Η σύμφυση της Εκκλησίας με το πολιτικό κατεστημένο είναι προσδιορισμένη από την πρώτη στιγμή της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας και του αυτοκέφαλου της ελληνικής Εκκλησίας έναντι του πατριαρχείου.

Χαρακτηριστικό είναι το εξής: Η επιτροπή που συστάθηκε από το νεοσύστατο ελληνικό κράτος με βασιλικό διάταγμα στις 15/3/1833 και με αντικείμενο την «ανεξαρτησία» της Εκκλησίας, στην πρώτη της συνεδρίαση ψηφίζει απόφαση στην οποία αναφέρεται:

«Απεφασίσθη ομοψήφως ότι η Εκκλησία του Βασιλείου της Ελλάδος, πνευματικώς μεν μη γνωρίζουσα κανέναν αρχηγόν ή κεφαλήν της, παρά μόνο τον θεμελιωτήν της Εκκλησίας, τον Ιησούν Χριστόν, πολιτικώς δε έχουσα και γνωρίζουσα αρχηγόν της τον Βασιλέα της Ελλάδος (...)».

Οσο για τον 20ό αιώνα, είναι γεμάτος από παρεμβάσεις της Εκκλησίας στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Παρεμβάσεις που πάντα κινήθηκαν στην υπηρεσία των αντιδραστικών δυνάμεων που αντιπάλευαν στην ελληνική κοινωνία.

Ετσι η Εκκλησία έχει το δικό της μερίδιο στο λεγόμενο «διχασμό» μεταξύ «βενιζελικών - αντιβενιζελικών». Μάλιστα, το Δεκέμβρη του 1916 σε συγκέντρωση στο Πεδίον του Αρεως ο αρχιεπίσκοπος Θεόκλητος αναθεματίζει το Βενιζέλο. Οι συγκεντρωμένοι, ακούγοντάς τον, παρακινούνται να ρίξουν το λίθο του αναθέματος, ακολουθώντας τον αρχιερέα, ο οποίος διατείνεται:

«Κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου, φυλακίσαντος αρχιερείς και επιβουλευθέντος τη Βασιλείαν και την πατρίδα, ανάθεμα έστω».

Σ' όλη τη διαδρομή της η ελληνορθόδοξη Εκκλησία, επέλεξε πάντα διά των ηγετών της να ευλογεί τη μεριά της αντίδρασης. Ακόμη και μέσα στην ίδια την αστική τάξη, τασσόταν με την πιο αντιδραστική της μερίδα. Αν λοιπόν πήρε την παραπάνω στάση απέναντι στο Βενιζέλο, είναι κατανοητή η στάση που τήρησε έναντι των προοδευτικών κινήσεων που είχαν αργότερα φορέα όχι την αστική, αλλά την εργατική τάξη.

Ωστόσο το ελληνο-ορθόδοξο ιερατείο, με την αμέριστη συμβολή της κυρίαρχης τάξης και του κράτους, θέλει να παραποιεί την πραγματική ιστορία όσον αφορά στα πεπραγμένα του. Η ηγεσία της Εκκλησίας, υποδυόμενη την «εκπροσωπούσα» το Γένος και ευαγγελιζόμενη τα ιδεολογήματα περί «κοινής πορείας» Ελληνισμού και Ορθοδοξίας (ιδεολόγημα που στοχεύει στην αξιοποίηση από το ιερατείο του θρησκευτικού φρονήματος, ώστε να αποδέχεται ο λαός το «ελέω Θεού» δικαίωμα (!) της Εκκλησίας να ασκεί εξουσία) θέλει να αποκρύπτει ότι υπήρξε ο γνήσιος συνεχιστής της «κληρονομιάς» της Ιερής Εξέτασης απέναντι σε ό,τι προοδευτικό γέννησε ο χώρος του πνεύματος στην Ελλάδα. Οτι, επίσης, συνταυτίστηκε πολιτικά με τις εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις που καταδυνάστευσαν το λαό.

Πλευρές της αντιδραστικής διαδρομής της επίσημης Εκκλησίας, που όπως παλιότερα υπηρέτησε τον κοτσαμπασισμό, σήμερα υπηρετεί το αστικό κατεστημένο, θα προσπαθήσουμε να θίξουμε παρακάτω. Βασικές πηγές μας για την αποτύπωση της αλήθειας όσον αφορά το ρόλο της Εκκλησίας, στα κείμενα που ακολουθούν, ήταν η αναδίφηση στη «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας» του Γιάννη Κορδάτου και στο βιβλίο του Γιώργου Καραγιάννη «Εκκλησία και Κράτος» (εκδόσεις «Το Ποντίκι»).

Η επίσημη Εκκλησία υπήρξε ανέκαθεν κήρυκας του σκοταδισμού και της συντήρησης - και - στον τομέα της σκέψης, πολύ δε περισσότερο της δράσης, όσον αφορά την κατοχύρωση προοδευτικών μέτρων στο χώρο της εκπαίδευσης (άλλωστε οι μαθητές πέρσι έγιναν οι τελευταίοι που έμαθαν τι σημαίνει να «αποκηρύσσει» τον αγώνα τους η Εκκλησία, όπως συνέβη με τον κ. Χριστόδουλο). Ετσι πνευματικοί άνθρωποι στους οποίους ο τόπος χρωστάει πάρα πολλά βρέθηκαν στο στόχαστρό της. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση με τους «μαλλιαρούς» - δημοτικιστές.

Η υπόθεση είναι λίγο - πολύ γνωστή και εκδηλώθηκε με τα λεγόμενα «Μαρασλειακά». Την άνοιξη του 1925, λοιπόν, τα σωματεία των «χριστιανών», ως υπέρμαχα της καθαρεύουσας, ζητούν την αρωγή της δικτατορίας του Πάγκαλου να αντιμετωπίσει τους «άθεους» δημοτικιστές. Κατακλύζουν το υπουργείο Παιδείας της δικτατορικής κυβέρνησης και από κοινού με την Ιερά Σύνοδο καταγγέλλουν ότι στην Παιδαγωγική Ακαδημία και το Μαράσλειο Διδασκαλείο οι καθηγητές ακολουθούν «αντεθνικές» και «υλιστικές» μεθόδους.

Με την παρέμβαση της Ιεράς Συνόδου τον Ιούλη του 1925 ζητείται να επιληφθεί του θέματος η κυβέρνηση Πάγκαλου. Η ανταπόκριση του κράτους εκδηλώνεται το Γενάρη του 1926 όταν απομακρύνονται από τις θέσεις τους οι «επικίνδυνοι» εκπαιδευτικοί Γληνός, Ιορδανίδης, Δελμούζος, Ρόζα Ιμβριώτη, Παπαμαύρος και Κώστας Βάρναλης. Επιπλέον λαμβάνεται το μέτρο της κατάργησης της Παιδαγωγικής Ακαδημίας.

Ιδού πώς ετίθετο το θέμα κατά του δημοτικισμού, στη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου στις 21 Γενάρη του 1926, όπως προκύπτει μέσα από τα λεγόμενα του μητροπολίτη Κυθήρων Δωροθέου:

«Το ζήτημα τούτο παρουσιάζει τρεις εκφάνσεις, τον μαλλιαρισμόν, αθεϊσμόν και κομμουνισμόν. Αι εκφάνσεις αυταί προκάλεσαν άμεσον το ενδιαφέρον της Πολιτείας, αποφασισάσης να καταπολεμήση αυτάς, πράγμα όπερ ευκολότερον θέλει επιτευχθή και τη συνδρομή της Εκκλησίας, μη αδρανούσης εν τη προκειμένη περιστάσει, και προσθέτω ότι είναι ανάγκη να συνταχθή εκ μέρους της Ιεράς Συνόδου εγκύκλιος και αναγνωσθή εις τον λαόν και δημοσιευθή εις τας εφημερίδας, μολονότι οι Σεβ. Αρχιερείς επιτελούσι το καθήκον των κατά του μαλλιαρισμού, του αθεϊσμού και του κομμουνισμού».

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1954, μπαίνει στο στόχαστρο της Ιεράς Συνόδου και ο Καζαντζάκης. Τα έργα του «Καπετάν Μιχάλης» και «Ο τελευταίος Πειρασμός» προκαλούν τη μήνιν του ιερατείου. Η Ιερά Σύνοδος ζητά από το Πατριαρχείο να αφορίσει τα βιβλία, αλλά ο σάλος που προκαλείται αποσοβεί μια τέτοια εξέλιξη. Είναι προφανές ότι το νήμα που συνδέει εκείνους που αφόρισαν το Λασκαράτο, που κυνήγησαν το Γληνό, το Βάρναλη και τον Καζαντζάκη, είναι το ίδιο νήμα που ενώνει τον κ. Χριστόδουλο με τους αφρίζοντες «αγανακτισμένους χριστιανούς», που συνωθούνται το τελευταίο διάστημα έξω από τα δικαστήρια της Ευελπίδων.

Καθοριστικός ήταν ο ρόλος που έπαιξαν για την εμπέδωση του σκοταδιστικού κηρύγματος στη δημόσια ζωή τα διάφορα παραθρησκευτικά σωματεία (από τα οποία έλκει την καταγωγή του ο κ. Χριστόδουλος), με κυριότερο εκείνο της «Ζωής». Η «Ζωή» ιδρύθηκε το 1907 και κατοπινό της στέλεχος υπήρξε ο Ιερώνυμος, ο πρωθιερέας της Φρειδερίκης και ο εκλεκτός της Χούντας των συνταγματαρχών στη θέση του Αρχιεπισκόπου.

Το θεάρεστο έργο που ανέλαβε η «Ζωή» μετά τον πόλεμο και σε συνεργασία με τη Φρειδερίκη, ήταν να ηγηθεί στο «πνευματικό μέρος του αντικομμουνιστικού αγώνος». Για το σκοπό αυτό της διατίθεται από το κράτος ένα πλατύ δίκτυο οργανώσεων και μηχανισμών. Παράλληλα, το κράτος, σε αντάλλαγμα των υπηρεσιών τους προς το έθνος, παρέχει κάθε είδους διευκολύνσεις σε αυτές τις χριστιανοφασιστικές οργανώσεις. Είναι ενδεικτικό το εξής: Εκείνη την εποχή μόνο τρεις οργανισμοί είχαν απαλλαγεί από το χαρτόσημο: Τα ανάκτορα, η πρεσβεία των ΗΠΑ και η «Ζωή»...

Ας σημειωθεί ότι η «Ζωή» είχε στις τάξεις της τις ΧΜΟ, τις «Χριστιανικές Μαθητικές Ομάδες». Στους στρατώνες της ΧΜΟ, όπου φιλοξενούνταν τα μέλη τους, η ημέρα έκλεινε με την κάθε βράδυ, μετά την υποστολή της σημαίας, υπενθύμιση, ότι το νόημα της δράση τους έγκειτο στον «αγώνα της χριστιανικής Ελλάδας κατά του άθεου κομμουνισμού».

Ο ρόλος αυτών των σωματείων αντανακλάται στη διαδρομή των ατόμων που τις απάρτιζαν στα υψηλά τους κλιμάκια. «Το βαρύ πυροβολικό» της «Ζωής» ήταν οι πανεπιστημιακοί Τσιριντάνης και Ράμμος, ο ψυχίατρος Ασπιώτης, ο οικονομολόγος Μερτικόπουλος, οι αρχιμανδρίτες Ξένος και Παρασκευόπουλος, και οι θεολόγοι Παυλίδης, και Μουρατίδης.

Εχουμε και λέμε λοιπόν:

• Οι Τσιριντάνης και Μερτικόπουλος θα διοριστούν αργότερα μέλη υπηρεσιακών κυβερνήσεων, ενώ ο Τσιριντάνης, ειδικότερα, ήταν υπουργός Δικαιοσύνης της κυβέρνησης Δόβα που έκανε τις εκλογές βίας και νοθείας, το '61.
• Οι Παρασκευόπουλος και Ξένος θα ενθρονιστούν μητροπολίτες από τον Αρχιεπίσκοπο της χούντας Ιερώνυμο.
• Ο Παρασκευόπουλος είναι αυτός που ως μητροπολίτης Θεσσαλονίκης «θα αφήσει εποχή» με την περίφημη προσφώνησή του στη Δέσποινα Παπαδοπούλου, τη γυναίκα του δικτάτορα, που την παρομοίαζε με την Παναγία. Ο Ξένος, δε, θα γίνει αργότερα μητροπολίτης Ενόπλων Δυνάμεων.
• Οσο για τον Μουρατίδη, υπήρξε ο «ιδεολογικός καθοδηγητής» των τριών Κύπριων μητροπολιτών στην προσπάθειά τους να εκθρονίσουν τον Μακάριο το 1972.

Το σίριαλ με την εκκλησιαστική περιουσία ξεκινά, ήδη, από το 1829. Εδώ θα περιοριστούμε σε πολύ σύντομες αναφορές, από στιγμιότυπα των νεότερων χρόνων, όπως εκείνο του 1952.

Το πρώτο: Στην επιτροπή της Εκκλησίας που διεξήγαγε τις τότε διαπραγματεύσεις με το κράτος για την εκκλησιαστική περιουσία, συμμετείχε και ο νομικός σύμβουλος της πρώτης. Ο τελευταίος δεν ήταν άλλος από τον κατοπινό πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Τσάτσο...

Οσο για τις διαπραγματεύσεις εκείνες κατέληξαν σε συμφωνία και με νομοσχέδιο που ψήφισε η Βουλή παραχωρήθηκαν από την Εκκλησία 600.000 στρέμματα βοσκότοπων και 150.000 στρέμματα αγροτικών καλλιεργειών. Το αντάλλαγμα, όμως, ήταν σημαντικότερο: Η Εκκλησία πήρε το «φιλέτο» των μεγάλης αξίας οικοπεδικών εκτάσεων στην Αττική.

Στην περίπτωση της επόμενης «κρίσης» για την εκκλησιαστική περιουσία, με τον περίφημο νόμο Τρίτση, που ψηφίστηκε το 1987, τα πράγματα εξελίχτηκαν ακόμα πιο απροσχημάτιστα: Πάνω από 13 χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου καμία από τις διατάξεις του δεν έχει εφαρμοστεί...

Ηδη από το 1952 ορίζεται στο Σύνταγμα ως επικρατούσα η ΟρΘόδοξη θρησκεία, γεγονός που προφανώς ικανοποιεί την ιεραρχία, καθώς έτσι εξασφαλίζει το κρατικοδίαιτο της δεσποτείας της. Της εξασφαλίζει, επιπλέον, μεγαλύτερες δυνατότητες για τις παρεμβάσεις της στα πολιτικά πράγματα. Παρεμβάσεις που μερικές φορές δεν τηρούν κανένα πρόσχημα.

Ενα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η σκηνή που έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 1950, όταν ο Πλαστήρας, αν και πρωθυπουργός, δέχτηκε τη δημόσια επίπληξη του Μητροπολίτη Σύρου, κατά τη διάρκεια μάλιστα της επίσημης τελετής για το Δεκαπενταύγουστο στην Τήνο. Η επίπληξη αφορούσε την άποψη της Εκκλησίας ότι δε χρειαζόταν «επιείκεια» κατά των κομμουνιστών, αλλά «φραγγέλιο»...

Υπ' αυτές τις συνθήκες είναι εξηγήσιμο, επομένως, το γιατί ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων, παρά τον κατακλυσμό της Αρχιεπισκοπής με υπομνήματα, αρνήθηκε να ενώσει τη φωνή του με το πάνδημο αίτημα της εποχής για τη μη εκτέλεση του Μπελογιάννη.