε στις 15 του Γενάρη του 2000 και επικυρώθηκε στις 19 του Ιούνη, όταν οι «εταίροι» είπαν το «ναι» στην ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ.

Η μεταβατική περίοδος για την καθιέρωση του ΕΥΡΩ, στις χώρες της πρώτης φάσης, έχει ξεκινήσει από την 1η του Γενάρη του 1999 και θα διαρκέσει μέχρι και την 31 του Δεκέμβρη του 2001. Σ' αυτή την περίοδο θα πρέπει το κάθε κράτος- μέλος να πάρει τα απαιτούμενα μέτρα για την οριστική και πλήρη μεταβίβαση ολόκληρης της οικονομίας τους στο ΕΥΡΩ, αρχίζοντας από ζητήματα που συνδέονται με τις διπλές αναγραφές των τιμών σε τιμολόγια εμπορευμάτων και υπηρεσίες και φτάνοντας σε θέματα προσαρμογής των ηλεκτρονικών συστημάτων και των δικτύων επικοινωνίας. Η μεταβατική περίοδος για την Ελλάδα-δηλαδή την κατάργηση της δραχμής και την αντικατάστασή της από το Ευρώ- ξεκινάει από αύριο 1η Γενάρη του 2001.

Αυτό σημαίνει ότι από αύριο:

• Το ευρώ καθίσταται επίσημο νόμισμα και στην Ελλάδα, αν και θα υπάρχει μόνο ως λογιστικό χρήμα
• Ισχύει η αμετάκλητα καθορισμένη ισοτιμία των 340,750 δραχμών ανά ΕΥΡΩ, με βάση την οποία το ευρώ αντικαθιστά τη δραχμή
• Η δραχμή αποτελεί υποδιαίρεση του ΕΥΡΩ μέχρι την τελευταία μέρα του χρόνου και χρησιμοποιείται στις συναλλαγές μέχρι και τις 28 του Φλεβάρη του 2002.

Στα τέλη του 2001 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τα κράτη - μέλη έχουν τη δυνατότητα να τροφοδοτήσουν τις τράπεζες και τις μεγάλες εμπορικές εταιρίες με χαρτονομίσματα και κέρματα του ΕΥΡΩ.

Από την πρώτη του Γενάρη του 2002 θα αρχίσει η τελική φάση της πλήρους εισαγωγής του ΕΥΡΩ ως αποκλειστικού, ενιαίου νομίσματος των χωρών - μελών της ζώνης της ΟΝΕ και της οριστικής απόσυρσης των μέχρι σήμερα εθνικών νομισμάτων.

Συγκεκριμένα το 2002:

• Την 1η του Γενάρη θα αρχίσει η κυκλοφορία χαρτονομισμάτων και κερμάτων του ΕΥΡΩ. Θα πρόκειται για χαρτονομίσματα των 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 ΕΥΡΩ, κέρμα του 1 και των 2 ΕΥΡΩ και 6 ακόμα κέρματα μικρότερης αξίας.
• Οι συναλλαγές θα γίνονται στο νέο νόμισμα, παράλληλα με τις όποιες συναλλαγές θα συνεχίσουν να διεξάγονται σε εθνικό νόμισμα.
• Αρχίζει η απόσυρση των τραπεζογραμματίων και των κερμάτων των εθνικών νομισμάτων. Οσα νομίσματα φτάνουν στις τράπεζες δε θα ξανακυκλοφορούν στην αγορά.
• Θα ολοκληρωθεί η μετάβαση της δημόσιας διοίκησης στο ΕΥΡΩ.
• Ολες οι λογιστικές πράξεις θα γίνονται και θα απεικονίζονται αποκλειστικά σε ΕΥΡΩ.
• Η τελευταία μέρα του Φλεβάρη του 2002, η 28η, έχει οριστεί ως η τελευταία δυνατή ημερομηνία διενέργειας συναλλαγών σε εθνικά νομίσματα και άρα λήξη της περιόδου διπλής κυκλοφορίας.
• Από την 1η Μάρτη του 2002 το σύνολο των πράξεων και των συναλλαγών, σε όλες τις 12 χώρες - μέλη, θα γίνονται αποκλειστικά σε ΕΥΡΩ.
• Από το Μάρτη και μέχρι την ημερομηνία που θα καθοριστεί από την Τράπεζα της Ελλάδας, όσοι εξακολουθούν να έχουν δραχμές θα μπορούν να τις αλλάζουν με ΕΥΡΩ μόνο σε τράπεζες. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι πριν λίγες μέρες ο Γ.Παπαντωνίου προσδιορισε το διάστημα που οι δραχμές θα ανταλλάσσονται στις τράπεζες με ΕΥΡΩ σε «μια δεκαετία».

Βέβαια, όλα τα παραπάνω αποτελούν το μέχρι και αυτή τη στιγμή χρονοδιάγραμμα που έχει θέσει η Επιτροπή της ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Τα ζητήματα που ενδεχόμενα στην πορεία του νέου χρόνου θα επανεξεταστούν, μάλλον δεν έχουν εκλείψει. Οπως για παράδειγμα η καταληκτική ημερομηνία απόσυρσης των εθνικών νομισμάτων, που το καλοκαίρι υπολογιζόταν πως θα είναι ο Ιούλης του 2002 και στην πορεία η ημερομηνία επανακαθορίστηκε για το τέλος του Φλεβάρη. Αλλωστε, καλό είναι να μην μας διαφεύγει το γεγονός ότι ορισμένες από τις «κορυφές» των οικονομολόγων του καπιταλισμού έχουν διατυπώσει προβληματισμούς, σύμφωνα με τους οποίους το εγχείρημα της ΟΝΕ θα καταρρεύσει πριν καν ανατραπεί από την πάλη των εργαζομένων που θα θίγονται από αυτή. Μία από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις ο νομπελίστας Μίλτον Φρίντμαν που περί τα μέσα του 1998 έλεγε πως «δε θα έβαζα στοίχημα τη ζωή μου ότι το ΕΥΡΩ θα υπάρξει». Μια εκτίμηση η οποία σαφώς δε στηριζόταν στα τεχνικά ζητήματα της εισαγωγής του ενιαίου νομίσματος στην ΕΕ, αλλά στη διαπίστωση ότι «το ΕΥΡΩ θα οδηγήσει σε μια λιγότερο ευημερούσα Ευρώπη»...

Σε καθεστώς... διπλής αναγραφής μάς οδηγεί το «έμπα» του 2001, σε ό,τι αφορά τις συναλλαγές μας στην αγορά, ή τις δοσοληψίες μας με διάφορες υπηρεσίες του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.

Οι περισσότεροι ίσως δεν έχουν προσέξει ακόμα, ότι εδώ και αρκετούς μήνες, οι ΔΕΚΟ για παράδειγμα, στους λογαριασμούς που εκδίδουν κάθε δίμηνο, το τελικό ποσό της οφειλής μας το παρουσιάζουν όχι μόνο σε δραχμές, αλλά και σε ΕΥΡΩ. Το ίδιο κάνουν και οι άλλοι Οργανισμοί του δημοσίου, αλλά και ορισμένα μεγάλα καταστήματα. Βοηθάει, λέει, στην εξοικείωση με το νέο νόμισμα, που ναι μεν είναι αλήθεια ότι η βάση του είναι εντελώς διαφορετική, αλλά εδώ που τα λέμε το πρόβλημα θα ξεπερνιόταν με αξιοσημείωτο αυτοματισμό, αν οι τσέπες των εργαζομένων θα ήταν γεμάτες. Ανεξάρτητα αν θα ήταν σε δραχμές, ευρώ, ή οποιοδήποτε άλλο νόμισμα...

Αυτό πάντως που γινόταν μέχρι σήμερα, από τις ΔΕΚΟ ή τα μεγάλα καταστήματα, ήταν προαιρετικό. Από αύριο η εικόνα αυτή σταδιακά θα αρχίσει να αλλάζει. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Το κανονιστικό πλαίσιο της περιόδου προσαρμογής στο ενιαίο νόμισμα της ΕΕ καθορίζεται από μια σειρά νόμους και υπουργικές αποφάσεις, οι οποίες στο σύνολό τους στηρίζονται στον 974 Κανονισμό του Συμβουλίου της ΕΕ, που αποφασίστηκε στις 3 του Μάη του 1998 και αφορά τις διαδικασίες εισαγωγής του ευρώ.

Πρόκειται για κείμενα σημαντικού όγκου, που αναφέρονται σε μια σειρά μέτρα που θα παίρνονται κατά τη διάρκεια ολόκληρου του 2001. Για την καλύτερη κατανόησή τους, μπορούμε να τα χωρίσουμε σε δύο πολύ μεγάλες κατηγορίες. Η πρώτη, αφορά τις ρυθμίσεις και τα μέτρα που θα είναι ευρέως ορατά και θα μας αφορούν όλους. Η δεύτερη, συνδέεται με ό,τι θα γίνεται στο... παρασκήνιο, και αφορά ρυθμίσεις και προσαρμογές που αφορούν ειδικές κατηγορίες δραστηριοτήτων, τα λογιστήρια επιχειρήσεων, διάφορους επιτηδευματίες, τα δημόσια ταμεία, τον τρόπο κατάρτισης των ισολογισμών κ.ο.κ. Οσοι εμπίπτουν στη δεύτερη κατηγορία υποτίθεται πως είναι σε συνεχή επαφή με αρμόδιους φορείς που προωθούν (ή θα προωθήσουν μέσα στη χρονιά, ανάλογα με το χρονοδιάγραμμα της προσαρμογής) τις αναγκαίες ρυθμίσεις.

Οσο κι αν μπορεί να φανεί περίεργο, η πρώτη σχεδόν πλήρης προσαρμογή στο ευρώ, αφορά το... Χρηματιστήριο της Αθήνας. Το ΧΑΑ θα είναι ο πρώτος (ίσως και μοναδικός) φορέας που με το άνοιγμα των συναλλαγών του το 2001 (στις 3 του Γενάρη) θα απεικονίζει το σύνολο των τιμών και των συναλλαγών μόνο σε ευρώ. Σε ευρώ, δηλαδή, θα εμφανίζονται οι τιμές των μετοχών, οι εντολές και οι τιμές προσφοράς και ζήτησης των μετοχών, οι αγοραπωλησίες και η εκκαθάριση. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι αυτού του είδους οι συναλλαγές στην πραγματικότητα αποτελούν λογιστικές πράξεις και για τους μυημένους στο χρηματιστηριακό τζόγο, η ρύθμιση μάλλον δε θα προκαλέσει ιδιαίτερα προβλήματα. Βέβαια, οι χρηματιστηριακές εταιρίες θα εκδίδουν προς τους πελάτες τους τα «πινακίδια συναλλαγών» και σε ευρώ και σε δραχμές.

Αμεση θα είναι και η προσαρμογή των τραπεζών. Από μεθαύριο κιόλας και μέχρι το τέλος του χρόνου οι λογαριασμοί καταθέσεων, οι χορηγήσεις δανείων και οι πιστωτικές κάρτες, θα έχουν διπλή απεικόνιση των ποσών, σε δραχμές και σε ευρώ. Το ίδιο διάστημα, οι συναλλαγματικές μετατροπές που αφορούν τα νομίσματα των χωρών που συμμετέχουν στην ΟΝΕ θα γίνονται επίσης μέσω του ευρώ. Για παράδειγμα, για να ανταλλάξει κάποιος δραχμές με γερμανικά μάρκα, θα πρέπει να μετατρέψει τις δραχμές σε ευρώ και κατόπιν τα ευρώ σε μάρκα, με βάση τις αμετάκλητα καθορισμένες ισοτιμίες μετατροπής. Από την 1 Γενάρη 2002 όλοι οι δραχμικοί τραπεζικοί λογαριασμοί, καθώς και οι λογαριασμοί που τηρούνται σε νομίσματα της ζώνης ευρώ, θα μετατραπούν αυτόματα σε ευρώ από τις τράπεζες, χωρίς την επιβάρυνση και την παρουσία των καταθετών.

Η κυριότερη και πλέον οφθαλμοφανής εξέλιξη που θα υπάρχει σε σχέση με το ευρώ από αύριο, θα είναι η διπλή αναγραφή των τιμών εμπορευμάτων και υπηρεσιών σε όλα τα καταστήματα και τις εταιρίες που απασχολούν πάνω από 10 άτομα. Το ίδιο ακριβώς μέτρο θα ισχύσει από την 1η του Μάρτη και για τις υπόλοιπες, για όσες δηλαδή απασχολούν κάτω από 10 άτομα, επιχειρήσεις -εταιρίες και καταστήματα.

Οπως προκύπτει και από τη σχετική εγκύκλιο του υπουργείου Οικονομικών, η υποχρέωση της διπλής αναγραφής τιμών και άλλων χρηματικών ποσών περιλαμβάνει:

Πρώτο: Την τελική τιμή πώλησης προϊόντων, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ, όπου αυτή αναγράφεται σε πινακίδες εντός του καταστήματος ή επί των προϊόντων, σε κουπόνια (vouchers) αγορών ή εκπτώσεων, σε τιμοκαταλόγους, στην υποβολή προσφορών και όπου αυτή αναφέρεται στην κάθε είδους διαφήμιση.

Δεύτερο: Τις σχετικές ενδείξεις στα προϊόντα, στα οποία βάσει των σχετικών κανονισμών επιβάλλεται να αναγράφεται η λιανική τιμή πώλησης επί της συσκευασίας τους.

Τρίτο: Το συνολικό κόστος παροχής υπηρεσίας, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ, όπου αυτό αναφέρεται (υποβολή προσφορών, διαφημίσεις, κλπ.).

Τέταρτο: Το συνολικό, δηλαδή τελικό, πληρωτέο ποσό, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ, που αναγράφεται στις αποδείξεις λιανικής πώλησης και στα αντίγραφα λογαριασμών (τραπεζών, ασφαλιστικών εταιριών, επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας, κ.ά).

Πέμπτο: Τα εκκαθαριστικά σημειώματα που δίνουν οι επιχειρήσεις και τα Ταμεία για την πληρωμή μισθών και συντάξεων.

Εκτο: Τις οικονομικού χαρακτήρα με καταναλωτές συμβάσεις (μισθώσεις κατοικιών, στεγαστική και καταναλωτική πίστη, κλπ.) οι οποίες συνάπτονται εντός του 2001.

Σύμφωνα με την ίδια εγκύκλιο, κατά τη διπλή αναγραφή των τιμών ή άλλων χρηματικών ποσών πρέπει να πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις:

α) Για τον υπολογισμό της ισότιμης αξίας πρέπει να χρησιμοποιείται πλήρως η τιμή μετατροπής για τη δραχμή. Θα χρησιμοποιούνται δηλαδή και τα έξι ψηφία της ισοτιμίας, που είναι 340,750 δραχμές για κάθε ευρώ.

β) Η όποια στρογγυλοποίηση στις τιμές θα γίνεται ως εξής:

Τα ποσά που έχουν μετατραπεί από δραχμές σε ευρώ θα αναγράφονται με ακρίβεια δύο (2) δεκαδικών ψηφίων και στρογγυλοποιούνται στο πλησιέστερο εκατοστό. Για παράδειγμα, αν θέλουμε να μετατρέψουμε 500 δραχμές σε ευρώ, θα πρέπει κατ' αρχήν να διαιρέσουμε τις δραχμές με το 340,750. Το αποτέλεσμα της διαίρεσης είναι 1,4673514, ενώ η τιμή σε ΕΥΡΩ θα είναι 1,47. Αν η μετατροπή αφορά 700 δραχμές, τότε το αποτέλεσμα της διαίρεσης θα είναι 2,054292 και το ποσό σε ΕΥΡΩ 2,05.

Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τη μετατροπή ευρώ σε δραχμές, μόνο που εδώ παίρνουμε ως κριτήριο το πρώτο δεκαδικό. Ετσι, οι δραχμές στρογγυλοποιούνται στην πλησιέστερη δραχμή και ειδικότερα προς τα πάνω αν ο αριθμός μετά την υποδιαστολή είναι ανώτερος ή ίσος με πενήντα λεπτά της δραχμής και προς τα κάτω αν είναι κατώτερος από πενήντα λεπτά.

γ) Οι διπλές αναγραφές θα πρέπει να είναι σαφείς, εύκολα αναγνωρίσιμες και ευανάγνωστες. Για το σκοπό αυτό τα ποσά σε δραχμές και τα ποσά σε ευρώ θα πρέπει να αναγράφονται με χαρακτήρες ιδίου μεγέθους. Παράλληλα, οι καταστηματάρχες θα πρέπει να έχουν αναρτημένα κοντά στο ταμείο και σε εμφανή θέση την τιμή μετατροπής, καθώς και κατάλογο που περιλαμβάνει τα κέρματα και χαρτονομίσματα της δραχμής εκφρασμένα σε ευρώ και τα κέρματα και χαρτονομίσματα του ευρώ εκφρασμένα σε δραχμές.

Αν για όλο το φάσμα των δημόσιων συναλλαγών η αναγραφή των διπλών τιμών θα είναι από αύριο υποχρεωτική, τα ζητήματα που συνδέονται με το νόμισμα που θα χρησιμοποιούν στη λειτουργία τους τα λογιστήρια, η υποβολή δηλώσεων προς τις Οικονομικές Υπηρεσίες και η κατάρτιση των ισολογισμών για ολόκληρο το 2001 θα είναι της επιλογής του κάθε ενδιαφερόμενου. Οπως σημειώνεται στο σχετικό άρθρο του νόμου 2842/2000 «οι επιτηδευματίες Νομικά Πρόσωπα, οι κοινωνίες ή κοινοπραξίες επιτηδευματιών και οι συμπλοιοκτησίες, που τηρούν υποχρεωτικά βιβλία Γ' κατηγορίας του ΚΒΣ, καθώς και το Δημόσιο και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, για εισοδήματα ή συναλλαγές ή πράξεις ή μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων, από οποιαδήποτε αιτία, του έτους 2001, μπορούν να επιλέξουν το ευρώ σε αντικατάσταση της δραχμής στην τήρηση βιβλίων, έκδοση στοιχείων, υποβολή δηλώσεων και εκπλήρωση γενικά φορολογικών υποχρεώσεων, που προβλέπονται και απορρέουν από την εφαρμογή των οικείων φορολογικών διατάξεων και αφορούν στο έτος 2001». Μοναδικός όρος για κάτι τέτοιο είναι ότι όσοι στην πορεία του χρόνου επιλέξουν το ευρώ, δεν μπορούν αργότερα να επανέλθουν σε δραχμικούς υπολογισμούς.

Για το σύνολο των εργαζομένων και για τη μεγάλη πλειοψηφία των εκατοντάδων χιλιάδων αυτοαπασχολούμενων επαγγελματιών, βιοτεχνών και εμπόρων, η διαδικασία της προσαρμογής στο ευρώ θα είναι ένας πονοκέφαλος, ανεξάρτητα από τη στιγμή που θα επιλέξουν να «περάσουν» αποκλειστικά στο ευρώ. Την ίδια στιγμή, για κάποιους άλλους θα ταυτιστεί με μια ακόμα περίοδο «χρυσών δουλιών». Εννοούμε διάφορες εταιρίες παροχής υπηρεσιών, εισαγωγείς και μεγαλεμπόρους που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εμπλέκονται σε θέματα συναλλαγών στην αγορά (ταμειακές μηχανές), οργάνωσης λογιστηρίων (εταιρίες μηχανοργάνωσης), ή εγκατάστασης ηλεκτρονικών δικτύων και συστημάτων (εισαγωγείς και κατασκευαστές PC).

Οπως εξηγείται στον σχετικό «Οδηγό» της Ενωσης Ελληνικών Τραπεζών, το εύρος και το κόστος των αλλαγών που θα απαιτηθούν στα μηχανογραφικά συστήματα των επιχειρήσεων λόγω της μετάβασης στο ευρώ, «θα εξαρτηθούν από τα μηχανογραφικά συστήματα που έχουν ήδη εγκατασταθεί σε μια επιχείρηση, καθώς και από την πολυπλοκότητα της μηχανοργάνωσής της». Το πρώτο και πλέον κατανοητό ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, είναι οι ταμιακές μηχανές. Το σύνολο των επιχειρήσεων θα πρέπει να είναι εφοδιασμένες με ταμειακές μηχανές που δίνουν τη δυνατότητα της διπλής, σε πρώτη φάση, αποτύπωσης των τιμών για το 2001 και της αναλυτικής αποτύπωσης των τιμών σε ευρώ για το 2002 και μετά. Από εκεί και πέρα η έκταση των προσαρμογών θα συσχετιστεί με τις απαντήσεις που θα δίνονται σε ζητήματα όπως: Ποια είναι η παλαιότητα του μηχανογραφικού συστήματος. Αν έχει τη δυνατότητα να δεχτεί άλλη νομισματική μονάδα εκτός της δραχμής. Αν μπορεί να επεξεργάζεται δεκαδικά ψηφία κ.ο.κ. Η ουσία πάντως είναι, όπως σημειώνεται στο σχετικό φυλλάδιο της Ενωσης Τραπεζών, «το μηχανογραφικό σύστημα θα χρειαστεί, κατά πάσα πιθανότητα, ριζικές μεταβολές ή και πλήρη αναδιάρθρωση». Κι όπως καταλαβαίνουμε, όλα αυτά σημαίνουν κόστος. Ενα κόστος το οποίο εύκολα μπορεί να το σηκώσει μια μεγάλη επιχείρηση, αλλά ενδέχεται να αποδειχτεί δυσβάστακτο για χιλιάδες μικρές.