Πολλά γράφονται και λέγονται γύρω από το σκάνδαλο της «Ζήμενς», αλλά εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι το όλο θέμα εξετάζεται από τη σκοπιά κάποιων που μπορεί να χρηματίστηκαν, μια προσέγγιση αρκετά βολική σε όλους όσοι έχουν στόχο την απενεχοποίηση του δικομματισμού και κυρίως την αθώωση των επιλογών της άρχουσας τάξης, που οδηγεί στην όλο και μεγαλύτερη, πραγματική και ουσιαστική, διαπλοκή ανάμεσα στην πολιτική εξουσία και τα ποικιλώνυμα συμφέροντα της οικονομικής ολιγαρχίας. Η υπόθεση με τον καταγγελλόμενο χρηματισμό αρμόδιων κυβερνητικών και υπηρεσιακών παραγόντων, για την προμήθεια του συστήματος παρακολουθήσεων, του γνωστού C4i (ΣΙ ΦΟΡ ΑΪ), είναι σε κάθε περίπτωση ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, όμως ακόμα πιο σημαντικό είναι να εντοπίσει κανείς ποιες είναι οι πολιτικές που ευνοούν την εμφάνιση παρόμοιων σκανδάλων. Ακόμα σημαντικότερο να συνειδητοποιηθεί ότι από τη στιγμή που ολόκληροι κλάδοι της οικονομίας λειτουργούν με κινητήριο καύσιμο το κέρδος των επιχειρηματικών ομίλων, τα σκάνδαλα αυτά, σε τελευταία ανάλυση, είναι μέρος από τα ...παρελκόμενα αυτής της επιλογής.

Για να παρακολουθήσει κανείς την εξέλιξη των θεμάτων που σχετίζονται με την ανάθεση που έγινε στη «Ζήμενς» πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 πρέπει να πάει την ιστορία πίσω, την εποχή που η συγκεκριμένη πολυεθνική έβαζε πόδι στον ΟΤΕ παίρνοντας τις παραγγελίες για τα νέα, τότε, ψηφιακά κέντρα. Αλλά και ακόμα πιο πίσω, τουλάχιστον από το 1977, τη χρονιά που δημιουργήθηκε η ΕΛΒΗΛ και - στη συνέχεια - στις αρχές της δεκαετίας του '80, όταν παίρνονταν οι αποφάσεις για τα επενδυτικά προγράμματα στο χώρο των τηλεπικοινωνιών και τον προσανατολισμό που θα έχουν αυτά.

Η «Ελληνική Βιομηχανία Ηλεκτρονικών» (ΕΛΒΗΛ) ήταν μια κρατικών συμφερόντων εταιρεία που συστάθηκε επί ΝΔ, με συμμετοχή 55% της ΕΤΒΑ και 45% του ΟΤΕ. Αρχικός στόχος της ήταν η παρακολούθηση των εξελίξεων στον τομέα της ψηφιακής τεχνογνωσίας και η εισαγωγή παρόμοιας τεχνογνωσίας. Στις αρχές του 1981 η ΕΛΒΗΛ προχωρά στην προκήρυξη διαγωνισμού για την προμήθεια ψηφιακών κέντρων, προκειμένου να επιλεγεί το σύστημα, βάσει του οποίου θα αποφασιζόταν η ανάπτυξη του ΟΤΕ. Προσφορές υπέβαλαν οι GTE, «Ζήμενς», ΙΤΤ και «Ericsson».

Ο άγριος ανταγωνιστικός πόλεμος οικονομικών συμφερόντων που ξέσπασε με αφορμή το διαγωνισμό είχε ως αποτέλεσμα να περάσουν αρκετά χρόνια με την εξέταση των όρων του διαγωνισμού και αλυσιδωτές επανεξετάσεις των προσφορών που είχαν υποβληθεί.

Στο μεταξύ, από τα μέσα του 1982, φαίνεται να διαμορφώνεται κάποιο σχέδιο για τη διεύρυνση του ρόλου της ΕΛΒΗΛ. Στο επίκεντρο πλέον των συζητήσεων και προβληματισμών επιλέγεται η προοπτική η συγκεκριμένη εταιρεία να μην αποτελέσει τον ενδιάμεσο κρίκο για τις κρατικές προμήθειες, αλλά να αναλάβει ως ΕΛΒΗΛ την παραγωγή των ψηφιακών κέντρων του ΟΤΕ. Επρόκειτο για μια επιλογή που εκείνη την εποχή θεωρήθηκε ότι κινείται σε θετική κατεύθυνση, αφού αντί να ανοίξει το κεφάλαιο της πλήρους παράδοσης και ολοκληρωτικής εξάρτησης της νέας γενιάς τηλεπικοινωνιών από τις ξένες πολυεθνικές, επρόκειτο να δρομολογηθεί ένα σχέδιο απόκτησης τεχνογνωσίας και δημιουργίας της απαραίτητης υποδομής, ώστε και η παραγωγή σύγχρονης τεχνολογίας να εξυπηρετηθεί από την εγχώρια παραγωγή. Πολύ περισσότερο που για τις αρχές της δεκαετίας του '80 θεωρούνταν σημαντικό μια κρατικών συμφερόντων επιχείρηση να αποκτήσει δυνατότητα - σε τεχνογνωσία και παραγωγικά δεδομένα - να προχωρήσει στην παραγωγή και την προμήθεια του επίσης κρατικών συμφερόντων ΟΤΕ, για την εισαγωγή ψηφιακών κέντρων στις τηλεπικοινωνίες.

Την ίδια περίοδο ξεσπά ένας λυσσαλέος πόλεμος εκ μέρους των πολυεθνικών του κλάδου και εκπροσώπων του ντόπιου κεφαλαίου, που βλέπουν ότι μια τέτοια επιλογή θέτει σε αμφισβήτηση όχι μόνο την άμεση κερδοφορία τους, αλλά και τις γενικότερες προοπτικές τους, αφού έχαναν το σημαντικό κομμάτι από την πίτα της ελληνικής αγοράς. Στο παρασκήνιο, πάντως, στελέχη της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και η διορισμένη από την κυβέρνηση διοίκηση στον ΟΤΕ συνεχίζουν να έχουν διαπραγματεύσεις με τις πολυεθνικές, επαφές που, όπως αποδείχτηκε, ...έπιασαν τόπο.

Οι τελικές αποφάσεις για το διαγωνισμό πάρθηκαν τη ...δεύτερη τετραετία διακυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ. Τα χρόνια του «σταθεροποιητικού προγράμματος» και της «πράξης νομοθετικού περιεχομένου» για το πάγωμα των μισθών και συντάξεων, τον καιρό, δηλαδή, που έχει ήδη δρομολογηθεί η αντιδραστική στροφή του ΠΑΣΟΚ.

Δεν ήταν μια απλή απόφαση. Ούτε μια απλή κατακύρωση ενός διαγωνισμού. Η απόφαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου (ΚΥΣΥΜ), τον Οκτώβρη του 1986, έβαλε τη σφραγίδα της και αποτέλεσε σταθμό και για τα ψηφιακά κέντρα, και για τον ΟΤΕ, και για ολόκληρο τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών, αλλά και για τη συνολική πορεία των ιδιωτικοποιήσεων των μεγάλων κρατικών οργανισμών και επιχειρήσεων που ακολούθησε. Η απόφαση του ΚΥΣΥΜ είχε δύο σκέλη:

• Το ελληνικό ψηφιακό δίκτυο θα στηριζόταν σε δύο συστήματα και συγκεκριμένα στα συστήματα της «Ζήμενς» και της «Ericsson».
• Ταυτόχρονα, αποφασίστηκε να μην ιδρυθεί το εργοστάσιο κρατικών συμφερόντων από την ΕΛΒΗΛ, αλλά να αναλάβουν την εγχώρια παραγωγή οι εταιρείες «Ζήμενς» και «Ιντρακόμ».

Από την εποχή εκείνη ξεκινά το οριστικό πλέον «δέσιμο» της πορείας του ΟΤΕ στο άρμα της «Ζήμενς» και σε κάθε εταιρεία που έκτοτε συνεργάζεται με τη συγκεκριμένη πολυεθνική. Ετσι, η μεν «Ζήμενς» πήρε οριστικά το αίμα της πίσω για τις περιπέτειες που είχε μεταπολεμικά, ενώ συνολικά άνοιξε ο δρόμος για την «απελευθέρωση» του κλάδου των τηλεπικοινωνιών, με ό,τι ακολούθησε από τότε.

Το βέβαιο είναι ότι ενώ τη δεκαετία του '80 η ΝΔ κατηγορούσε το ΠΑΣΟΚ για τις προνομιακές σχέσεις που ανέπτυσσε με τη «Ζήμενς», η κυβέρνηση Μητσοτάκη ακολούθησε την ίδια ακριβώς τακτική μετά το 1991, με αποτέλεσμα να δέχεται τα πυρά του ΠΑΣΟΚ, αλλά το σκηνικό επαναλήφθηκε και μετά το 1993, με αντεστραμμένους τους ρόλους κυβέρνηση-αντιπολίτευση, με κοινό παρονομαστή όμως και πάλι τη «Ζήμενς».

Τα τελευταία χρόνια, η «Ζήμενς» έχει βρεθεί, παγκοσμίως, στο μάτι του κυκλώνα των αντιπαραθέσεων πολυεθνικών ομίλων, που μάχονται, μέχρι εξόντωσης, για την αύξηση των μεριδίων τους στις αγορές των τηλεπικοινωνιών. Σ' αυτό το πλαίσιο αναδύθηκαν και οι μίζες εκατομμυρίων ευρώ που φέρεται ότι κατέβαλε η εταιρεία σε κυβερνητικούς και άλλους παράγοντες αρκετών χωρών του κόσμου - μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας - προκειμένου να διευρύνει την παρουσία της στις κρατικές προμήθειες.

Οι συζητήσεις γύρω από τη «Ζήμενς» και τις υπόγειες σχέσεις που είχε με στελέχη του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ ή και των δύο, δε θα κοπάσουν αμέσως. Θα συνεχίζονται όσο το πρόβλημα περιορίζεται στο επίπεδο της περιπτωσιολογίας, ενώ αποκαλύψεις των όποιων λεπτομερειών αφορούν στις διαδρομές που ακολούθησαν οι περιβόητες μίζες θα γίνονται μόνο στο βαθμό που κρίνεται πως δεν υπάρχει κίνδυνος να προκληθεί κάποια αξεπέραστη βλάβη για το ίδιο το σύστημα αναθέσεων τεράστιων κρατικών παραγγελιών σε μονοπωλιακούς ομίλους. Υποστηρίζουμε, δηλαδή, την άποψη ότι όπως ακριβώς το σκάνδαλο βγήκε στην επιφάνεια μόνο επειδή κάποιοι ανταγωνιστές της «Ζήμενς» θεώρησαν πως ζημιώθηκαν από τη δραστηριότητα και τις συμφωνίες που είχε συνάψει ανά τον κόσμο, έτσι ακριβώς θα κουκουλωθεί, μόλις υπάρξει η εκτίμηση ότι από την ιστορία αυτή υπάρχει κίνδυνος, εκτός από τη «Ζήμενς», να χαθούν και άλλες μπίζνες. Και όχι μόνο. Κάποιες φορές μπορεί να συμβούν και τα χειρότερα. Η αποκάλυψη των μεθόδων που μετέρχονται οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου προκειμένου να εδραιώνουν τη θέση τους στις αγορές και να αυξάνουν την κερδοφορία των επιχειρηματικών τους ομίλων είναι πιθανό να δημιουργήσει τριγμούς, που θα αφορούν στον ίδιο το ρόλο του κεφαλαίου. Γιατί εδώ που τα λέμε, αναλύοντας την ουσία για τα οφθαλμοφανή σκάνδαλα των καπιταλιστών που όλοι δείχνουν έτοιμοι να καταδικάσουν, αργά ή γρήγορα η συζήτηση θα πάει - πρέπει να πάει - στο άλλο, το μεγάλο, το αυθεντικό σκάνδαλο. Στην αγιοποίηση της επιχειρηματικότητας και του επιχειρηματικού κέρδους. Στην παράδοση ολόκληρων τομέων στρατηγικής σημασίας στις πολυεθνικές. Στη θέσπιση νόμων και ρυθμίσεων, που απαγορεύουν την ανάπτυξη δημόσιων οργανισμών και επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας, προκειμένου να εξασφαλιστεί ζωτικός χώρος για την κερδοφόρα δράση των μονοπωλίων. Και από εκεί και πέρα, στον παραγόμενο πλούτο και στον τρόπο που αυτός μοιράζεται, στα θέματα της ανάπτυξης και προς όφελος ποιανού επιδιώκεται, η θέση των εργαζομένων στην κοινωνία και ο ρόλος του κεφαλαίου. Κι όταν οι εργαζόμενοι θα αρχίσουν να προβληματίζονται πάνω σε τέτοια θέματα, εύκολα θα συνειδητοποιήσουν τον δικό τους πρωταγωνιστικό ρόλο στην κοινωνία που κάποιοι τους τον έχουν κλέψει, τότε θα ανακαλύψουν το μέγεθος της συνολικής κλοπής που υφίστανται από την παρασιτική παρέα της πλουτοκρατίας, τότε θα απαιτήσουν ριζικές αλλαγές. Και τότε είναι που το μαχαίρι θα μπει πραγματικά στο κόκαλο και θα φωτιστεί πραγματικά η κοινωνική αλήθεια, που τόσο επιδέξια κάποιοι την κρύβουν πίσω από την αχλή των ψευτοαποκαλύψεων για τα επιμέρους σκάνδαλα.